Afera szpiegowska poruczników Piontka i Urbaniaka – incydent szpiegowski w Wojsku Polskim II RP w latach 1925-1927.
Historia
W dniach 2 i 3 kwietnia 1927 roku przed Wojskowym Sądem Okręgowym Nr VIII w Grudziądzu odbyła się tajna rozprawa przeciwko dwóm młodszym oficerom służącym w 1 Batalionie Strzelców w Chojnicach. Rozprawa miała charakter doraźny i miała miejsce podczas sesji wyjazdowej sądu w Toruniu. „Obrońcami oskarżonych zostali sędziowie wojskowi z urzędu, ponieważ żaden z toruńskich adwokatów nie chciał podjąć się obrony ze względu na powagę zarzucanych czynów”.
Porucznik Paweł Piontek, mający 26 lat, oraz jego rówieśnik, porucznik Kazimierz Urbaniak, zostali oskarżeni o „zdradę tajemnicy wojskowej na rzecz obcego państwa”, a w rzeczywistości o działalność szpiegowską na rzecz niemieckiego wywiadu – Abwehry, w latach 1925-1926. Rozprawa przebiegała spokojnie, a obaj oskarżeni przyznali się do winy. W chwili nawiązywania współpracy z niemieckim wywiadem, obaj oficerowie pełnili służbę w I batalionie 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty detaszowanym w Chojnicach.
W poniedziałek, 4 kwietnia 1927 roku, o godzinie 13.00, Wojskowy Sąd Okręgowy Nr VIII ogłosił wyrok. Oskarżeni zostali uznani za winnych zarzucanych im czynów i skazani na degradację, wydalenie z wojska, pozbawienie praw obywatelskich oraz karę śmierci przez rozstrzelanie. Wyrok został zatwierdzony przez dowódcę Okręgu Korpusu Nr VIII, generała dywizji Leona Berbeckiego. Prezydent RP Ignacy Mościcki nie skorzystał z prawa łaski. O godzinie 18.45 skazani zostali przewiezieni pod silną eskortą do miejsca egzekucji w Forcie Żółkiewskiego w Toruniu. „W tym czasie przed więzieniem oraz na ulicach zebrały się tłumy ludzi, co wymusiło użycie Żandarmerii Wojskowej do utrzymania porządku obok policji”. Tego samego dnia, o godzinie 19.00, obaj oficerowie zostali rozstrzelani, przy czym porucznik Urbaniak został stracony jako pierwszy, co oznaczało łagodniejszy wymiar kary. Ich ciała przewieziono na cmentarz wojskowy.
W związku z tą sprawą aresztowani zostali również dwaj inni oficerowie 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty w Chełmnie – porucznicy Piotr Władysław Nowosielski (odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych) oraz Alojzy Mikołaj Badziąg (odznaczony Krzyżem Walecznych), którzy mieli odpowiadać w postępowaniu zwyczajnym. Kilku innych oficerów I/66 pp mogło być pociągniętych do odpowiedzialności za brak nadzoru, jednak z relacji prasowych nie wynikało, czy chodziło o odpowiedzialność karną, czy dyscyplinarną.
Łączniczką porucznika Pawła Piontka z niemieckim wywiadem była jego narzeczona, Wanda Piekarska. 14 października 1927 roku Sąd Okręgowy w Grudziądzu skazał Wandę Piekarską na sześć lat ciężkiego więzienia za szpiegostwo oraz rok więzienia za kradzież, co dało łączną karę sześciu lat i dwóch miesięcy ciężkiego więzienia. Część rozprawy dotycząca zarzutu szpiegostwa miała charakter tajny, natomiast sprawa kradzieży na szkodę właściciela sklepu Rascha z Chojnic odbywała się przy udziale publiczności. W trakcie rozprawy ujawniono, że w domu rodziców oskarżonej w Drzycimiu przeprowadzono rewizję, która ujawniła przedmioty pochodzące ze sklepu Rascha, o łącznej wartości przekraczającej 2 tys. zł. Ponadto ustalono, że porucznik Paweł Piontek wręczył p. Rasch równowartość 1000 zł w rentenmarkach i dolarach za skradzione przez Piekarską rękawiczki, skarpetki i inne przedmioty. Oskarżona pozostała w areszcie do uprawomocnienia wyroku.
Afera szpiegowska miała wpływ na dalszą karierę wojskową Alojzego Mikołaja Badziąga (ur. 6 grudnia 1898 roku). Jako porucznik uzyskał starszeństwo z 1 grudnia 1920 roku, a na kapitana awansował dopiero 22 lutego 1934 roku, z datą starszeństwa 1 stycznia 1934 roku i 10. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Przed wybuchem II wojny światowej pełnił służbę w 82 Syberyjskim Pułku Piechoty w Brześciu nad Bugiem jako dowódca kompanii. W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku walczył jako kwatermistrz 82 pp.
W 1988 roku na podstawie afery szpiegowskiej poruczników Pawła Piontka i Kazimierza Urbaniaka powstały dwa odcinki (5. i 6.) serialu telewizyjnego Pogranicze w ogniu.
Przypisy
Bibliografia
Henryk H. Ćwięk, Przeciw Abwehrze, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001, ISBN 83-11-09187-0, OCLC 233506047. Brak numerów stron w książce.
Władysław Kozaczuk, Bitwa o tajemnice. Służby wywiadowcze Polski i Rzeszy Niemieckiej 1922-1939, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1977.