Aerotonon

Aerotonon (gr. καταπάλτης λιθοβόλος ἀερότονος katapéltis lithobólos aerótonos od aero – powietrze i tonos – ton) to grecka katapulta pneumatyczna, wynaleziona w III wieku p.n.e. przez Ktesibiosa z Aleksandrii.

Opis urządzenia

Ta antyczna machina wojenna, znana jako neurobalistyczna, miała zdolność miotania pocisków po torze płaskim i była nowatorską wersją balisty, która wykorzystywała energię sprężonego powietrza. Ktesibios był nie tylko pomysłodawcą, ale również konstruktorem tego urządzenia, które powstało około 290 p.n.e. i zostało opisane 30 lat po jego śmierci przez Filona z Bizancjum w traktacie Mechanike syntaksis. Aerotonon można uznać za rozwiniętą wersję dużej kuszy (euthytonon), w której elastyczne wiązki (zwykle wykonane z lin konopnych lub jelit baranich) generujące energię miotającą, zostały zastąpione przez sprężone powietrze.

Mechanizm działania

Drążki ramion łuku, które były zamocowane obrotowo do metalowych tłoków w szczelnych cylindrach, podczas napinania cięciwy wtłaczały powietrze, sprężając je wewnątrz tych cylindrów. Po zwolnieniu cięciwy, ruch drążków był spowodowany rozprężaniem powietrza oraz wypychaniem tłoków na zewnątrz, co prowadziło do wyrzucenia pocisku.

Metoda osiągnięcia szczelności cylindrów oraz utrzymania odpowiedniego ciśnienia pozostaje nieznana. Odtworzony model dla muzeum rzymskiej fortecy Saalburg koło Homburga działał jedynie po podłączeniu sprężarki.

Filon z Bizancjum opisał podobne urządzenie, nazwane chalkotonon (χαλκοτόνον), w którym sprężone powietrze oraz tłoki zostały zastąpione karbowanymi blaszkami z brązu. Okazało się ono jednak nietrwałe w działaniu z powodu szybkiego rozciągania się blaszek oraz utraty ich elastyczności.

Również Archimedes badał maszyny napędzane sprężonym powietrzem, próbując skonstruować armatę parową.

Przypisy

Robert M. Jurga: Machiny wojenne. Kraków-Warszawa: Donjon/Pelta, 1995, ISBN 83-86489-03-0, ISBN 83-85314-04-0
Kazimierz Michałowski: Technika grecka. Warszawa: PWN (seria Biblioteka «Problemów»), 1959, s. 127