Aerofotografia

Aerofotografia (znana również jako fotografia lotnicza lub zdjęcia lotnicze) jest dziedziną, która polega na wykonywaniu zdjęć z „lotu ptaka”. Można to robić z wykorzystaniem balonów, samolotów, helikopterów, satelitów, spadochronów, latawców (fotografia latawcowa) oraz modeli sterowanych zdalnie.

Fotografia lotnicza obejmuje robienie zdjęć powierzchni ziemi z dużych wysokości. Aparat może być trzymany w ręce lub zamontowany na odpowiednim statywie, a jego obsługa może być manualna lub zdalna, przeprowadzana przez fotografa. Aerofotografia nie powinna być mylona z fotografią Air-to-Air, która dotyczy robienia zdjęć obiektów lotniczych z dużych wysokości, a nie zdjęć naziemnych, co jest charakterystyczne dla tradycyjnej fotografii lotniczej.

Historia

Początek fotografii lotniczej datuje się na 1858 rok, kiedy to francuski fotograf i baloniarz Gaspard-Félix Tournachon, znany jako „Nadar”, wykonał pierwsze zdjęcia z powietrza w Paryżu. Niestety, do dzisiaj nie zachowały się żadne z jego dzieł.

Najstarszym zachowanym zdjęciem jest „Boston, as the Eagle and the Wild Goose See It”, wykonane 13 września 1860 roku przez Jamesa Wallace’a Blacka i Samuela Archera Kinga z wysokości 630 metrów z balonu.

Pierwszy półautomatyczny aparat do zdjęć lotniczych został zaprojektowany przez rosyjskiego inżyniera wojskowego, pułkownika Potte, i zaprezentowany 24 kwietnia 1909 roku. Urządzenie to zostało użyte podczas I wojny światowej.

W armii brytyjskiej podczas I wojny światowej pierwsze aparaty typu A były wykorzystywane do robienia zdjęć na płytach szklanych o wymiarach 4×5 cali, z koniecznością załadunku każdej płyty osobno. Aparat musiał być trzymany poza burtą samolotu, ponieważ nie był na stałe zamontowany. Zostały one zastąpione aparatami typu C, które były umieszczone pod kadłubem samolotu. W miarę upływu czasu konstrukcje aparatów były udoskonalane, na przykład wprowadzono szerokokątny obiektyw o ogniskowej 10 cali, który umożliwiał sfotografowanie obszaru o wymiarach 5×3 km z wysokości 6 km.

W 1916 roku Royal Flying Corps wymienił drewniane aparaty (skrzynkowe) na modele metalowe. Typ L posiadał obiektyw o ogniskowej 20 cali oraz ulepszony mechanizm ładowania negatywów. Po zakończeniu I wojny światowej wojskowy zwiad powietrzny zaczął zanikać, natomiast wzrosło zapotrzebowanie ze strony firm cywilnych, które wykorzystywały zdjęcia lotnicze do tworzenia map. Dla tych potrzeb szwajcarska firma Wild opracowała model A5 Stereo Plotter, który umożliwiał interpretację zdjęć stereoskopowych. Dzięki dziewięciokrotnemu powiększeniu operator mógł stworzyć mapę w skali 1:25.000, korzystając ze zdjęć zrobionych z wysokości 10.000 metrów.

Po serii niepowodzeń, w 1940 roku RAF wprowadził samolot typu Spitfire, który był wyposażony w dodatkowy bak o pojemności 140 litrów pod lewym skrzydłem. Waga była zrównoważona przez dwa aparaty fotograficzne z obiektywami ośmiocalowymi, zawieszone pod prawym skrzydłem. Ten samolot miał zasięg 1300 kilometrów.

W 1941 roku wprowadzono pierwszy aparat z obiektywem o ogniskowej 36 cali, który umożliwiał robienie zdjęć w skali 1:10.000 z wysokości 10.000 metrów. W tym samym roku zaprezentowano nowy aparat (F-52) z obiektywem o ogniskowej 40 cali, pracujący na filmie o formacie klatki 8,5 x 7 cali. Standardowa kaseta filmowa pozwalała na wykonanie 500 zdjęć. Najczęściej stosowano trzy aparaty: dwa zsynchronizowane skierowane w dół (dające zdjęcia stereoskopowe) oraz trzeci do fotografii ukośnej. Aparaty były wyzwalane ręcznie (często przez przycisk umieszczony w miejscu spustu karabinu pokładowego, ponieważ samoloty zwiadowcze nie miały uzbrojenia), a także istniała możliwość fotografowania ciągłego, ograniczonego jedynie pojemnością kasety filmowej.

Typy fotografii lotniczej

fotografie ukośne – zdjęcia robione pod kątem na małych wysokościach
fotografie pionowe – zdjęcia robione prosto w dół, wykorzystywane w fotogrametrii i interpretacji obrazu
zdjęcia kombinowane – połączenie różnych rodzajów zdjęć lotniczych w zależności od możliwości i ostatecznego przeznaczenia

Film lotniczy

Rozwój technologii filmowej przyczynił się do wzrostu popularności zastosowania filmu lotniczego w różnych projektach. Podobnie jak w przypadku zdjęć, film lotniczy ma szeroką gamę zastosowań, zarówno w kontekście komercyjnym, jak i niekomercyjnym.

W przypadku filmu lotniczego często stosuje się specjalistyczne programy do mapowania wideo oraz systemy pozycjonowania GPS, co ułatwia późniejszą synchronizację i dostosowanie materiału do potrzeb użytkowników.

Film lotniczy jest wykorzystywany na różnych platformach, w tym samolotach, helikopterach, paralotniach, balonach, latawcach oraz dronach – niewielkich bezzałogowych modelach latających.

Zastosowanie komercyjne

Fotografia i film lotniczy znalazły liczne zastosowania w projektach komercyjnych. Tego rodzaju materiały są szczególnie popularne w badaniach naukowych oraz w reklamie.

Możliwość użycia różnych podzespołów optoelektronicznych – od standardowych aparatów i kamer po specjalnie zaprojektowane głowice – rozszerza możliwości zastosowania na inne obszary, takie jak ochrona, transport, poszukiwanie złóż ropy i gazu, a także wsparcie misji poszukiwawczych.

Multimedialne materiały lotnicze są cennym narzędziem w marketingu, pozwalając na tworzenie interesujących zdjęć i filmów do promocji, na przykład nieruchomości. Zdjęcia lotnicze stały się istotnym elementem przekazywania informacji, wspierając artykuły i komunikaty dziennikarskie na całym świecie.

Fotografia lotnicza w Polsce

Pierwsze zdjęcia lotnicze w Polsce wykonano już w XIX wieku przy użyciu balonów na gorące powietrze. Najstarsze znane zdjęcia lotnicze w Polsce pochodzą od fotografa i wynalazcy Konrada Brandela, który w 1865 roku z gondoli balonu wykonał zdjęcia nad Warszawą.

W okresie międzywojennym balony były wykorzystywane do dokumentacji fotograficznej stanowisk archeologicznych. Pionierem tego zastosowania w Polsce był archeolog Wojciech Kóčka, który wraz ze Zdzisławem Rajewskim zaprojektował balon na uwięzi do robienia zdjęć z lotu ptaka, stając się jednym z pionierów archeologii lotniczej w Polsce. Metoda ta była stosowana po raz pierwszy w latach 1934–1938, między innymi podczas dokumentacji stanowiska archeologicznego w Biskupinie oraz w Gnieźnie i przy inwentaryzacji grodzisk wczesnośredniowiecznych w Wielkopolsce.

W Polsce fotografia lotnicza zyskuje coraz większą popularność wśród zwolenników, którzy korzystając z różnych technologii, tworzą unikalne zdjęcia z lotu ptaka. Materiał ten dokumentuje wiele miejsc na mapie Polski, w tym miasta, parki narodowe, zabytki oraz wydarzenia kulturalne.