AEC Routemaster

AEC Routemaster to piętrowy autobus produkowany przez firmę AEC w latach 1954-1968. Łącznie powstało 2876 tych pojazdów. Uznawany jest za symbol oraz ikonę Londynu i całej Wielkiej Brytanii.

Model

Wygląd oraz funkcjonalność Routemastera przyczyniły się do jego ogromnej popularności zarówno wśród mieszkańców Londynu, jak i turystów. Jego główne atuty to tylne wejście w formie rampy oraz obecność konduktora, co było konieczne, ponieważ kabina kierowcy była oddzielona od wnętrza pojazdu.

Tylna rampa umożliwiała wsiadanie i wysiadanie nie tylko na przystankach, ale również podczas zatrzymania na światłach czy w trakcie powolnej jazdy w korku. Konduktor miał za zadanie pobierać opłaty za przejazd w trakcie jazdy, co przyczyniało się do skrócenia czasu postoju na przystankach.

Jednakże autobusy te miały także swoje wady: niska wysokość pokładów utrudniała stanie na dolnym piętrze oraz przechodzenie na górne. Ponadto miejsca na nogi dla pasażerów siedzących było niewiele, co prowadziło do mniej komfortowej podróży. Routemastery są obecnie w posiadaniu kolekcjonerów oraz są częścią wygaszanej linii autobusowej nr 15 w Londynie. Są także eksponowane w muzeach motoryzacyjnych w Wielkiej Brytanii oraz w kolekcjach prywatnych. Wciąż pojawiają się na drogach jako atrakcja podczas różnych wydarzeń.

Autobusy te były dostępne w wersjach RM oraz RML. RM to model o długości do 8,20 m, podczas gdy RML to wersja przedłużona do 9,05 m. W trakcie późniejszej eksploatacji starsze silniki Leylanda były zastępowane przez silniki firm Scania i Iveco, a obecnie są przerabiane, aby spełniały normy emisji spalin obowiązujące w Unii Europejskiej. Mimo swojego zaawansowanego wieku, już na etapie projektowania wyposażone były w półautomatyczne i automatyczne skrzynie biegów oraz wspomaganie układu kierowniczego. Dla porównania, produkowane w Europie Wschodniej autobusy Skoda RTO i Jelcz, znane jako „Ogórki”, nie miały takich udogodnień, a ich manualne skrzynie biegów nie posiadały synchronizacji, co sprawiało trudności niewprawionym kierowcom. Poza Wielką Brytanią, Routemastery można spotkać w dużych metropoliach na całym świecie, w tym w Japonii, USA, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Australii, Rosji oraz w Polsce. Największą kolekcję w Polsce posiada firma, której nazwa odnosi się do tradycyjnego określenia tych autobusów w Anglii.

Historia

Projekt

Projekt autobusu powstał w 1954 roku, a jego premiera miała miejsce podczas targów w Londynie 8 lutego 1956 roku, jako „nowy autobus dla Londyńczyków”. Pojazdy były produkowane w Elstree (hrabstwo Hertfordshire) w zakładzie Aldenham Works.

Początki eksploatacji

Pierwsze egzemplarze o długości 8,38 m były dłuższe niż dopuszczały przepisy. Zaczęły kursować na trasach w 1959 roku. Wprowadzenie autobusów piętrowych miało na celu zastąpienie trolejbusów, a proces wymiany trwał do maja 1962 roku. Ostatni model Routemastera (RML 2760) rozpoczął obsługę londyńskich tras w marcu 1968 roku, a wersje RML mierzyły 9,1 m, z czego wyprodukowano 500 egzemplarzy. Zastąpiły one starsze autobusy, takie jak AEC Regent III RT oraz konkurencyjne Leyland Titan RTL i RTW.

Lata 70. XX wieku

W latach siedemdziesiątych na wielu trasach wprowadzono obsługę przez jednego pracownika (OPO = one-person operation) w celu obniżenia kosztów. Okazało się jednak, że zakup biletów u kierowcy wydłużał czas wsiadania pasażerów, co prowadziło do pogorszenia jakości usług. Aby rozwiązać ten problem, w centrum Londynu wprowadzono automaty do sprzedaży biletów.

Modernizacje i wycofanie

Wycofywanie Routemasterów rozpoczęto w 1982 roku, ale zatrzymano je w 1988 roku. W 1992 roku zaproponowano program, którego celem była modernizacja 500 autobusów serii RML, aby mogły służyć przez kolejne 10 lat. Prace obejmowały modernizację wnętrza oraz wymianę silnika, a zlecono je firmom Mainline, TBP i Leaside Buses. Remonty zakończono w 1994 roku, kiedy to również zakończono prywatyzację komunikacji autobusowej w Londynie. Od tego momentu ostatnie 500 egzemplarzy kursowało pod marką dziewięciu nowych firm, które zastąpiły londyńskiego przewoźnika autobusowego.

Ken Livingstone, ówczesny burmistrz Londynu, mimo wcześniejszych obietnic o zachowaniu Routemastera, ogłosił jego stopniowe wycofywanie, aby spełnić wymagania narodowego programu walki z dyskryminacją osób niepełnosprawnych (Disability Discrimination Act). Do 2017 roku miały zostać zniesione wszelkie bariery dla osób niepełnosprawnych.

Ostatnie linie, na których kursowały Routemastery:

15: do 29 sierpnia 2003
11: do 31 października 2003
23: do 14 listopada 2003
94: do 23 stycznia 2004
6: do 26 marca 2004
98: do 26 marca 2004
8: do 4 czerwca 2004
7: do 2 lipca 2004
137: do 9 lipca 2004
9: do 3 września 2004
390: do 3 września 2004
73: do 3 września 2004, zastąpione autobusami przegubowymi
12: do 5 listopada 2004, zastąpione autobusami przegubowymi
36: do 28 stycznia 2005
19: do 1 kwietnia 2005
14: do 22 lipca 2005
22: do 22 lipca 2005
13: do 21 października 2005
38: do 28 października 2005, zastąpione autobusami przegubowymi
159: do 9 grudnia 2005

Latem 2005 roku Routemastery kursowały na pięciu trasach: 14, 22, 159, 13 i 38.

Linia 159 była ostatnią, na której regularnie kursowały. W ostatni dzień kursowania (9 grudnia 2005) RM2217 wyruszył w swoją ostatnią podróż o godzinie 12:10 z Marble Arch, przejeżdżając przez Oxford Street, Regent Street, Piccadilly Circus, Trafalgar Square, Whitehall, Westminster Bridge i mijając Big Bena. Podczas podróży towarzyszyły mu tłumy Londyńczyków, które wiwatowały na cześć Routemastera. Podróż zakończyła się na Streatham Hill, a autobus dotarł do zajezdni w Brixton z dziesięciominutowym opóźnieniem spowodowanym przez tłum żegnający Routemastera. Tego dnia na linię wyjechało wiele starszych wozów, co było ogromną atrakcją dla miłośników starych autobusów oraz zwykłych londyńczyków, w tym RM5 oraz złoty, jubileuszowy RM6.

Do 2014 roku Routemastery obsługiwały linie turystyczne:

9: Kensington High Street – Trafalgar Square
15: Tower Hill Station – Trafalgar Square

Od 2014 roku regularnie kursują tylko na linii nr 15.

New Routemaster

Burmistrz Londynu, Boris Johnson, zaprezentował projekt nowego piętrowego autobusu inspirowanego oryginalnym modelem Routemastera. W 2012 roku „nowy Routemaster” zastąpił klasyczne pojazdy, które przez około 50 lat jeździły po ulicach brytyjskiej stolicy. Pierwsza jazda miała miejsce 27 lutego 2012 roku na linii nr 38: Hackney Central – Victoria. Oprócz nowoczesnego designu, nowy model jest również bardzo ekologiczny i zużywa o 40% mniej paliwa niż starsze wersje. Pojazd ma trzy pary drzwi oraz tradycyjne tylne wejście, które przypomina rampę, co pozwala pasażerom wsiadać i wysiadać nie tylko na przystankach, ale także podczas postoju na światłach.

„Mam nadzieję, że setki tych pojazdów wyjadą na ulice Londynu, a miasta na całym świecie będą zazdrościć tego zapierającego dech w piersiach czerwonego symbolu Londynu XXI wieku” – powiedział Johnson, obiecując, że unowocześniony autobus będzie częściej kursował po ulicach brytyjskiej stolicy. Przeciwnicy nowego modelu Routemastera zwracają uwagę, że wprowadzenie pierwszych pięciu autobusów kosztowało aż 7,8 mln funtów. Pojazdy produkowane są przez firmę Wrightbus z Irlandii Północnej.