Afera dotycząca Laboratorium Frakcjonowania Osocza (LFO) to popularne określenie wydarzeń związanych z planowaną inwestycją, która rozpoczęła się w 1995 roku i miała na celu utworzenie Laboratorium Frakcjonowania Osocza w Mielcu. Laboratorium nigdy nie zostało zrealizowane, a w 2001 roku tarnobrzeska prokuratura wszczęła śledztwo dotyczące wyłudzenia kredytu na budowę LFO.
Inwestycja
Projekt ten miał na celu stworzenie zakładu, który zajmowałby się frakcjonowaniem osocza krwi oraz produkcją kluczowych produktów leczniczych pochodzenia krwiopochodnego, takich jak albumina, immunoglobuliny, czynnik VIII i czynnik IX. Z perspektywy biznesowej, inwestycja miała przynosić znaczące zyski (10-12 mln zł rocznego przychodu) ze względu na wysokie ceny rynkowe tych produktów oraz ich duże zapotrzebowanie w medycynie (np. w leczeniu nowotworów, oparzeń, hemofilii).
Inwestycja miała również na celu wypełnienie zaleceń WHO, które mówią, że każdy kraj powinien traktować krew i osocze jako strategiczne zasoby i dążyć do ich samowystarczalności. W Polsce dominowało uzależnienie od zagranicznych producentów tych leków, dlatego w 1995 roku międzyresortowa komisja wybrała firmę LFO do realizacji budowy zakładu.
Projekt uzyskał wsparcie w postaci kredytu w wysokości 34 mln dolarów z konsorcjum banków, z głównym Kredyt Bankiem, a jego poręczenie zapewnił rząd Włodzimierza Cimoszewicza. W 1998 roku LFO podpisało umowę licencyjną z australijską firmą CSL. W 1999 roku bank wstrzymał finansowanie inwestycji, a rok później CSL wycofało się z projektu. W 2000 roku LFO podpisało nową umowę licencyjną z firmą Octapharma. W 2001 roku bank ostatecznie zerwał umowę z LFO, co doprowadziło do interwencji prokuratury.
Inwestorami LFO byli:
- Zygmunt Nizioł (firma Nedepol) – 49%
- Amerykanie David Minotte i Robert Lewis – po 16,5% każdy
- Włodzimierz Wapiński – 8%
- Szwed Bjorn Hedberg – 1%
Zygmunt Nizioł później zaznaczył, że Włodzimierz Wapiński został zaproszony do inwestycji głównie w roli lobbysty, ze względu na jego znajomości z rodziną ówczesnego prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego. Pośrednikiem w kontaktach miał być także minister Marek Ungier.
Główne wątki afery
Media poruszały następujące aspekty, które mogły świadczyć o potencjalnych nadużyciach związanych z budową fabryki:
- oskarżenie o wyłudzenie 21 mln dolarów kredytu oraz przywłaszczenie 8 mln dolarów i 1 mln euro przez Zygmunta Nizioła,
- rola Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w blokowaniu inwestycji LFO – IHiT lobbował na rzecz utrzymania dotychczasowego systemu zaopatrzenia w leki krwiopochodne, co ujawniło, że w 1993 roku zablokowano podobną inwestycję firmy Biofarm International; złożone w 2007 roku doniesienie o popełnieniu przestępstwa wskazywało, że umowy IHiT z ZLB były niekorzystne dla strony polskiej, m.in. przez nieodpłatne pozostawianie w Szwajcarii immunoglobuliny, leku o wartości 300–400 zł/g; według Pawła Trzcińskiego z Ministerstwa Zdrowia tylko w latach 2004–2005 Polska oddała ZLB 800 kg immunoglobuliny; według Leszka Misiaka w latach 1993–2005 straty mogły wynieść nawet 1,5 miliarda złotych, co prowadziło do niedoborów immunoglobuliny w lecznictwie i konieczności zakupu jej na rynku po niekorzystnych cenach;
- zwrócenie bankom 61 mln zł kredytu dla LFO w 2006 roku, pomimo że rok wcześniej NIK ustalił, że umowa kredytowa była nieważna z powodu niedopełnienia wymogów formalnych; banki wypłacały kredyt na własne ryzyko, co skutkowało nieważnością umowy gwarancyjnej;
- brak powołania Krajowej Rady Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa przez urzędujących ministrów zdrowia, co było wymagane na mocy ustawy z 1997 roku; Najwyższa Izba Kontroli zwracała na to uwagę już w 2002 roku;
- naciski ze strony wysokich urzędników związanych z prezydentem Kwaśniewskim w kwestii kontynuacji inwestycji LFO, mimo braku merytorycznych przesłanek; śledztwo w tej sprawie rozpoczęto w 2004 roku, a umorzono w grudniu 2007;
- zaginięcie dokumentacji związanej z aferą LFO w Ministerstwie Zdrowia.
Dwa główne wątki „afery LFO” to „wątek kredytowy”, w wyniku którego skarb państwa stracił 61 mln zł, oraz „wątek krwiodawstwa”, dotyczący niekorzystnych rozwiązań w zakresie zakupu leków krwiopochodnych, przez co państwowa służba zdrowia mogła ponieść straty szacowane na 1,5 miliarda złotych.
Śledztwo
W lipcu 2006 roku przesłuchano byłego prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego. 16 czerwca 2007 roku do Polski sprowadzono głównego inwestora LFO, Zygmunta Nizioła, w ramach ekstradycji. W czerwcu 2008 roku postawiono zarzuty Halinie Wasilewskiej-Trenkner. W kwietniu 2009 roku Wiesław Kaczmarek został nieprawomocnie uniewinniony od zarzutu wydania nierzetelnej opinii, która przyczyniła się do poświadczenia kredytu przez Skarb Państwa, jednak sąd apelacyjny uwzględnił apelację prokuratury i nakazał zwrot sprawy do sądu.
Przypisy
Bibliografia
Leszek L. Misiak, Walka o osocze, Warszawa: wyd. Słowo Niezależne, 2007, ISBN 978-83-923472-1-7, OCLC 749867964.
Linki zewnętrzne
Skok na bank krwi, „Wprost”, 11/2006 (link płatny)
Instytut Hematologii i Transfuzjologii, „Samowystarczalność Polski w zakresie zaopatrzenia w bezpieczną krew, jej składniki i produkty krwiopochodne na rok 2004” (Ministerstwo Zdrowia)