Afera alkoholowa – schnapsgate
Afera alkoholowa, znana jako schnapsgate, to jedna z pierwszych kontrowersji w Polsce po 1989 roku, dotycząca działań byłych ministrów rządu Mieczysława Rakowskiego oraz pracowników Głównego Urzędu Ceł, związanych z nieprawidłowościami w imporcie napojów alkoholowych.
Opis
Pod koniec 1988 roku minister współpracy gospodarczej z zagranicą, Dominik Jastrzębski, wydał zarządzenie, które znosiło koncesję na import alkoholu „na własny użytek”. To spowodowało powstanie luki prawnej, prowadzącej do niekontrolowanego napływu alkoholu, który osiągnął 31 milionów litrów czystego spirytusu. To niedopatrzenie przyczyniło się do strat dla Skarbu Państwa, które przekroczyły 2 biliony ówczesnych złotych (2 miliardy nowych złotych). Osoby odpowiedzialne za ten chaos twierdziły, że nie miały możliwości działania, ironicznie pytając, czy miałyby stać na granicy i zatrzymywać przepływ alkoholu.
To zjawisko wpisywało się w szerszy kontekst. W czasach PRL społeczeństwo polskie było jednym z najbardziej pijących na świecie. Po II wojnie światowej średnia konsumpcja alkoholu wynosiła 1,5 litra na osobę, a w 1970 roku wzrosła już do ponad 5 litrów. W okresie rządów Gierka liczba ta osiągnęła 8,6 litra, przy czym zaczęto sięgać po różnorodne rodzaje alkoholu, nie ograniczając się jedynie do wódki.
W latach 70. nadmierne spożycie alkoholu dotyczyło nawet 5 milionów Polaków, z czego 900 tysięcy było uzależnionych, a picie w pracy stało się powszechne. Wiele osób wydawało roczną pensję na alkohol, a w czasach stanu wojennego powstało nawet do 150 tysięcy nielegalnych miejsc produkcji alkoholu.
W 1988 roku zmiana w przepisach umożliwiła łatwiejszy import alkoholu do Polski. Polacy wykorzystali tę lukę, fałszując faktury i importując spirytus bez opłat celnych, które wynosiły jedynie 1 tysiąc ówczesnych złotych za litr. To stworzyło dochodowy biznes, w którym spirytus przybywał w dużych ilościach, a przedsiębiorcy zarabiali na jego rozcieńczaniu i sprzedaży, co przyniosło ogromne straty dla państwa.
W 1997 roku pięć osób związanych z aferą alkoholową stanęło przed Trybunałem Stanu. Trzy z nich zostały uniewinnione, natomiast dwie (Dominik Jastrzębski oraz Jerzy Ćwiek) zostały skazane na pozbawienie biernego prawa wyborczego na 5 lat. Był to pierwszy prawomocny wyrok Trybunału od 1926 roku.