Aecjusz Flawiusz
Aecjusz Flawiusz (łac. Flavius Aetius, ur. około 390, zm. 21 września 454) był politykiem oraz wodzem rzymskim w czasach panowania Walentyniana III, znanym jako „ostatni Rzymianin”.
Młodość
Urodził się w Durostorum (dzisiejsza Silistra) w Mezji, nad Dunajem. Jego matka pochodziła z zamożnej rzymskiej rodziny z Italii. Ojciec, Flawiusz Gaudencjusz (Flavius Gaudentius), miał scytyjskie korzenie i odniósł sukces w armii rzymskiej, pełniąc funkcję wodza jazdy cesarskiej (magister equitum), a później dowódcy (comes) w prowincji Africa Proconsularis. Dzięki jego pozycji Aecjusz rozpoczął służbę na dworze cesarskim. W latach 405–408 był zakładnikiem u króla Wizygotów Alaryka, a następnie u Hunów. W tym czasie nauczył się ich języka oraz zyskał umiejętności jeździeckie, nawiązując przyjacielskie relacje z ich władcami i wpływowymi dowódcami.
Działalność
Aecjusz powrócił na Zachód pod koniec rządów cesarza Flawiusza Honoriusza. Po jego śmierci w 423 roku, wybuchła wojna o tron cesarstwa zachodniego. Aecjusz został wysokim urzędnikiem (curopalatines) na dworze uzurpatora Jana. Na jego rozkaz sprowadził 60 tysięcy Hunów do Italii, ale przybyli oni zbyt późno, aby zapobiec upadkowi Jana. Aecjusz, w zamian za stanowisko wodza (comes) Galii, przeszedł na stronę nowego cesarza Walentyniana III oraz jego matki Galli Placydii. Od 425 roku prowadził walki z Wizygotami na południu oraz Frankami na północy Galii. Uratował Arles, które było oblegane przez Teoderyka, króla Wizygotów, a w 428 roku odebrał Frankom rzymskie terytoria nad Renem. W 429 roku został najwyższym wodzem armii Zachodu (magister militum praesentalis); w maju 430 roku na jego rozkaz oskarżono, aresztowano i zamordowano jego najgroźniejszego rywala, Feliksa Flawiusza.
Aecjusz odniósł wiele znaczących sukcesów: pokonał Jutungów w Recji, a następnie innych barbarzyńców w Noricum. W 432 roku ponownie pokonał Franków i został konsulem. Wkrótce jednak musiał uciekać do Hunów, gdyż przegrał bitwę pod Arminium z wodzem wojsk cesarskich w Afryce, Bonifacjuszem. Po śmierci Bonifacjusza powrócił do Italii z Hunami i odzyskał wpływy, żeniąc się z wdową po Bonifacjuszu, Pelagią. W 435 roku Aecjusz otrzymał tytuł patrycjusza. W następnych latach kontynuował walki z barbarzyńcami w Galii. W 436 roku pokonał Burgundów i zawarł z nimi pokój, jednak później nasłał na nich Hunów, którzy zniszczyli ich terytoria. W 438 roku, korzystając z pomocy Hunów, odniósł sukcesy w walkach z Wizygotami. W 439 roku został uhonorowany przez senat i lud posągiem w Rzymie. W latach 447 lub 448 roku zaprowadził porządek wśród Alanów i Franków w Galii.
Walki przeciw Hunom
W bitwie na Polach Katalaunijskich w 451 roku, wojska rzymskie i wizygockie pod jego dowództwem wspólnie pokonały Hunów kierowanych przez króla Attyli. Pomimo odniesienia zwycięstwa, Aecjusz nie zniszczył Hunów, pozwalając im na wycofanie się, aby mogli służyć jako przeciwwaga dla Gotów, zgodnie z zasadą „dziel i rządź” (divide et impera). W 452 roku ponownie próbował przeciwdziałać najazdom Hunów, organizując obronę wzdłuż rzeki Pad. Niemniej jednak, z powodu ograniczonych sił, nie zdołał zapobiec zniszczeniu Mediolanu i Ticinum przez Attyli. Wkrótce po tych wydarzeniach Hunowie wycofali się, zagrożeni przez cesarza Marcjana.
Śmierć
Osłabienie zagrożenia ze strony Hunów po śmierci Attyli przyczyniło się do osłabienia pozycji Aecjusza, ponieważ nie miał już zewnętrznego wroga, przed którym mógłby bronić Rzymu. Aby umocnić swoją pozycję, Aecjusz uzyskał obietnicę cesarza, że syn Gaudencjusza poślubi córkę Walentyniana III, Placydię, co dawało Gaudencjuszowi możliwość ubiegania się o tron po śmierci Walentyniana III. Jednak dworzanie, na czele z arystokratą Petroniuszem Maksymusem, który stracił swoje stanowisko, przekonali cesarza, że plany Aecjusza stanowią zagrożenie dla jego władzy. Wściekły cesarz osobiście zabił wodza podczas audiencji 21 lub 22 września 454 roku. W odwecie, żołnierze Aecjusza, również pod namową Petroniusza Maksymusa, zamordowali cesarza w marcu 455 roku podczas przeglądu wojska.
Aecjusz w literaturze
Aecjusz jest bohaterem dwóch powieści Teodora Parnickiego – Aecjusz, ostatni Rzymianin oraz Śmierć Aecjusza. Ponadto występuje jako jedna z postaci w filmie Attyla.
Przypisy
Bibliografia
- Benedykt Zientara: Historia Powszechna Średniowiecza. Warszawa: Trio, 2006. ISBN 978-83-7436-092-0. Brak numerów stron w książce
- Daniel Gazda: Pola Katalaunijskie 451. Warszawa: Bellona, 2005. ISBN 978-83-11-11719-8. Brak numerów stron w książce
- Marcin Pawlak: Aecjusz i Barbarzyńcy. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2009, seria: mediterraneum, tom V. ISBN 978-83-88737-79-4.