Adwokatura w Polsce
Adwokatura w Polsce ma ponad 100-letnią historię.
Wymagania zawodowe
Aby zostać adwokatem w Polsce, należy spełnić określone kryteria. W szczególności, kandydaci muszą ukończyć jednolite studia magisterskie w dziedzinie prawa z pozytywnym wynikiem, przystąpić do egzaminu wstępnego zorganizowanego przez Ministra Sprawiedliwości, a następnie odbyć aplikację adwokacką i zdać egzamin adwokacki, zgodnie z przepisami art. 65 i 66 ust. 1 i 2 Ustawy Prawo o adwokaturze.
Na listę adwokatów mogą zostać wpisane osoby, które:
- są osobami o nieskazitelnym charakterze i swoim dotychczasowym zachowaniem dają gwarancję prawidłowego wykonywania zawodu adwokata;
- korzystają w pełni z praw publicznych oraz mają pełną zdolność do czynności prawnych;
- ukończyły studia prawnicze w Polsce i uzyskały tytuł magistra lub posiadają zagraniczne wykształcenie prawnicze uznane w Polsce;
- odbyły aplikację adwokacką w Polsce oraz zdały egzamin adwokacki, z uwzględnieniem art. 66 ust. 1 i 2.
Adwokat może wykonywać swoją profesję w zespołach adwokackich lub indywidualnie, w tym także w formie spółek handlowych. Osoby, które posiadają tytuł profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego w dziedzinie nauk prawnych, są zwolnione z odbywania aplikacji i zdawania egzaminu adwokackiego.
Zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, w tym na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, tworzeniu projektów aktów prawnych oraz reprezentowaniu klientów przed sądami i urzędami. Adwokatura obejmuje wszystkich adwokatów oraz aplikantów adwokackich. Prawo do wykonywania zawodu ma wyłącznie osoba wpisana na listę adwokatów przez okręgową radę adwokacką. W Polsce na liście figuruje ponad 22 tys. adwokatów (źródło: Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2019).
Organy adwokatury
Na poziomie centralnym, organy adwokatury to:
- Krajowy Zjazd Adwokatury,
- Naczelna Rada Adwokacka,
- Wyższy Sąd Dyscyplinarny,
- Rzecznik Dyscyplinarny Adwokatury,
- Wyższa Komisja Rewizyjna.
Na poziomie regionalnym funkcjonują izby adwokackie, które zrzeszają adwokatów i aplikantów adwokackich. Organami izby są: zgromadzenie izby, okręgowa rada adwokacka, sąd dyscyplinarny oraz komisja rewizyjna.
Naczelna Rada Adwokacka, izby adwokackie oraz zespoły adwokackie mają osobowość prawną. Najwyższym organem samorządu jest Naczelna Rada Adwokacka, a w regionach – okręgowe rady adwokackie. Do kompetencji Naczelnej Rady Adwokackiej należy m.in. uchwalanie regulaminów dotyczących zasad aplikacji adwokackiej i egzaminu adwokackiego, regulaminu dotyczącego wykonywania zawodu indywidualnie lub w określonych spółkach oraz zasad przeprowadzania konkursów na aplikantów adwokackich. Okręgowa rada adwokacka ma prawo wystąpić z wnioskiem do organów rejestrowych o wykreślenie z rejestru lub ewidencji podmiotu prowadzącego działalność w zakresie pomocy prawnej niezgodnie z przepisami ustawy Prawo o adwokaturze.
Liczba adwokatów w Polsce
Według danych z Krajowego Rejestru Adwokatów i Aplikantów Adwokackich, w czerwcu 2023 roku liczba czynnych zawodowo adwokatów w Polsce wynosiła 21460, a liczba aplikantów adwokackich wynosiła 4612. Najwięcej adwokatów pracowało w Warszawie, gdzie ich liczba wynosiła 5495. Wśród pozostałych miast z największą liczbą adwokatów znajdują się Kraków, Wrocław, Łódź oraz Poznań.
Różnice w liczbie adwokatów w różnych regionach Polski wynikają głównie z czynników socjologicznych i gospodarczych. Na wykresach można zobaczyć rozkład liczby adwokatów w największych miastach Polski oraz analizować liczbę mieszkańców przypadających na jednego adwokata.
Adwokat a radca prawny
Pokrewnym zawodem do adwokata jest zawód radcy prawnego. Główna różnica między radcami prawnymi a adwokatami polega na tym, że radcy mogą świadczyć pomoc prawną w stosunkach pracy. Przed 1 lipca 2015 roku obrońcą w sprawach karnych mógł być jedynie adwokat, natomiast obecnie również radca prawny ma takie prawo (art. 82 Kodeksu postępowania karnego w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2015 roku). Zgodnie z art. 8 ust. 6 ustawy o radcach prawnych, radca prawny może pełnić rolę obrońcy w sprawach o przestępstwa na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego lub w spółce, pod warunkiem, że nie jest zatrudniony w stosunku pracy. Zakaz ten nie dotyczy pracowników badawczych i dydaktycznych.
Podział na dwie korporacje jest często uznawany za sztuczny, co prowadzi do propozycji połączenia radców prawnych z adwokatami w jedną wspólną korporację.
Specjalizacja w adwokaturze
W przeciwieństwie do lekarzy, adwokaci nie uzyskują formalnych stopni specjalizacji w konkretnych dziedzinach prawa. Każdy adwokat ma prawo do praktykowania w dowolnej dziedzinie prawa.
Jednakże w 2016 roku w adwokaturze powołano sekcje tematyczne praktyków prawa, które działają przy okręgowych radach adwokackich. Uchwała w tej sprawie weszła w życie 15 stycznia 2016 roku, na mocy regulaminu opracowanego przez Naczelną Radę Adwokacką. Pomysł utworzenia sekcji został przedstawiony w uchwale programowej „Adwokatura Warszawska – wyzwania w obliczu zmian” podczas Nadzwyczajnego Zgromadzenia Izby Adwokackiej w Warszawie z dnia 11 października 2014 roku. Z inicjatywy ówczesnego dziekana ORA w Warszawie, adw. Pawła Rybińskiego, powstał roboczy zespół ds. sekcji praktyków prawa, którym kierował adw. dr Kamil Szmid, pomysłodawca projektu, obecnie koordynator ds. sekcji praktyków prawa.
Zgodnie z regulaminem, sekcja może być powołana przez radę z własnej inicjatywy lub na wniosek co najmniej 30 członków izby. Członkostwo w sekcjach oraz uczestnictwo w szkoleniach umożliwia zdobycie punktów doskonalenia zawodowego. Sekcje pełnią istotną rolę w procesach opiniodawczych oraz projektodawczych w legislacji. Praca w sekcjach opiera się na zasadach transparentności i dobrowolności oraz zapewnia równy dostęp dla wszystkich zainteresowanych. Celem działania sekcji jest propagowanie oraz pogłębianie wiedzy i doświadczeń zawodowych ich członków w określonych dziedzinach prawa. Organizowane są różnorodne wydarzenia, które służą podnoszeniu kwalifikacji adwokatów oraz wymianie doświadczeń. Celem sekcji jest również dbałość o wizerunek i promocję adwokatów jako specjalistów w wybranych dziedzinach prawa oraz wzmacnianie integracji środowiska adwokackiego.