Adwentyzm

Adwentyzm (z łac. adventus: „przyjście”) to zbiorowość Kościołów oraz wspólnot chrześcijańskich, które mają swoje korzenie w XIX-wiecznym amerykańskim przebudzeniu eschatologiczno-mesjanistycznym, którego liderem był William Miller. Jedną z kluczowych cech adwentyzmu jest nacisk na nadchodzące powtórne przyjście Jezusa Chrystusa na Ziemię, co ma być końcem obecnego świata. Wyznawcy tej religii nazywani są adwentystami.

Konstytutywne elementy doktryny i praktyki

Niektóre denominacje adwentystyczne identyfikują się z podstawowymi zasadami protestantyzmu, a ich charakterystyka obejmuje:

praktykę chrztu na wyznanie wiary, co wyklucza obrzęd dla nieświadomych dzieci; chrzest odbywa się przez całkowite zanurzenie w wodzie
wsparcie dla wolności religijnej, oddzielenia kościoła od państwa oraz idei kościoła wolnego
przyjmowanie kondycjonalizmu i anihilacjonizmu, odrzucając jednocześnie naukę o istnieniu duszy po śmierci oraz o wiecznych mękach piekielnych. Jak mówi Psalm 146:3.4: „Nie pokładajcie ufności w książętach, ani w człowieku, który nie może pomóc!”
przekonanie, że obecnie świat znajduje się tuż przed powtórnym przyjściem Jezusa, w tzw. „dniach ostatnich”
interpretacja kryzysowych wydarzeń (głód, wojny, zarazy itp.) jako znaków czasu zwiastujących rychły powrót Jezusa, jak wskazuje Łukasz 21:26.28
przekonanie o przedmilenijnym powtórnym przyjściu Chrystusa
dosłowna interpretacja proroctwa o Tysiącletnim Królestwie Chrystusa, umieszczając je pomiędzy powtórnym przyjściem a Sądem Ostatecznym

Te doktryny stanowią fundament dla większości współczesnych wyznań adwentystycznych, z wyjątkiem niektórych mniejszych, nieortodoksyjnych odłamów. Warto jednak zauważyć, że niektórzy z pierwszych millerytów, protoplastów dzisiejszych adwentystów, wierzyli w istnienie duszy po śmierci.

W obrębie adwentyzmu najsilniejszy jest ruch sabatariański, który oprócz wcześniej wymienionych przekonań, podkreśla świętość dnia sobotniego, od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę. Sabatariańscy adwentyści argumentują, że szabat został ustanowiony przez Boga jako dzień święty jeszcze przed upadkiem człowieka, co można znaleźć w 1 Mojżeszowej 2:3: „Pobłogosławił też Bóg dzień siódmy i ustanowił go świętym”.

W związku z tym, sabatariańscy adwentyści nie traktują szabatu jako elementu jedynie Starego Przymierza, które Bóg zawarł z Izraelem do czasu przyjścia Chrystusa. Wierzą, że szabat, jako święty dzień, pozostaje aktualny w kontekście dzieła stworzenia przez Boga. Jego znaczenie potwierdzają m.in. obecność przykazania o święceniu soboty w biblijnym dekalogu oraz świadectwa Jezusa, apostołów i pierwotnego Kościoła chrześcijańskiego.

Bóstwo

Pierwotnie wśród adwentystów dominowała nietrynitarna koncepcja Bóstwa. Wierzyli oni w jednego Boga Ojca oraz Jego Syna, Jezusa Chrystusa, który, będąc prawdziwym Synem Bożym, zachowywał pełnię boskości. Duch Święty był postrzegany jako osobista obecność Ojca i Syna, co stało w sprzeczności zarówno z doktryną Trójcy, jak i unitarianizmem, który negował boskość Jezusa.

Jednak w pierwszej połowie XX wieku, ta wiara stopniowo ustąpiła miejsca trynitaryzmowi, który uznaje jednego Boga w trzech osobach. Obecnie jedynie kilka adwentystycznych odłamów zachowuje dawną nietrynitarna wiarę, w tym niewielka część wyznawców w Kościołach adwentystycznych, które oficjalnie przyjmują wiarę w Trójcę.

Historia i rozwój teologiczny w XIX wieku

Geneza

Współczesny adwentyzm powstał z amerykańskiego przebudzenia adwentowego, którego liderem był pastor William Miller. Był to ruch zrzeszający chrześcijan z różnych wyznań protestanckich (w tym metodystów, prezbiterian i baptystów), którzy uwierzyli w nadchodzące powtórne przyjście Chrystusa i ustanowienie Tysiącletniego Królestwa. Miller, pastor baptystyczny, na podstawie szczegółowych badań proroctw z Księgi Daniela i Objawienia, doszedł do wniosku, że powrót Chrystusa nastąpi w latach 1843-1844. Od 1831 roku poświęcił się działalności ewangelizacyjnej, wzywając do nawrócenia i oddania serc Jezusowi. Ruch Drugiego Adwentu rozrósł się do około 100 tysięcy zwolenników, którzy sprzedawali swoje majątki, aby finansować ewangelizację. Ostatecznie Miller wyznaczył datę paruzji na 22 października 1844, a w wyniku niespełnienia się proroctwa, tysiące millerytów doświadczyło tzw. wielkiego rozczarowania.

Sytuacja po rozczarowaniu

Po rozczarowaniu, część millerytów wróciła do swoich wcześniejszych zborów, rezygnując z eschatologicznych przekonań. Inni, poszukując w Biblii przyczyn tego rozczarowania, doszli do wniosku, że choć dokładna data powrotu Jezusa Chrystusa pozostaje nieznana, świat znajduje się w końcowym okresie, którego znaki zapowiadają nadchodzący dzień Pański. Ta grupa była podstawą dla powstania adwentystów. Bezpośrednio z milleryzmu wyłoniło się sześć adwentystycznych wyznań:

Kościół Ewangelicznych Adwentystów (obecnie nieaktywny)
Chrześcijański Kościół Adwentu
Unia Życia i Adwentu (włączona do Chrześcijańskiego Kościoła Adwentu)
Kościół Boży w Jezusie Chrystusie, tzw. adwentyści nadchodzącego wieku (obecnie nieaktywny)
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
Kościół Boży Dnia Siódmego

Już w 1844 roku pojawiła się wśród adwentystów kontrowersja dotycząca dnia świętego, która na zawsze podzieliła ruch. Mimo że obecnie większość adwentystów świętuje sobotę, początkowo sytuacja była inna. Po rozczarowaniu, większość tych, którzy zachowali wiarę w eschatologiczny charakter obecnego czasu, pozostała przy tradycyjnym uznaniu niedzieli jako dnia Pańskiego, podobnie jak w pierwotnym ruchu Williama Millera. „Niedzielni” adwentyści szybko utworzyli cztery oddzielne wspólnoty. Największą z nich był Ewangelikalny Kościół Adwentystyczny, który nie istnieje już dzisiaj. Był on jedynym, który akceptował koncepcję nieśmiertelności duszy, tradycyjnie przyjętą w pierwotnym ruchu milleryckim. Pozostałe trzy Kościoły „niedzielnych” adwentystów przyjęły kondycjonalizm i anihilacjonizm, odrzucając zarówno ideę nieśmiertelności duszy, jak i wiecznych mąk piekielnych. Jednym z pionierów adwentystycznej nauki o warunkowej nieśmiertelności był pastor George Storrs. Charakterystyka „niedzielnych” wspólnot wyrosłych z milleryzmu przedstawia się następująco:

Ewangelikalny Kościół Adwentystyczny (ang. Evangelical Adventist Church)

Bezpośrednio po rozczarowaniu, był to największy Kościół adwentystyczny, skupiający około 75% wszystkich adwentystów. Został on zorganizowany najwcześniej (w 1845), tuż po przyjęciu zasad wiary. W 1858 roku Kościół założył Amerykańskie Stowarzyszenie Millenarystyczne, które publikowało literaturę oraz miesięcznik „The Messiah’s Herald” („Zwiastun Mesjasza”). Podobnie jak w pierwotnym ruchu milleryckim, uznawali świętość dnia niedzielnego i jako jedyny adwentystyczny Kościół pozostali przy nauce o nieśmiertelności duszy oraz wiecznych mękach piekielnych. Ich eschatologia opierała się na oczekiwaniach rychłego powrotu Chrystusa, co miało być początkiem tysiącletniego panowania Jezusa z zbawionymi w Jerozolimie. Po Tysiącleciu miał nastąpić zmartwychwstanie niesprawiedliwych, Sąd Ostateczny i zabranie chrześcijan do nieba. Kościół ten, który na początku był największą wspólnotą adwentystyczną, stał się niewielką grupą religijną już w 1906 roku, gdy liczył jedynie 1147 wiernych. W 1916 roku denominacja została rozwiązana.

Chrześcijański Kościół Adwentu (ang. Advent Christian Church)

Rozkwit nauki o warunkowej nieśmiertelności, a także odrzucenie wiary w egzystencję duszy po śmierci ciała oraz wieczne męki, były przyczyną powstania tego Kościoła. Jest to obecnie największy Kościół adwentystyczny, który święci niedzielę, i jedyny z istniejących do dziś „niedzielnych” wspólnot adwentystów, bezpośrednio wywodzący się z ruchu Millera. Chrześcijanie adwentyści wierzyli, że wskutek grzechu Adama i Ewy, człowiek utracił nieśmiertelność, a po śmierci ciała jego osobowość przestaje istnieć, czekając na dzień zmartwychwstania przy powtórnym przyjściu Chrystusa, kiedy to umarli odzyskają świadomość. Zbawieni będą obdarzeni życiem wiecznym, natomiast potępieni zostaną unicestwieni w wiecznym ogniu. Ta doktryna, zwana kondycjonalizmem i anihilacjonizmem, jest obecnie przyjmowana przez wszystkie Kościoły adwentystyczne. Advent Christian Church została oficjalnie zorganizowana w 1860 roku. Organizacja miała charakter kongregacjonalny. Wydaje czasopismo, którego pierwotny tytuł brzmiał „Kryzys na Świecie i Posłaniec Powtórnego Przyjścia”. Kościół działa obecnie w 11 krajach, zrzeszając 63 tysiące wiernych. Ma charakter pacyfistyczny, a jego członkowie odmawiają służby wojskowej. Jest członkiem Narodowego Stowarzyszenia Ewangelikałów (National Association of Evangelicals) w USA.

Unia Życia i Adwentu (ang. Life and Advent Union)

To niewielka wspólnota, która wywodzi się bezpośrednio z przebudzenia adwentowego i formalnie została stworzona w 1862 roku. Jej liderami byli George Storrs, pionier nauki o warunkowej nieśmiertelności, oraz jego współpracownik John Walsh. Podobnie jak Chrześcijanie adwentyści, przyjęli kondycjonalizm i anihilacjonizm, odrzucając naukę o nieśmiertelności duszy. Jednak w odniesieniu do anihilacjonizmu, wspólnota twierdziła, że bezbożni nie dostąpią zmartwychwstania na Sąd Ostateczny i pozostaną martwi na zawsze. Podkreślano także, że chrześcijanie powinni przynosić owoce Ducha w swoim życiu. Unia wydawała własny organ pt. „Zwiastun Życia i Zbliżającego się Królestwa”. W późniejszym czasie zarówno Storrs, jak i Walsh opuścili tę wspólnotę, która w 1964 roku została włączona do Chrześcijańskiego Kościoła Adwentu.

Kościół Boży w Jezusie Chrystusie, tzw. adwentyści nadchodzącego wieku (ang. Age-to-come Adventists)

Adwentyści nadchodzącego wieku to ostatnia z „niedzielnych” wspólnot adwentystycznych, jakie wyrosły z milleryzmu, a ich liderem był Joseph Marsh. Było to połączenie niezależnych, małych wspólnot działających pod różnymi nazwami, takimi jak Kościół Boży, Nadchodzący Wiek, Jedna Wiara, Wiara Abrahamowa czy Błoga Nadzieja, które z czasem odcięły się od nazwy „adwentyści”. Ich organ prasowy, „Restytucja”, działał od 1851 roku i koncentrował się na nauce o restytucji Ziemi w trakcie Tysiącletniego Królestwa. W czasie Millenium Żydzi mieli wrócić do Palestyny, a zbawieni osiągnąć nieśmiertelność. Po powtórnym przyjściu Chrystusa i ustanowieniu millenijnego porządku miała się odbyć ogólnoświatowa restytucja, w wyniku której wszyscy ludzie ostatecznie mieliby zostać zbawieni. Adwentyści nadchodzącego wieku byli wspólnotą antytrynitarną. Ostatecznie, rozpadli się na wiele mniejszych wspólnot, z których część odrzuciła wiarę w literalne istnienie szatana i upadłych aniołów. Spadkobiercą tego ugrupowania adwentystów jest Kościół Boży Wiary Abrahamowej (pierwsza próba założenia organizacji kościelnej w 1888 zakończyła się niepowodzeniem). Niektóre założenia adwentyzmu miały wpływ na Badaczy Pisma Świętego oraz chrystadelfian.

Sabatariański ruch adwentystyczny

Niedługo po rozczarowaniu, część byłych millerytów, oprócz nauki o warunkowej nieśmiertelności, przyjęła również pogląd, że biblijny dekalog z przykazaniem czwartym o świętości dnia sobotniego stanowi część niezmiennego moralnego prawa Bożego. Sabatariaństwo zostało przyjęte od baptystów dnia siódmego. Pastor millerycki Thomas M. Preble zaakceptował sobotę jako dzień święty pod wpływem młodej baptystki dnia siódmego, Rachel Oaks Preston. Od samego początku doktryną, która jednoczyła wszystkich adwentystów zachowujących sobotę, było tzw. trójanielskie poselstwo, które miało na celu przygotowanie ludzi na rychłe powtórne przyjście Jezusa Chrystusa. Wkrótce jednak nastąpił podział wśród sabatariańskich adwentystów, ponieważ w tamtym czasie (lata 50. XIX wieku) nie istniała zorganizowana grupa religijna, a zbiory były autonomiczne. Trudno było więc określić, który z kierunków powstałych w wyniku podziału jest odłamem, a który stanowi gałąź główną ruchu. Podział nastąpił przede wszystkim na tle uznania pism Ellen G. White za natchnione świadectwa od Boga, chociaż istniały także inne różnice teologiczne. Zwolennicy uznania widzeń Ellen G. White utworzyli w 1863 roku Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, a ich przeciwnicy w 1864 roku założyli organizację o nazwie Kościół Boży Dnia Siódmego. Należy jednak podkreślić, że daty te określają czas powstania oficjalnych struktur tych Kościołów, podczas gdy zbiory głoszące poglądy zarówno jednego, jak i drugiego Kościoła istniały już od 1844 roku. Różnice między adwentystami dnia siódmego a Kościołem Bożym Dnia Siódmego nie ograniczają się jedynie do kwestii ducha proroctwa. Pozostałe kontrowersyjne tematy przedstawione są w tabeli.

Mimo tych różnic, Kościoły te łączy wiele wspólnych poglądów. Oba uznają sobotę za dzień święty i traktują głoszenie trójanielskiego poselstwa jako swoją misję. Ponadto, oba Kościoły wyznają naukę o warunkowej nieśmiertelności i wierzą w bliski przedmillenijny powrót Chrystusa na Ziemię. Wieczerza Pańska w obu wyznaniach poprzedzona jest obrzędem umywania nóg. Zarówno Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, jak i Kościół Boży Dnia Siódmego kładą duży nacisk na prowadzenie uświęconego życia przez chrześcijan, co przejawia się m.in. w odrzuceniu wszelkich używek (tytoniu, alkoholu i substancji odurzających). Oba wyznania uznają ciało ludzkie za „świątynię Ducha Świętego” i stosują biblijne zasady dietetyczne, wykluczając spożywanie krwi oraz mięs zwierząt uznawanych za nieczyste, takich jak wieprzowina (3 Księga Mojżeszowa 11:7-8).

Rozwój wyznań w XX wieku i współczesność

Do chwili obecnej istnieją trzy wyznania adwentystyczne, które bezpośrednio wywodzą się z przebudzenia adwentowego – jedno z czterech święcących niedzielę oraz dwa (wszystkie) z nurtu sabatariańskiego:

Kościół Adwentystów Dnia Siódmego (15 milionów wiernych w 228 krajach)
Kościół Boży Dnia Siódmego (300 tysięcy wiernych w 39 krajach)
Chrześcijański Kościół Adwentu (63 tysiące wiernych w 11 krajach)

Na przestrzeni XX wieku z tych wyznań wyłoniło się wiele współczesnych denominacji adwentystycznych. Obecnie na świecie funkcjonuje ponad sto różnych grup adwentystów.

Adwentyści święcący niedzielę

Współcześnie „niedzielny” ruch adwentystyczny jest nieliczny i reprezentowany głównie przez Chrześcijański Kościół Adwentu. Istnieje niewiele odłamów Kościoła Chrześcijan Adwentystów, który jest zorganizowany kongregacjonalnie, a zbory mają autonomię w większości spraw lokalnych (np. wybór pastora, zarządzanie majątkiem zboru). Przykładem nielicznych odłamów jest Pierwotny Kościół Chrześcijan Adwentystów, który powstał w 1936 roku na skutek sporów dotyczących umywania nóg. Kościół Chrześcijan Adwentystów nie praktykuje tego obrzędu, podczas gdy w Pierwotnym Kościele jest on przedmiotem uwagi przed Wieczerzą Pańską. Obecnie Kościół Chrześcijan Adwentystów działa w 11 krajach, zrzeszając 63 tysiące wiernych.

Mimo że jedynym „niedzielnym” wyznaniem wywodzącym się bezpośrednio z milleryzmu, które przetrwało do dziś, jest Kościół Chrześcijan Adwentystów, istnieją również inne odłamy, które wywodzą się z innej „niedzielnej” wspólnoty – adwentystów nadchodzącego wieku (choć sami adwentyści nadchodzącego wieku rozpadli się już w XIX wieku). Przede wszystkim są to wspólnoty antytrynitarne, które odrzucają literalne (osobowe) istnienie diabła i upadłych aniołów, w tym Kościół Boży Wiary Abrahamowej, założony przez pastora Benjamina Wilsona. Oprócz negowania istnienia osoby szatana (uznawanego za synonim zła w ludziach), Kościół Boży Wiary Abrahamowej wierzy w koncepcję restytucji Ziemi oraz ostatecznego zbawienia wszystkich ludzi w trakcie Tysiącletniego Królestwa (tzw. druga szansa), odrzuca trynitaryzm i wierzy w dosłowne, millenijne wypełnienie obietnic, które Bóg złożył Abrahamowi (stąd nazwa Kościoła). Zgodnie z Wiarą Abrahamową, istnienie Jezusa Chrystusa zaczęło się wraz z jego narodzinami w Betlejem, co oznacza negowanie wiary w jego preegzystencję. Wszystkie powyższe nauki głoszone przez Kościół Boży Wiary Abrahamowej są również podzielane przez Kościół Błogiej Nadziei (odłam Wiary Abrahamowej). Całkowita liczba Adwentystów Wiary Abrahamowej wynosi około 6 tysięcy wiernych. Kościół prowadzi misje w kilkunastu krajach, z czego w dziewięciu regularnie odbywają się nabożeństwa. W 1947 roku część osób związanych z Wiarą Abrahamową zaczęła święcić sobotę, co doprowadziło do powstania Zjednoczonych Braci Dnia Siódmego. Niektóre poglądy adwentystów nadchodzącego wieku jako antytrynitarzy oraz twórców nauki o restytucji miały wpływ na wiele ruchów, które obecnie nie są zaliczane do adwentyzmu, jak na przykład chrystadelfianie (wielu poglądów i wczesna historia pokrywają się z Kościołem Bożym Wiary Abrahamowej) oraz Badacze Pisma Świętego, a tym samym na Świadków Jehowy.

Adwentyści święcący sobotę

Nurt sabatariański obecnie dominuje w adwentyzmie, wywodząc się w całości z dwóch ugrupowań sabatariańskich, które powstały z ruchu milleryckiego, a mianowicie Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego oraz Kościoła Bożego Dnia Siódmego. Na przestrzeni XX wieku z obu tych organizacji powstało wiele odłamów.

Wyznania wywodzące się z Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego

Większość współczesnych Kościołów adwentystycznych wywodzi się z Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego. Różnice między nimi dotyczą zarówno kwestii teologicznych, jak i organizacyjnych. Najważniejsze kierunki, oprócz głównego wyznania, to:

Adwentyści reformowani

Pierwsza i jedna z największych schizm, które dotknęły Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, miała miejsce w czasie I wojny światowej i doprowadziła do powstania ruchu adwentystów reformowanych. Macierzyste wyznanie zajęło stanowisko, że chrześcijanin może zgodnie z sumieniem służyć w armii, nawet w dniu sobotnim. Reformatorzy mieli przeciwne zdanie, powołując się na przedwojenne zasady adwentystyczne. W wyniku dalszego rozwoju wyznania adwentyści reformowani stali się jeszcze bardziej radykalni, przyjmując zasadę pełnego wegetarianizmu oraz całkowitego oddzielenia od ruchu ekumenicznego.

Obecnie nurt adwentystów reformowanych jest reprezentowany przez dwie główne organizacje, które mają rozbudowane struktury ogólnoświatowe, na czele których stoi Generalna Konferencja. Podział na dwie oddzielne organizacje nastąpił w 1951 roku, a obie frakcje uważają się za prawowitych spadkobierców ruchu sprzed rozłamu, a drugą frakcję postrzegają jako „braci odłączonych”:

Kościół Adwentystów Dnia Siódmego Ruch Reformacyjny – zrzesza 75% wszystkich adwentystów reformowanych. Działa w ponad stu krajach, co czyni go drugim po Kościele Adwentystów Dnia Siódmego, najbardziej rozpowszechnionym na świecie. W Polsce jego siedziba znajduje się w Rudzie Śląskiej. Jest wpisany do rejestru Kościołów i innych związków wyznaniowych prowadzonego przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji pod numerem 48.
Kościół Reformowany Adwentystów Dnia Siódmego – drugi z reformowanych Kościołów adwentystycznych, który cechuje się nieco bardziej liberalnym podejściem do rozwodów i zawierania powtórnych małżeństw. W Polsce jego siedziba znajduje się w Poznaniu, a Kościół Reformowany Adwentystów Dnia Siódmego jest wpisany do rejestru Kościołów i innych związków wyznaniowych pod numerem 51.

Wśród wielu niewielkich odłamów adwentystów reformowanych znajduje się Międzynarodowe Stowarzyszenie Misyjne Adwentystów Dnia Siódmego Trzecia Część Zachariasza, założone około 1918 roku przez Józefa Bacha w Niemczech. Twierdził on, że zarówno pierwsza część adwentystów (Kościół Adwentystów Dnia Siódmego), jak i druga część (adwentyści reformowani) stały się upadłym Babilonem, dlatego Bóg powołał Trzecią Część. Uważał, że adwentyści reformowani postąpili słusznie opuszczając macierzystą organizację, ale zarzucił nowemu ruchowi, że jest zbyt mało radykalny. Postanowił m.in. odrzucić wszelkie fotografie i podobizny jako grzech przeciwko drugiemu przykazaniu (stąd przezwisko „obrazoburcy”) oraz zrezygnować z noszenia krawatów. Nie stworzył silnej struktury kościelnej, jak uczynili to adwentyści reformowani. Do chwili obecnej adwentyści trzeciej części są zagorzałymi antytrynitarzami i zarzucają pozostałym adwentystom (w tym adwentystom reformowanym) podążanie za „herezją trynitaryzmu”. Zwolennicy Bacha są obecni także w Polsce, gdzie są nielicznie reprezentowani (przede wszystkim zbór w Kowalach, prowadzący także Wydawnictwo „Testimonex”, które publikuje wiele dzieł Ellen G. White w języku polskim).

Rózga Pasterza, także Dawidiańscy Adwentyści Dnia Siódmego

To społeczność religijna, która wyznaje doktrynę Adwentyzmu Dnia Siódmego, wzbogaconą o rozbudowaną profetologię oraz typologię założyciela.

Wyznania wywodzące się z Kościoła Bożego Dnia Siódmego

Kościół chrześcijański, który opiera swoje wierzenia na Piśmie Świętym.

Przypisy

Linki zewnętrzne

Adwentyzm.pl – Stowarzyszenie Historyczno-Teologiczne „Adwentyzm Europejski”. [dostęp 2021-05-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-30)].
Nadzieja.pl – Serwis Internetowy Adwentystów Dnia Siódmego
Adwent.pl – Portal Internetowy Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP
Maranatha.pl – Portal Internetowy Diecezji Południowej Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP
Adwentysci.org.pl – Portal Internetowy Diecezji Wschodniej Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP
Zaufanie.pl – Portal Internetowy Diecezji Wschodniej Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP