Aetos

Aetos (gr. Αετός) – to grecki niszczyciel typu Aetos, który był w służbie w Greckiej Marynarce Wojennej w latach 1912–1945.

Budowa

Okręt, razem z pozostałymi trzema jednostkami tego typu, został pierwotnie zamówiony w angielskiej stoczni Cammell Laird w Birkenhead przez Argentynę. Jednakże, ponieważ Argentyna nie odebrała okrętów, 12 września 1912 roku Grecja zakupiła „Aetos” za kwotę 148 000 funtów. Stępkę pod budowę jednostki, która miała nosić nazwę „San Luis”, położono w 1910 roku. Kadłub wodowano 2 lutego 1911, a okręt wszedł do służby w greckiej flocie 2 października 1912 (lub 19 września 1912) jako „Aetos” (orzeł). Okręt dotarł do Pireusu 22 października 1912.

Wczesna służba

„Aetos” osiągnął gotowość bojową w grudniu 1912. W czasie wojny bałkańskiej jego zaangażowanie w walki było ograniczone, głównie z powodu braku torped do wyrzutni. Ten problem dotyczył wszystkich jednostek tego typu. „Aetos” uczestniczył m.in. w potyczce z tureckimi niszczycielami 16 grudnia 1912, po bitwie koło przylądka Elli oraz w bitwie koło Lemnos 18 stycznia 1913. Okręt głównie prowadził działania patrolowe na Morzu Egejskim.

W czasie I wojny światowej Grecja pozostawała neutralna, jednak we wrześniu 1916 roku doszło do interwencji państw ententy. Okręt, wraz z całą flotą grecką, został przejęty przez siły sprzymierzone. W grudniu 1916 „Aetos” został włączony do francuskiej marynarki wojennej, gdzie służył do 1918, patrolując i eskortując konwoje na Morzu Śródziemnym. Po zakończeniu działań został zwrócony Grecji.

W czasie wojny grecko-tureckiej w latach 1919-22 okręt wraz z innymi jednostkami wpłynął 8 lipca 1921 na Morze Czarne, biorąc udział w działaniach morskich i bombardowaniu tureckich pozycji. Po klęsce wojsk lądowych, w wrześniu 1922 roku „Aetos” uczestniczył w ewakuacji greckich uchodźców ze Smyrny oraz półwyspu Artaki.

Rekonstrukcja 1924-25

W latach 1924–1925 okręt przeszedł znaczną modernizację i przebudowę w stoczni Samuel White w Cowes, podobnie jak inne jednostki tego typu. Wymieniono stare pięć kotłów węglowych na cztery nowoczesne kotły opalane ropą, co zmieniło sylwetkę okrętu. Zamiast charakterystycznych pięciu kominów, okręt otrzymał dwa. Wydłużono pokład dziobowy i zamontowano nową nadbudówkę dziobową z wydłużonym dolnym piętrem, co umożliwiło postawienie drugiej armaty 102 mm (wcześniej znajdowała się za kominami). Wzmocniono również uzbrojenie torpedowe, zwiększając liczbę wyrzutni z czterech do sześciu w osi symetrii. Na początku lat 30. zmodernizowano uzbrojenie przeciwlotnicze, zastępując armatę 57 mm dwiema automatycznymi armatami 40 mm.

II wojna światowa

„Aetos” brał udział w działaniach II wojny światowej, zaczynając od ataku Włoch na Grecję 28 października 1940. Przed zajęciem Grecji przez Niemców, okręt dotarł do Egiptu, gdzie kontynuował służbę na wschodnim Morzu Śródziemnym, współpracując z marynarką brytyjską. W okresie od 5 grudnia 1941 do 5 marca 1942 przeszedł modernizację w stoczni w Madrasie, gdzie zdemontowano dwa rufowe działa artylerii głównej oraz połowę wyrzutni torpedowych, w zamian wzmacniając artylerię przeciwlotniczą i dodając miotacze oraz zrzutnie bomb głębinowych do walki z okrętami podwodnymi. Zainstalowano również hydrolokator (asdic) Typ 123A. Okręt krótko służył w celach eskortowych na Oceanie Indyjskim, a 4 kwietnia 1942 powrócił do Egiptu, gdzie kontynuował służbę eskortową. Z powodu zużycia i ograniczonych możliwości bojowych, pod koniec 1943 roku „Aetos” został wycofany do rezerwy w Port Saidzie.

Po wojnie, w 1945 roku, okręt został wycofany z eksploatacji i sprzedany do stoczni złomowej.

Uzbrojenie

Uzbrojenie (1912):

  • 4 działa kal. 102 mm
  • 1 działo przeciwlotnicze kal. 57 mm (od ok. 1914-16)
  • 4 wyrzutnie torpedowe kal. 533 mm (4xI)

Uzbrojenie (1925):

  • 4 działa kal. 102 mm
  • 2 działka przeciwlotnicze kal. 40 mm (od lat 30.)
  • 6 wyrzutni torpedowych kal. 533 mm (2xIII)
  • 40 min (od 1938-39)
  • bomby głębinowe (?)

Uzbrojenie (1942):

  • 2 działa kal. 102 mm
  • 1 działo przeciwlotnicze kal. 76 mm
  • 2 działka przeciwlotnicze kal. 40 mm
  • 3 działka przeciwlotnicze Oerlikon kal. 20 mm
  • 3 wyrzutnie torpedowe kal. 533 mm (1xIII)
  • 8 miotaczy bomb głębinowych, 2 zrzutnie bomb głębinowych

Przypisy

Bibliografia

Tomasz Walczyk, Pięciokominowe niszczyciele w: Okręty Wojenne nr 18, s. 6 (główne źródło)

(ros.) S.W. Patjanin, M.S. Barabanow, Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS Bałkanskich gosudarstw i stran Wostocznogo Sriediziemnomoria, Moskwa 2007, seria Morskaja Kampania 3/2007, s.11