Aerosteon
Aerosteon to rodzaj teropoda z rodziny Neovenatoridae, który żył około 84 miliony lat temu na obszarze obecnej Argentyny. Po raz pierwszy szczątki jego przedstawicieli zostały odkryte w 1996 roku w prowincji Mendoza. Cechą wyróżniającą dinozaury z tego rodzaju był układ oddechowy, który przypominał ptasi. Nazwa „Aerosteon” oznacza „powietrzną kość” i pochodzi od greckich słów aeros (powietrze) oraz osteon (kość). W obrębie tego rodzaju znajduje się jeden gatunek – Aerosteon riocoloradensis.
Morfologia
Aerosteon był dużym, dwunożnym drapieżnikiem, który mógł osiągać rozmiary podobne do tyranozaura (12–13 m długości), jednak osobnik opisany przez Paula Sereno i jego zespół miał w chwili śmierci około 9–10 m długości. Zwierzęta te żyły w późnej kredzie, około 84 miliony lat temu (santon). Dotychczas odkryto kilka kości czaszki, jeden ząb, kręgi szyjne, grzbietowe i krzyżowe, kości obręczy barkowej, kilka żeber, gastralia, widełki, lewą kość biodrową oraz kości łonowe. Ich struktura sugeruje, że Aerosteon zmarł przed osiągnięciem pełnej dojrzałości. Kość biodrowa z zawartością struktur pneumatycznych była początkowo uznawana za unikalną wśród teropodów nienależących do maniraptorów, jednak złamana kość biodrowa neowenatora również wykazuje wewnętrzne przestrzenie pneumatyczne. Pneumatyzacja widełek różni się znacząco od tej obecnej u innych nieptasich teropodów i najprawdopodobniej jest cechą silnie apomorficzną, biorąc pod uwagę pozycję filogenezy aerosteona.
Filogeneza
Sereno i jego współpracownicy spekulowali, że Aerosteon zdaje się nie przynależeć do żadnej znanej grupy teropodów występujących na półkuli południowej pod koniec kredy (takich jak abelizaury, karcharodontozaury, spinozaury) i może reprezentować nieznaną grupę bazalnych tetanurów. Budowa kości wyraźnie odróżnia aerosteona od innych południowoamerykańskich teropodów, takich jak karnotaur, ilokelezja, irritator, giganotozaur, mapuzaur oraz tyranotytan, ale wykazuje pewne cechy wspólne z neowenatorem i karcharodontozaurami. Początkowo uznano, że najbliższym krewnym aerosteona jest późnojurajski allozaur, jednak Sereno i jego zespół nie przeprowadzili analizy filogenezy w celu dokładniejszego ustalenia jego pokrewieństwa, pozostawiając to późniejszym badaczom. Pierwsza analiza kladystyczna, uwzględniająca rodzaj Aerosteon, została przeprowadzona w 2010 roku przez Rogera Bensona i współpracowników, którzy uznali Aerosteon za zaawansowanego przedstawiciela nowo zdefiniowanych kladów Neovenatoridae i Megaraptora, przy czym jego taksonem siostrzanym jest Megaraptor.
Historia odkryć
Pierwsze skamieniałości aerosteona odkryto w 1996 roku w prowincji Mendoza w Argentynie, początkowo uznawane za szczątki karcharodontozauryda. Pierwszy opis Aerosteon riocoloradensis jako nowego taksonu ukazał się we wrześniu 2008 roku w internetowym czasopiśmie „PLoS ONE”, jednak nie spełniał on zasad Międzynarodowego Kodeksu Nomenklatury Zoologicznej, które wymagają, aby opis taksonu został opublikowany w formie drukowanej. Warunek ten został spełniony 21 maja 2009 roku.
Paleobiologia i paleoekologia
Niektóre kości aerosteona, takie jak widełki, kość biodrowa i gastralia, zawierają struktury podobne do worków powietrznych współczesnych ptaków. Aerosteon, podobnie jak dzisiejsze ptaki, prawdopodobnie nie miał gruczołów potowych, które występują u ssaków i pomagają w chłodzeniu krwi, co sugeruje, że worki powietrzne mogły pełnić tę samą rolę.
Sereno i jego zespół znaleźli szczątki aerosteona w górnokredowych osadach formacji Anacleto w pobliżu Río Colorado, w towarzystwie skamieniałości krokodylomorfów oraz wielu innych zwierząt. Sereno ocenia, że przed 84 milionami lat na tym terenie rosły gęste lasy. Występowały tam licznie zauropody z grupy tytanozaurów. Benson i współpracownicy sugerują, że przedstawiciele grupy Megaraptora, do której należy również Aerosteon, mogli pełnić w ekosystemach rolę odpowiedników celurozaurów, co umożliwiało im koegzystencję z dużymi karcharodontozaurami i abelizaurami.