Aelita (ros. Аэлита) to radziecki film niemy, który został wyreżyserowany przez Jakowa Protazanowa. Jego produkcja miała miejsce w 1924 roku, a film powstał na podstawie powieści autorstwa Aleksieja Tołstoja. Akcja rozgrywa się w futurystycznej scenerii, za którą odpowiadały Nadieżda Łamanowa (kostiumy) oraz Aleksandra Ekster i Wiktor Simonow (scenografia). Film został zrealizowany w wytwórni Mieżrabpom-Ruś.
Fabuła filmu osadzona jest częściowo w ZSRR w 1921 roku oraz na Marsie. Sceny marsjańskie były zaaranżowane w dekoracjach stworzonych przez Isaaka Rabinowicza i Aleksandrę Ekster.
Film doczekał się również parodii w postaci krótkometrażowej animacji Rewolucja międzyplanetarna (1924), która odnosi się do marsjańskiej rewolucji.
Fabuła
Film składa się z dwóch głównych wątków, a także wielu wątków pobocznych. Te drugorzędne historie w mniej lub bardziej luźny sposób ukazują Rosję z czasów między rewolucją a NEPem, w którym to okresie toczy się akcja. Naturalistyczne sekwencje przedstawiają zubożałych, wygłodniałych ludzi na ulicach Moskwy, uchodźców w stanie szoku na Dworcu Kurskim, rannych żołnierzy frontowych oraz beznadziejność życia w zagraconych mieszkaniach komunalnych.
Główny wątek filmowy koncentruje się na młodym inżynierze z Moskwy, Łosiu, który angażuje się w „budowę nowej Rosji”. Po zawarciu małżeństwa, Łoś regularnie otrzymuje długoterminowe nakazy pracy w odległych regionach kraju, podczas gdy jego żona, Natasza, zostaje w Moskwie. Wkrótce zaczyna podejrzewać ją o zdradę, a te obawy przeradzają się w obsesję.
Podczas pracy w Moskwie, Łoś w wolnych chwilach projektuje z przyjacielem, inżynierem Spiridonowem, statek kosmiczny zdolny do lotu na Marsa. Na budowie w wschodniej Rosji dostaje wiadomość od Spiridonowa, informującą o jego emigracji na Zachód oraz o schowku z nieukończoną dokumentacją statku.
Łoś wraca do Moskwy, by dokończyć dzieło przyjaciela. Po przybyciu do mieszkania, zaczyna mieć halucynacje, myśląc, że Natasza zdradza go z sublokatorem. W przypływie emocji wyobraża sobie, że strzela do żony, raniąc ją śmiertelnie. Następnie ucieka, tracąc kontakt z rzeczywistością. W swoich fantazjach przyjmuje tożsamość Spiridonowa, buduje statek kosmiczny i wyrusza w kierunku Marsa. Na pokładzie towarzyszy mu Gusiew, były kawalerzysta Budionnego, oraz przypadkowo Krawcow, detektyw amator, który śledzi Łosia.
W tej chwili dominujący staje się drugi, fantastyczny wątek, który pojawia się na początku filmu. Królowa Marsa, Aelita, obserwuje Ziemię przez teleskop wynaleziony przez nadwornego konstruktora i zakochuje się platonicznie w inżynierze Łosiu. Aelita pełni jedynie funkcję reprezentacyjną, podczas gdy Marsem rządzi brutalny kanclerz Tuskub i Rada Starszych. Robotnicy są zmuszeni do pracy w podziemnych fabrykach, a w przypadku redukcji etatów stosuje się „zamrożenie”, co de facto oznacza karę śmierci. Aelita pragnie spotkać Ziemianina, a gdy Tuskub i Rada dowiadują się o nadlatującej rakiecie, nakazują zabić „obcych” po ich lądowaniu.
Aelita odwraca uwagę ludzi Tuskuba i wprowadza Łosia oraz Gusiewa do futurystycznego pałacu. Krawcow natomiast, wskutek własnej głupoty, zostaje aresztowany. Aelita jest oczarowana Ziemianinem i jego pocałunkami, które są jej nieznane, i proponuje inżynierowi współudział w absolutnych rządach. Łoś waha się. W międzyczasie Gusiew, starając się uwolnić Krawcowa, wywołuje zamieszanie, w którym ginie dyktator Tuskub. Gusiew wygłasza spontaniczną mowę, wzywając Marsjan do przewrotu komunistycznego na wzór rewolucji październikowej z 1917 roku. Uzbrojony tłum szturmuje pałac Aelity, co jest wyraźną aluzją do szturmu na Pałac Zimowy. Aelita początkowo przyłącza się do rewolucjonistów, ale szybko udaje się jej przekonać armię do działania po swojej stronie, po czym rozkazuje otworzyć ogień do tłumu. Inżynier Łoś strąca Aelitę ze schodów.
W tym momencie fantastyczny wątek ustępuje miejsca realistycznemu. Cała historia o morderstwie żony, locie na Marsa, Aelicie i rewolucji okazuje się być wytworem wyobraźni inżyniera. Łoś odzyskuje kontakt z rzeczywistością: znajduje się w Moskwie, wraca do Nataszy, a małżonkowie obejmują się. Inżynier wrzuca do ognia plany statku kosmicznego i oznajmia żonie, że dla dobra obojga zamierza skupić się na bardziej realistycznych marzeniach.
Obsada
- Julija Sołncewa – Aelita
- Nikołaj Batałow – Gusiew, czerwonoarmista
- Nikołaj Cereteli – inżynier Łoś & Spiridonow
- Igor Iljinski – Krawcow
- Aleksandra Pieriegoniec – Ichoszka, dama dworu Aelity
- Konstantin Eggert – Tuskub, Król Marsa
- Jurij Zawadski – Gor, marsjański strażnik energii
- Iosif Tołczanow – marsjański astronom
- Paweł Pol – Ehrlich
- Wiera Orłowa – Masza, narzeczona Gusiewa
- Walentina Kuindżi – Natasza Łoś
- Naum Rogożin – angielski oficer
- Władimir Uralski – żołnierz
- Michaił Żarow
- Galina Krawczenko
Przypisy
Bibliografia
Joanna Wojnicka, Kino Rosji carskiej i Związku Sowieckiego. W: Kino nieme. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2010. ISBN 978-83-242-1297-2. Brak numerów stron w książce.
Linki zewnętrzne