AEC Matador

AEC Matador to brytyjski ciągnik artyleryjski, który był produkowany w czasie II wojny światowej przez firmę Associated Equipment Company (AEC) w latach 1938-1950. Oznaczenie fabryczne tego modelu to O853 lub 853 (litera O wskazuje na silnik wysokoprężny, zaś symbol bez tej litery odnosił się do wersji z silnikiem benzynowym). Pojazd ten był wykorzystywany przez siły zbrojne Wielkiej Brytanii, państw Wspólnoty Brytyjskiej oraz po wojnie – przez Danię.

Konstrukcja

Ciągnik stworzono na podstawie ciężarówki o napędzie 4×2, również nazwanej Matador (wszystkie modele produkowane przez AEC zaczynały się na literę M; O853 był trzecim modelem noszącym tę nazwę). Kabina Matadora ma wyraźnie spłaszczony przód z półkolistym dachem, a dwa przednie koła znajdują się po bokach kabiny. Część ładunkowa była osłonięta brezentową lub płócienną plandeką. Kabina została wykonana z drewna jesionowego i wzmocniona stalowymi okuciami. Pojazd był także wyposażony w wyciągarkę o udźwigu do 7 ton.

Wersje pojazdu

Podstawowa wersja to skrzyniowy ciągnik artyleryjski, który służył do transportu amunicji oraz wyposażenia, a także posiadał ławki dla 9-10 członków obsługi. W armii brytyjskiej ciągniki Matador były głównie wykorzystywane do holowania: haubic 25-funtowych i 7,2-calowych, a także armat 5,5-calowych oraz przeciwlotniczych 3,7-calowych.

Produkowano również wozy pomocy technicznej, w których na tylnym końcu podwozia montowano dźwig na obrotowej podstawie.

W 1940 roku na podwoziu Matadora opracowano pojazd opancerzony, który był głównie używany jako wóz dowodzenia (ACV – armored command vehicle) znany jako Dorchester, ale także jako pojazd saperski lub transportowy dla żołnierzy.

Dla brytyjskich sił walczących w kampanii afrykańskiej stworzono samobieżne działo przeciwpancerne Deacon. Na podwoziu Matadora zamontowano 6-funtowe działo w pancernej osłonie (w tym także kabina kierowcy była chroniona pancernymi płytami). Zbudowano 175 takich pojazdów, a niektóre z nich zostały przekształcone w opancerzone wozy amunicyjne, gdzie wieżę z działem zastąpiono opancerzoną skrzynią ładunkową.

Opracowano też prototyp półgąsienicowego ciągnika artyleryjskiego, jednak po przeprowadzeniu prób stwierdzono, że nie ma on lepszych właściwości terenowych niż wersja kołowa, w związku z czym prace nad tym projektem zostały zakończone.

Firma AEC stworzyła także większą, trzyosiową wersję pojazdu z napędem 6×6 (model O854/854), bazując na Matadorze 4×4. Pojazdy te były budowane dla jednostek Bomber Command, głównie jako cysterny lotniskowe, a niektóre przekształcono w wozy pomocy technicznej z dźwigiem. Na podwoziu O854 powstało również 185 mobilnych instalacji do produkcji tlenu i wodoru bezpośrednio na lotnisku.

Na modelu O854 oparto inną wersję wozu dowodzenia (ACV) oznaczoną jako O857.

W latach 1940-1944 wyprodukowano 1051 pojazdów wersji O854 oraz 463 wersji 854.

Produkcja i służba

Do końca wojny zbudowano 9620 Matadorów w wersji O853/853. Większość z nich (8612) to ciągniki w wersji podstawowej, które trafiły do jednostek armii brytyjskiej walczących na wszystkich frontach II wojny światowej. Dla RAF wyprodukowano 417 pojazdów, głównie w wersji cysterny, które wykorzystywano także do wyciągania na brzeg łodzi latających Short Sunderland. Zbudowano 416 pojazdów opancerzonych, głównie w wersji ACV.

W 1950 roku wyprodukowano jeszcze 792 pojazdy w wersji podstawowej O853.

Po wojnie wiele Matadorów trafiło do użytku cywilnego, na przykład jako ciężkie pojazdy do pomocy technicznej lub w pracach leśnych, dzięki zawieszeniu dostosowanemu do trudnych warunków terenowych. Wiele z tych pojazdów wciąż jest w dobrym stanie technicznym.