Aflatoksyny
Aflatoksyny to grupa związków chemicznych klasyfikowanych jako mykotoksyny. Są one produkowane przez grzyby z rodzaju Aspergillus, w szczególności przez kropidlaka żółtego (A. flavus) oraz A. parasiticus. Grzyby te można znaleźć na fistaszkach (orzechach ziemnych), zbożu oraz migdałach w wilgotnych obszarach tropikalnych. W odpowiednich warunkach (wysoka temperatura i wilgotność) mogą również porastać inne produkty spożywcze, takie jak chleb.
Aflatoksyny mają działanie mutagenne, teratogenne oraz hepatotoksyczne. Zaobserwowano ich szkodliwe działanie na zwierzęta, w tym szczury, psy, koty oraz świnki morskie. Maksymalna dopuszczalna zawartość aflatoksyny B1 (najczęściej występującej) w produktach zbożowych wynosi 2 µg/kg, a dla aflatoksyn B1, B2, G1 i G2 łącznie to 4 µg/kg.
Wchodzą w interakcje z DNA, interkalując pomiędzy zasady azotowe, które są hydrofobowymi elementami cząsteczki DNA. Zwiększają częstotliwość nieodwracalnych zmian podczas replikacji łańcucha 5′, co sprawia, że są mutagenne. W wyższych stężeniach mogą zakłócać transkrypcję, co przyczynia się do ich toksyczności. Wywołują pierwotnego raka wątroby, zwłaszcza u osób, które przeszły wirusowe zapalenie wątroby typu B. W Polsce aflatoksyny zostały uznane za substancje rakotwórcze w 1996 roku.
Są słabo rozpuszczalne w wodzie i etanolu, ale dobrze rozpuszczają się w metanolu i chloroformie. Aflatoksyny są wrażliwe na promieniowanie nadfioletowe i odporne na wysoką temperaturę. W nadfiolecie (maks. absorpcji 365 nm) wykazują fluorescencję w kolorze niebieskim i zielonym.
Najczęściej występujące aflatoksyny oznaczone są skrótami B1, B2, G1, G2, a także M1 i M2. Pierwsze cztery są produkowane przez grzyby, natomiast aflatoksyny M1 i M2 to mykotoksyny obecne np. w mleku krowim. Powstają jako metabolity innych aflatoksyn w organizmach zwierząt, które spożywają nadpleśniałe pasze skażone aflatoksynami. Szacuje się, że od 3–6% skonsumowanych przez krowę aflatoksyn B1 i B2 jest przekształcane w M1 i M2.
Przypisy
Źródła i literatura dodatkowa
Detailed information on mycotoxins
Pure Aflatoxin standards. fermentek.co.il. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-07-12)].
Grajewski J. (red.) Mykotoksyny i grzyby pleśniowe – zagrożenia dla człowieka i zwierząt, Wydawnictwo Uniwersytetu im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2006
Dutkiewicz Jacek i Górny Rafał L. Biologiczne czynniki szkodliwe dla zdrowia – klasyfikacja i kryteria oceny narażenia, Medycyna Pracy, 2002
Piontek Marlena, Grzyby pleśniowe, Zielona Góra 1999
