Aerograf to miniaturowe „pistolet” przeznaczone do precyzyjnego malowania, wykorzystywane w technice malarskiej airbrush. To ręczne narzędzie o niewielkich wymiarach umożliwia rozpylanie farby za pomocą strumienia powietrza, co skutkuje równomiernym kryciem i rozmytymi brzegami.
Technika airbrush
W technice airbrush farbę można nanosić swobodnie, bezpośrednio na powierzchnię, lub z użyciem odpowiednich szablonów. Aerograf jest używany zarówno do malowania powierzchni płaskich, jak i brył, co sprawia, że znajduje zastosowanie w zdobieniu karoserii pojazdów, kasków, a także makiet, obiektów reklamowych i scenograficznych. W zależności od umiejętności użytkownika, aerograf pozwala na precyzyjne malowanie. Stosowany jest w pracach retuszerskich, konserwatorskich, modelarskich, w rzemieślniczym zdobieniu przedmiotów oraz jako uzupełniające lub samodzielne narzędzie w malarstwie artystycznym, sztalugowym i ściennym. Niektóre modele aerografów pozwalają na wymianę dyszy, kapy i iglicy, co jest szczególnie przydatne w serwisie, gdyż wielu użytkowników korzysta z kilku aerografów o różnych rozmiarach dysz jednocześnie. Najmniejsza dysza ma rozmiar 0,15 mm i występuje w aerografach retuszerskich z pojemnikiem na farbę umieszczonym w korpusie. Najpopularniejszym rozmiarem jest 0,25 mm z zintegrowanym pojemnikiem na farbę, który wystaje ponad korpus. Dysze o większych rozmiarach, takich jak 0,30 mm i 0,35 mm, mają duże pojemniki na farbę dokręcane od spodu lub z boku. Rozmiary dysz powyżej 0,35 mm są używane w pistoletach dekoracyjnych i lakierniczych, nie klasyfikując się już jako aerografy.
Jedną z charakterystycznych cech malowania aerografem jest miękkie mieszanie kolorów i ich odcieni na malowanej powierzchni. Na przykład, aby uzyskać kolor szary, można nałożyć odpowiednią ilość czarnej farby na białe tło. Taką technikę umożliwia dwufunkcyjny spust, który kontroluje proporcje powietrza i farby, co jest kluczowe w używaniu aerografu. Technika ta przypomina nieco malarstwo laserunkowe.
Airbrush jest powszechnie stosowany w nowoczesnym malarstwie hiperrealistycznym. Wśród znanych współczesnych artystów wykorzystujących aerograf w swoich hiperrealistycznych pracach znajdują się japoński Hajime Sorayama oraz Graham Reynolds z Wielkiej Brytanii.
Dzięki hiperrealistycznej jakości prac wykonywanych z użyciem aerografu, technika ta była często wykorzystywana w ilustracjach technicznych, przekrojach, rzutach architektonicznych oraz w obrazach skomplikowanych mechanizmów. Współcześnie tego rodzaju grafiki realizowane są w programach komputerowych, a aerograf pozostał w rękach artystów i hobbystów.
Historia
Już w epoce kamiennej, na przykład w słynnych jaskiniach Lascaux we Francji, odkryto malowidła, które w dużej mierze były wykonane techniką przypominającą airbrush. Pigment roślinny nabierano do ust i wydmuchiwano kontrolowanym strumieniem przez rurkę lub inną roślinną łodygę. Jednak współczesny aerograf ma swoje korzenie dopiero sprzed około stu lat w Ameryce. Do dzisiaj wielu amerykańskich pasjonatów bada historię aerografu. W 1879 roku znany wynalazca, Abner Peeler, pochodzący z rodziny jubilerów, stworzył urządzenie do rozpylania rzadkiej farby za pomocą ciśnienia powietrza, które nazwał „Dozownik Malarski”. Sprzedawał je jako ręcznie produkowane narzędzie za kilka dolarów, dwadzieścia lat przed tym, jak zaczęto nazywać je aerografem. W 1881 roku bracia Liberty i Charles Walkup z Rockford (USA) nabyli patent od Abnera Peelera za 700 dolarów. Ulepszyli „Dozownik Malarski”, dodając kontrolowaną, podwójną funkcję przycisku, która niezależnie dozowała powietrze i farbę. W 1883 roku bracia Walkup założyli firmę „The Rockford Manufacturing Co.”, gdzie nadano całej dziedzinie związanej z „Dozownikiem Malarskim” nazwę airbrush. Po sześciu miesiącach zmieniono nazwę na „The Airbrush Manufacturing Company”.
Od tego momentu airbrush stał się nową techniką malarską. W 1889 roku stomatolog Charles Burdick, z zamiłowania akwarelista, postanowił wykorzystać to urządzenie do malowania. Wraz z przyjacielem, laryngologiem Allanem DeVilbiss, zaczęli stosować „Dozownik Malarski” w medycynie jako atomizer do podawania leków na choroby gardła. Allan DeVilbiss opatentował pierwszy atomizer oparty na ciśnieniu powietrza, zwany sprayem, a Burdick, zmieniając lekarstwo na farbę, intensywnie korzystał z wynalazku do malowania akwarel. Jednym z jego pierwszych szkiców były portrety doktora DeVilbissa. Obaj pracowali nad udoskonaleniem narzędzia. Burdick nadał mu bardziej podłużny kształt, starając się zmieścić mechanizmy w poręcznym korpusie o formie cygara. Bracia Walkup, od 1882 roku, pracowali nad narzędziem do malowania natryskowego, co było związane z ich kontaktami z Ford Motor Company, gdzie specjalista narzędziowy Dawid Weller rozwijał technologie pokrywania karoserii samochodowych nowymi farbami. Do 1891 roku bracia Walkup pracowali równolegle nad dwoma urządzeniami: przyszłym aerografem oraz prototypem pistoletu natryskowego. Powstała też krótko działająca „The Illinois Art School”, gdzie studenci mogli nauczyć się obsługi aerografu.
Pomysł dotarł do Europy. W 1891 roku pojawiła się inna firma zainteresowana tym urządzeniem – Thayer & Chandler, która wraz z Charlesem Burdickiem i Allanem DeVilbisem kontynuowała rozwój narzędzia. Opracowano niezwykle funkcjonalny model, ergonomicznie dostosowany do dłoni malującego, z głównym spustem uruchamianym palcem wskazującym, co zapewniało równomierny strumień farby. „Dozownik Malarski” został ostatecznie nazwany aerografem i zaprezentowany jako rewelacja w Londynie. W 1893 roku „Walkup’s Airbrush Manufacturing Company” i „Thayer and Chandler” uczestniczyli w wielkiej „Wystawie Światowej” w Chicago, znanej jako „Columbian Exposition”, która trwała pół roku i przyciągnęła 21 milionów odwiedzających. W Europie pierwszymi firmami produkującymi aerografy były Fountain Brush Company oraz Aerograph Company Ltd.. Właściciel World Airbrush Company, Olaus C. Wold, opracował ostateczny mechanizm działania aerografu. W 1904 roku powstała znana do dziś marka The Paasche Airbrush Company. Dopiero w 1917 roku aerograf rozpoczął swoją artystyczną przygodę. Wybitny amerykański malarz Man Ray (1890-1977) był jednym z pierwszych, którzy tworzyli prace w technice airbrush. Tutaj kończy się historia aerografu jako narzędzia, a zaczyna się jego zastosowanie.
Od lat trzydziestych artyści używali aerografu do ilustrowania książek, czasopism oraz projektowania plakatów. W tym okresie wiodący producenci aerografów zaczęli tworzyć akcesoria niezbędne do ich stosowania, takie jak farby, kompresory, przewody powietrzne, statywy, szablony i materiały maskujące. Powstał rynek serwisowy oraz części zamiennych. W 1963 roku w Chicago powstała znana do dziś Badger Airbrush Company. Po II wojnie światowej, już w latach 40., airbrush znalazł swoje miejsce w rozwijającej się kinematografii, gdzie wykorzystywano go do malowania scenografii i rekwizytów filmowych, szczególnie w filmach science-fiction. Technika ta była również stosowana w teatrze, w świecie zabawek oraz do dekoracji miejsc rozrywki. Najważniejszą rolę airbrush odgrywał jednak w reklamie, gdzie tworzone były plakaty, ilustracje prasowe, techniczne oraz przekroje maszyn i urządzeń. Ogromne obrazy reklamowe umieszczano w centrach miast, na ulicach oraz na pojazdach, a zadania te powierzano najlepszym artystom, grafików i specjalistom liternictwa, którzy dziś są zapomniani.