Afera Stavisky’ego
To jedno z najważniejszych wydarzeń skandalicznych związanych z francuskimi kręgami rządowymi, które miało miejsce w styczniu 1934 roku.
Opis Afery
Afera dotyczyła Serge’a Alexandre’a Stavisky’ego (ur. 20 listopada 1886, zm. 8 stycznia 1934), żydowskiego imigranta z Ukrainy. W paryskich środowiskach przestępczych był znany jako drobny oszust i hochsztapler, posługujący się pseudonimem „le beau Sasha” („piękny Sasza”). W latach 1918–1928 był wielokrotnie osadzany w francuskich zakładach karnych. Wkrótce, w niejasnych okolicznościach, założył firmę jubilerską „Alex” w Orleanie, a następnie objął stanowisko szefa Towarzystwa Gruntów i Robót Publicznych, które miało oficjalne wsparcie władz. Na podstawie fałszywej biżuterii zaciągnął znaczące kredyty w banku Crédit municipal w Bayonne, co doprowadziło do strat wielu akcjonariuszy. Media zaczęły sugerować, że takie operacje finansowe były niemożliwe bez wsparcia wpływowych osób w parlamencie, rządzie oraz w mediach. W rzeczywistości S. A. Stavisky posiadał liczne znajomości w rządzących kręgach oraz w świecie finansów, utrzymując bliskie relacje z premierem Camille’m Chautempsem oraz ministrami jego gabinetu.
Wydarzenia z początku 1934 roku
Na początku stycznia 1934 roku ujawniono prawdę na temat finansowych machinacji S. A. Stavisky’ego. Władze wydały nakaz jego aresztowania, jednak po przybyciu policjantów do jego domu w Chamonix 8 stycznia, zmarł. Według oficjalnych informacji, popełnił samobójstwo, strzelając sobie w głowę. Opozycyjna prasa oskarżała rządzących o to, że w rzeczywistości S. A. Stavisky został zastrzelony, co mogło być korzystne dla wielu wpływowych osób. Wkrótce potem rozpoczęła się kampania polityczna przeciwko korupcji w rządzie, która prowadziła do licznych ulicznych demonstracji skrajnej prawicy.
Konsekwencje Afery
Skandal doprowadził do dymisji gabinetu premiera C. Chautempsa, który został zastąpiony 27 stycznia przez Edouarda Daladiera, jego partyjnego kolegę. Jedną z jego pierwszych decyzji było usunięcie prefekta paryskiej policji Jeana Chiappe’a, znanego z prawicowych sympatii. To działanie przyczyniło się do wybuchu 4 lutego w Paryżu masowych demonstracji organizacji skrajnie prawicowych (zwanych ligami antyparlamentarnymi), określanych jako Kryzys 6 lutego 1934 roku.
Epilog
W 1935 roku rozpoczął się proces sądowy przeciwko 20 osobom zamieszanym w aferę Stavisky’ego, w tym dwóm deputowanym oraz jednemu generałowi. W wyniku postępowania wydano 11 wyroków uniewinniających oraz 9 skazujących.
W 1974 roku francuski reżyser Alain Resnais stworzył film fabularny pt. Stavisky, w którym główną rolę zagrał Jean-Paul Belmondo.