Afera podsłuchowa (znana również jako afera taśmowa) – to afera polityczna, która miała miejsce 14 czerwca 2014 roku, kiedy to tygodnik „Wprost” opublikował stenogramy z nielegalnie podsłuchiwanych rozmów polityków. Podsłuchy były prowadzone od lipca 2013 do czerwca 2014 w kilku warszawskich restauracjach. Wśród osób podsłuchiwanych znajdowali się m.in. urzędnicy państwowi, w tym aktualni i byli ministrowie, a także przedsiębiorcy oraz prezesi NBP i NIK.
Rozmowy zostały zarejestrowane w takich lokalach jak Sowa & Przyjaciele (właścicielem jest Robert Sowa), Amber Room w pałacyku Sobańskich oraz Osteria. Dziennikarz śledczy Piotr Nisztor jako pierwszy dotarł do tych nagrań.
== Przebieg afery ==
=== Afera w 2014 ===
==== Publikacja pierwszych nagrań ====
14 czerwca 2014 roku na stronie internetowej „Wprost” ujawniono fragmenty nagrań dwóch podsłuchanych rozmów. Dwa dni później stenogramy z tych nagrań zostały opublikowane w wydaniu papierowym tygodnika. Wśród podsłuchiwanych byli m.in. minister spraw wewnętrznych Bartłomiej Sienkiewicz, prezes NBP Marek Belka, były minister transportu Sławomir Nowak oraz były wiceminister finansów Andrzej Parafianowicz.
W następnych dniach prokuratura wszczęła śledztwo w sprawie treści rozmów Sienkiewicza i Belki (umorzone we wrześniu 2014) oraz Nowaka i Parafianowicza (umorzone w grudniu 2014).
==== Akcja prokuratury w siedzibie „Wprost” ====
18 czerwca 2014 roku do siedziby tygodnika „Wprost” wkroczyli prokuratorzy z funkcjonariuszami ABW, aby zdobyć nośniki zawierające nagrania podsłuchanych rozmów. Redaktor naczelny „Wprost” Sylwester Latkowski odmówił wydania komputera z nagraniami, powołując się na konieczność zachowania tajemnicy dziennikarskiej. Funkcjonariusze podjęli nieudaną próbę siłowego przejęcia nagrań i ostatecznie opuścili budynek bez nośników. Sposób przeprowadzenia akcji został skrytykowany przez media, Helsińską Fundację Praw Człowieka, OBWE oraz Ministerstwo Sprawiedliwości. 21 czerwca 2014 roku pełnomocnik „Wprost” przekazał prokuraturze nośnik ze wszystkimi nagraniami.
==== Wotum nieufności dla rządu Donalda Tuska ====
Krótko po ujawnieniu afery politycy opozycji zażądali dymisji premiera oraz prezesa NBP. Prezes Prawa i Sprawiedliwości Jarosław Kaczyński zapowiedział, że jeśli rząd nie poda się do dymisji, zostanie złożone w Sejmie wotum nieufności. Lider partii Twój Ruch Janusz Palikot również ogłosił, że jego klub złoży projekt uchwały o skróceniu kadencji Sejmu. Ruch Narodowy wezwał do protestów pod urzędami wojewódzkimi.
Premier Donald Tusk stwierdził, że nie zamierza zdymisjonować ministrów, ponieważ byłoby to podporządkowaniem się przestępcom, którzy chcą zdestabilizować Polskę.
25 czerwca 2014 roku Donald Tusk złożył w Sejmie wniosek o wyrażenie wotum zaufania dla rządu. Po długiej debacie Sejm udzielił rządowi wotum zaufania (237 głosów za, 203 przeciw). Dzień później klub PiS złożył wniosek o konstruktywne wotum nieufności dla rządu Donalda Tuska, proponując Piotra Glińskiego jako kandydata na premiera. 11 lipca 2014 roku Sejm odrzucił wnioski o wotum nieufności dla rządu oraz dla ministra spraw wewnętrznych Bartłomieja Sienkiewicza.
=== Afera w 2015 ===
==== Upublicznienie akt sprawy ====
W dniach 8–9 czerwca 2015 roku biznesmen Zbigniew Stonoga opublikował na Facebooku ponad 3000 zdjęć fotokopii akt dotyczących afery podsłuchowej. W Internecie pojawiły się zeznania świadków, wyjaśnienia podejrzanych, dowody w śledztwie (w tym fotografie sprzętu podsłuchowego) oraz dane osobowe, adresy i numery PESEL (m.in. szefa CBA Paweła Wojtunika). Dziennikarze ustalili, że zgodę na wykonanie fotokopii akt miało co najmniej kilka osób, w tym podejrzani, poszkodowani oraz pracownicy prokuratury i ABW.
==== Dymisje w rządzie Ewy Kopacz ====
10 czerwca 2015 roku premier Ewa Kopacz ogłosiła, że w związku z aferą do dymisji podali się: minister zdrowia Bartosz Arłukowicz, minister sportu i turystyki Andrzej Biernat, minister skarbu państwa Włodzimierz Karpiński, wiceministrowie Tomasz Tomczykiewicz, Rafał Baniak i Stanisław Gawłowski, koordynator służb specjalnych Jacek Cichocki oraz szef Zespołu Doradców Politycznych Prezesa Rady Ministrów Jacek Rostowski. Wszystkie dymisje zostały przyjęte. Tego samego dnia rezygnację z funkcji marszałka Sejmu ogłosił Radosław Sikorski (zrezygnował 23 czerwca 2015 roku).
=== Postępowanie karne ===
W związku z aferą prokuratura zatrzymała cztery osoby, w tym przedsiębiorcę Marek Falentę. Zarzuty dotyczyły założenia nielegalnych podsłuchów.
29 grudnia 2016 roku Sąd Okręgowy w Warszawie skazał Marka Falentę na karę 2,5 roku bezwzględnego pozbawienia wolności. Kelnerzy Konrad Lassota i Krzysztof Rybka zostali skazani na 10 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 3 lata oraz na grzywny. W przypadku czwartego z oskarżonych (którego tożsamość nie została ujawniona) sąd odstąpił od wymierzenia kary, zobowiązując go do wpłaty 50 tysięcy złotych na cel społeczny. Wyrok Marka Falenty uprawomocnił się w grudniu 2017 roku. 31 stycznia 2018 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie podtrzymał wyrok, odrzucając odroczenie wykonania kary m.in. ze względu na zły stan zdrowia skazania. Falenta otrzymał wezwanie do stawienia się 23 maja 2018 roku w zakładzie penitencjarnym na warszawskim Grochowie, jednak termin był kilka razy odraczany.
We wrześniu 2018 roku śledztwo dziennikarskie ujawnili powiązania Marka Falenty z rosyjskimi służbami, w tym osobami związanymi z Władimirem Putinem.
Falenta nie stawił się do odbycia kary i zaczął się ukrywać, co doprowadziło do wydania europejskiego nakazu aresztowania. Został zatrzymany 5 kwietnia 2019 roku w Hiszpanii. Na początku czerwca 2019 roku został ekstradowany do Polski i osadzony w zakładzie penitencjarnym. Po osadzeniu napisał list do polityków PiS, uznając ich za współwinnych powstania afery. Zażądał ułaskawienia przez prezydenta Andrzeja Dudę, grożąc, że ujawni osoby, które miały współpracować z nim w kompromitacji polityków PO. W liście wymienił 12 nazwisk, w tym Jarosława Kaczyńskiego, Mariusza Kamińskiego, Macieja Wąsika i Ernesta Bejdę. List został ujawniony przez „Rzeczpospolitą”. Politycy związani z PiS podkreślali znikomą wiarygodność Falenty, natomiast komentatorzy o przeciwnych poglądach zwracali uwagę na spójność przekazanych przez niego informacji z wcześniejszymi zaniedbaniami władzy dotyczących wyjaśnienia afery.
== Lista podsłuchanych osób i opublikowanych nagrań ==
=== Lista podsłuchanych osób ===
Oto lista osób, których rozmowy zostały podsłuchane i opublikowane, wraz z informacją o pełnionych wówczas funkcjach:
Bartosz Arłukowicz – minister zdrowia (2011–2015)
Marek Belka – prezes Narodowego Banku Polskiego (2010–2016)
Elżbieta Bieńkowska – minister rozwoju regionalnego (2007–2013), a później wiceprezes Rady Ministrów oraz minister infrastruktury i rozwoju (2013–2014)
Sławomir Cytrycki – szef Gabinetu Prezesa NBP (2010–2016)
Zdzisław Gawlik – sekretarz stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa (2013–2015)
Stanisław Gawłowski – sekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska (2007–2015)
Olgierd Geblewicz – marszałek województwa zachodniopomorskiego (od 2010)
Paweł Graś – sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (2009–2014) oraz rzecznik prasowy Rady Ministrów (2009–2014)
Zbigniew Jagiełło – prezes zarządu PKO Banku Polskiego (od 2009)
Marian Janicki – generał dywizji, wcześniej szef Biura Ochrony Rządu (2007–2013)
Ryszard Kalisz – poseł (2001–2015)
Włodzimierz Karpiński – minister skarbu państwa (2013–2015)
Krzysztof Kilian – prezes zarządu Polskiej Grupy Energetycznej (2012–2013)
Dariusz Jacek Krawiec – prezes zarządu i dyrektor generalny koncernu PKN Orlen (2008–2015)
Jan Kulczyk – przedsiębiorca
Krzysztof Kwapisz – przedsiębiorca
Aleksander Kwaśniewski – były prezydent Polski (1995–2005)
Krzysztof Kwiatkowski – prezes Najwyższej Izby Kontroli (2013–2019)
Bogusława Matuszewska – wiceprezes zarządu Polskiej Grupy Energetycznej (2012–2013)
Jerzy Mazgaj – przedsiębiorca
Szymon Milczanowski
Leszek Miller – przewodniczący SLD (2011–2016), poseł (2011–2015)
Tomasz Misiak – przedsiębiorca, wcześniej senator (2005–2011)
Mateusz Morawiecki – prezes zarządu Banku Zachodniego WBK (2007–2015), później wiceprezes Rady Ministrów (2015–2017), minister rozwoju (2015–2016), minister rozwoju i finansów (2016–2018), premier (2017–2023)
Sławomir Nowak – poseł (2001–2015), wcześniej minister transportu, budownictwa i gospodarki morskiej (2011–2013)
Andrzej Parafianowicz – podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów (2007–2013), a później wiceprezes zarządu ds. korporacyjnych Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa (2013–2014)
Jacek Protasiewicz – poseł do Parlamentu Europejskiego (2004–2014), poseł (od 2015)
Jacek Rostowski – minister finansów (2007–2013), a później szef Zespołu Doradców Politycznych Prezesa Rady Ministrów (2015)
Bartłomiej Sienkiewicz – minister spraw wewnętrznych i koordynator służb specjalnych (2013–2014)
Radosław Sikorski – minister spraw zagranicznych (2007–2014), a później marszałek Sejmu (2014–2015)
Kazimierz Sowa – duchowny
Piotr Wawrzynowicz – przedsiębiorca
Maciej Witucki – przewodniczący Rady Nadzorczej Orange Polska (od 2013), członek Rady Nadzorczej PLL LOT (2013–2015)
Paweł Wojtunik – szef Centralnego Biura Antykorupcyjnego (2009–2015)
Dariusz Zawadka – pułkownik, wiceprezes zarządu Przedsiębiorstwa Eksploatacji Rurociągów Naftowych (PERN) „Przyjaźń” (2013–2016)
=== Nagrania opublikowane w 2014 ===
==== Nagrania opublikowane 14–16 czerwca 2014 ====
Nagrania opublikowane przez tygodnik „Wprost” w dniach 14–16 czerwca 2014 roku.
Pierwsza rozmowa miała miejsce w lipcu 2013 roku pomiędzy Bartłomiejem Sienkiewiczem a Markiem Belką, w której uczestniczył również Sławomir Cytrycki. Tematem rozmowy było finansowanie deficytu budżetowego przez NBP oraz odwołanie ówczesnego ministra finansów Jacka Rostowskiego. 19 czerwca 2014 roku „Wprost” opublikował na swojej stronie internetowej całą rozmowę.
Druga rozmowa miała miejsce w lutym 2014 roku pomiędzy Sławomirem Nowakiem a Andrzejem Parafianowiczem, w której brał również udział Dariusz Zawadka. Rozmowa dotyczyła m.in. kontrolowania skarbowego przeprowadzonego u żony Nowaka.
==== Nagrania opublikowane 22–23 czerwca 2014 ====
22 czerwca 2014 roku w różnych mediach zaczęły się pojawiać fragmenty nagrań kolejnych rozmów pomiędzy politykami. 23 czerwca 2014 roku „Wprost” opublikował stenogramy tych rozmów.
W pierwszej rozmowie uczestniczyli Radosław Sikorski i Jacek Rostowski, a Sikorski krytycznie odnosił się do współpracy polsko-amerykańskiej, twierdząc, że daje ona fałszywe poczucie bezpieczeństwa.
W drugiej rozmowie, która miała miejsce w lutym 2014 roku, rozmawiali Paweł Graś i Dariusz Jacek Krawiec. Tematem była m.in. organizacja obchodów rocznicy wyborów parlamentarnych z 1989 roku oraz ewentualne kandydowanie Donalda Tuska na wysokie stanowiska w Unii Europejskiej.
W trzeciej rozmowie brali udział Dariusz Jacek Krawiec, Włodzimierz Karpiński i Zdzisław Gawlik. Czwarta rozmowa odbyła się pomiędzy Piotrem Wawrzynowiczem a Stanisławem Gawłowskim. „Wprost” ujawnił również nowe fragmenty stenogramów z rozmowy Nowaka z Parafianowiczem i Zawadką.
=== Nagrania opublikowane w 2015 ===
==== Nagranie opublikowane 17–18 maja 2015 ====
17 maja 2015 roku dziennikarze tygodnika „Do Rzeczy” ogłosili, że posiadają nagranie z 5 czerwca 2014 roku między Elżbietą Bieńkowską a Pawłem Wojtunikiem. Następnego dnia fragmenty tej rozmowy zostały opublikowane w papierowym wydaniu tygodnika. Rozmowa miała miejsce w restauracji Sowa & Przyjaciele i według niektórych komentatorów sugerowała, że minister spraw wewnętrznych Bartłomiej Sienkiewicz zlecił podpalenie budki policyjnej przy ambasadzie Rosji podczas Marszu Niepodległości (11 listopada 2013). Rzecznik CBA Jacek Dobrzyński określił tę interpretację jako manipulację, twierdząc, że rozmowa dotyczyła koncepcji zabezpieczenia Marszu Niepodległości. Wojtunik oferował również nocleg w ośrodku konferencyjnym w Lucieniu po preferencyjnych cenach.
==== Nagranie opublikowane 5–6 lipca 2015 ====
5 lipca 2015 roku tygodnik „Do Rzeczy” opublikował fragmenty rozmowy z 6 października 2013 roku, która odbyła się w restauracji Sowa & Przyjaciele pomiędzy Aleksandrem Kwaśniewskim, Ryszardem Kaliszem i dwoma innymi mężczyznami. Następnego dnia tygodnik opublikował szersze fragmenty nagrania w wersji papierowej. W tej podsłuchanej rozmowie Kalisz sugerował, że posiada informacje od ówczesnego szefa SKW Janusza Noska na temat sprawy korupcyjnej, w którą mógł być zamieszany minister obrony narodowej Tomasz Siemoniak.
SKW wydało oświadczenie, że Nosek nie przekazywał Kaliszowi żadnych informacji.
==== Nagrania opublikowane 21 października 2015 ====
21 października 2015 roku Telewizja Republika opublikowała stenogramy z kilku rozmów pomiędzy Janem Kulczykiem a Krzysztofem Kwiatkowskim, Radosławem Sikorskim i Piotrem Wawrzynowiczem. Rozmowy dotyczyły m.in. prywatyzacji spółki Ciech S.A. O nagraniu rozmowy Kulczyka z Kwiatkowskim „Wprost” informował wcześniej (w czerwcu 2014). 17 czerwca 2014 roku Kwiatkowski zawiadomił Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego o treści swojej rozmowy z Kulczykiem.
==== Nagranie opublikowane 17 listopada 2015 ====
17 listopada 2015 roku Radio Zet opublikowało stenogram z rozmowy między Mateuszem Morawieckim, Zbigniewem Jagiełło, Krzysztofem Kilianem i Bogusławą Matuszewską. Rozmowa miała miejsce w kwietniu 2013 roku i dotyczyła m.in. państwowego wsparcia finansowego dla Polskich Linii Lotniczych LOT.
=== Nagrania opublikowane w latach 2016–2018 ===
==== Nagranie opublikowane 25 kwietnia 2016 ====
25 kwietnia 2016 roku tygodnik „Do Rzeczy” opublikował stenogram z rozmowy Pawła Grasia z Janem Kulczykiem. Rozmowa miała miejsce w Pałacyku Sobańskich w kwietniu 2014 roku i dotyczyła m.in. gazety „Fakt” oraz jej ówczesnego redaktora naczelnego Grzegorza Jankowskiego.
==== Nagrania opublikowane w 2017 ====
9 czerwca 2017 roku kanał informacyjny TVP Info opublikował nagrania i stenogramy z kilku rozmów, w których brali udział: Paweł Graś, Włodzimierz Karpiński, Marian Janicki, Jerzy Mazgaj i Kazimierz Sowa. Rozmowy miały miejsce w restauracji „Sowa & Przyjaciele” w lutym 2014 roku.
8 i 23 sierpnia 2017 roku kanał TVP Info opublikował stenogramy z rozmowy, która miała miejsce w lutym 2014 roku pomiędzy Radosławem Sikorskim a Dariuszem Jackiem Krawcem.
==== Nagrania opublikowane w 2018 ====
2 października 2018 roku portal internetowy Onet.pl opublikował nagranie z całej rozmowy, której fragmenty pojawiały się w mediach od 2015 roku. Rozmowa miała miejsce w 2013 roku, a uczestniczyli w niej: Mateusz Morawiecki, Zbigniew Jagiełło, Krzysztof Kilian oraz Bogusława Matuszewska.
4 i 8 października 2018 roku kanał informacyjny TVP Info opublikował nagrania z rozmowy, w której uczestniczył Sławomir Nowak oraz Szymon Milczanowski. W kolejnych dniach TVP Info opublikowało także nagrania z rozmowy Bartosza Arłukowicza, Olgierda Geblewicza i Krzysztofa Kwapisza.
5 listopada 2018 roku TVP Info opublikowało treść rozmowy pomiędzy Aleksandrem Kwaśniewskim a Leszkiem Millerem, o której istnieniu w 2015 roku informował „Wprost”. 17 listopada 2018 roku TVP Info opublikowało nagranie z 8 września 2013 roku, w której brali udział: Paweł Graś, Tomasz Misiak, Jacek Protasiewicz i Maciej Witucki.
=== Inne rozmowy ===
W lutym 2015 roku CBA przekazało prokuraturze płytę z 11 wcześniej nieznanymi podsłuchanymi rozmowami. W sierpniu 2015 roku „Gazeta Wyborcza” poinformowała, że sprawcy mogli podsłuchać rozmowę ówczesnego premiera Donalda Tuska z Janem Kulczykiem.
=== Listy Marka Falenty ===
10 czerwca 2019 roku „Rzeczpospolita” opublikowała list wysłany przez Marka Falentę do Andrzeja Dudy.
12 czerwca 2019 roku „Gazeta Wyborcza” opublikowała fragmenty listu, który Marek Falenta miał napisać w lutym do prezesa Prawa i Sprawiedliwości Jarosława Kaczyńskiego. Biznesmen twierdził w nim, że pomógł PiS w wygraniu wyborów, a za odsunięcie PO od władzy, funkcjonariusze CBA obiecywali mu bezkarność.
== Afera podsłuchowa w kulturze masowej ==
Afera podsłuchowa stała się inspiracją dla piosenek takich jak „Coś się nagrało” zespołu Babilon oraz „Rozmowy u Sowy” autorstwa Pawła Kukiza (na albumie „Zakazane piosenki”). Również na temat afery powstały książki: „Afera podsłuchowa. Taśmy Wprost” autorstwa Sylwestra Latkowskiego i Michała Majewskiego, „Jak rozpętałem aferę taśmową” autorstwa Piotra Nisztora, oraz „Obcym alfabetem. Jak ludzie Kremla i PiS zagrali podsłuchami” autorstwa Grzegorza Rzeczkowskiego.
== Przypisy ==
== Linki zewnętrzne ==