Adršpašskoteplické skály

Adršpašskoteplické skály (znane również jako Adršpašsko-teplické skály, niem. Adersbach-Weckelsdorfer Felsenstadt) to masyw górski położony w Sudetach Środkowych, w Czechach, będący częścią Gór Stołowych (czes. Broumovska vrchovina). Znajduje się na południe od Kotliny Broumovskiej, w pobliżu miasteczka Teplice nad Metují oraz wsi Adršpach, w północno-wschodniej części Czech.

Cały obszar masywu obejmuje rezerwat przyrody noszący nazwę Národní přírodní rezervace Adršpašskoteplické skály. Teren ten stanowi popularną atrakcję turystyczną. Zespół skalnych ścian i turni, określanych w języku czeskim jako „skalni miasta”, jest jednym z najbardziej znanych terenów wspinaczkowych na świecie.

Geomorfologia

Adršpašskoteplické skály należą do podjednostki Polická vrchovina w jednostce geomorfologicznej Broumovská vrchovina, która stanowi zachodni fragment Gór Stołowych.

Najwyższy szczyt tego masywu to Čáp (786 m n.p.m.), usytuowany w jego południowej części.

Budowa geologiczna

Obszar Adršpašskoteplických skál leży w centralnej części niecki śródsudeckiej. Masyw zbudowany jest z górnokredowych (koniak) piaskowców ciosowych, leżących prawie poziomo.

W podłożu występują margle ilaste (turon), margle ilasto-piaszczyste z wkładkami piaskowca ciosowego (turon dolny lub cenoman – turon), piaskowce glaukonitowe (cenoman) oraz dolne piaskowce ciosowe (cenoman). Pod osadami górnej kredy znajdują się także czerwone piaskowce triasowe oraz czerwone piaskowce, mułowce i zlepieńce permskie.

Historia

Przez długi czas wiedza o „skalnych miastach” w okolicy Teplic nad Metují i Adrszpachu była ograniczona. Mieszkańcy okolicy szukali w nich schronienia w obliczu zagrożenia. Dopiero około roku 1700 zaczęli przybywać do Adrszpachu pierwsi turyści z sąsiedniego Śląska. Najstarszy znany wizerunek Adršpašskich skál pochodzi z 1739 roku.

Wiele znanych postaci historycznych miało możliwość podziwiania Skalnego Miasta w Adrszpachu i Teplicach, w tym królowa pruska Luiza, król polski i elektor saski August II Mocny, hrabia Franz Anton von Sporck, cesarz Józef II, cesarz austriacki Karol I, Johann Wolfgang Goethe i inni. Ślady dawnych turystów w postaci napisów na skałach pochodzą z końca XVIII wieku. Najstarsza inskrypcja datowana jest na koniec XVIII wieku, a na skale Kochankowie można zobaczyć resztki farby po napisie z 1968 roku, który był protestem wspinaczy przeciwko inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację.

W 1824 roku wśród skał wybuchł pożar lasu, który trwał kilka tygodni i zniszczył prawie całą roślinność. To wydarzenie sprawiło, że skalne labirynty stały się bardziej dostępne, a właściciele ziemi zaczęli budować pierwsze szlaki turystyczne w Adrszpachu.

Adršpašské skály

Adršpašské skály, znane jako Adrszpaskie Skalne Miasto (czes. Adršpašské skály, niem. Adersbacher Felsenstadt), znajdują się w północno-zachodniej części masywu, w pobliżu wsi Adrszpach. Stanowią unikalne bloki piaskowcowe, które, podobnie jak pasmo Gór Stołowych, powstały w wyniku zróżnicowanej odporności skał na wietrzenie, kształtowane przez wodę, mróz i wiatr.

Jednolita płyta piaskowca została podzielona na liczne fragmenty przez kaniony, doliny i szczeliny. W obrębie Adrszpaskich skał znajdują się dwa górskie jeziorka na różnych poziomach, przez które przepływa rzeka Metuje, tworząc dwa wodospady. Całość pokryta jest lasem z bogatą florą górską i podgórską, a także interesującą fauną.

W obrębie labiryntu form skalnych znajduje się płatna trasa turystyczna, dostępna dla osób bez doświadczenia w turystyce górskiej, składająca się z wygodnych ścieżek, schodków z poręczami, drabin oraz sztucznie zbudowanych chodników i platform. Wyjścia poza tę trasę są dozwolone tylko dla osób z specjalnym zezwoleniem (pracowników rezerwatu, naukowców i wspinaczy).

Wiele skał ma własne nazwy, takie jak: Głowa cukru, Kochankowie, Starosta i Starościna. Obszar ten został objęty ochroną jako rezerwat przyrody, który jest cenny nie tylko z geologicznego i geomorfologicznego punktu widzenia, ale również z uwagi na różnorodność fauny i flory. Zidentyfikowano tutaj 238 pierwotnych gatunków roślin, w tym rojownik bagnisty, modrzyk górski, wietlicę alpejską, fiołek dwukwiatowy.

Teplickie Skalne Miasto

Teplickie Skalne Miasto (czes. Teplické skalní město, niem. Wekelsdorfer Felsen) znajduje się w południowej części masywu i jest największym tego typu kompleksem skalnym w Czechach, zajmującym powierzchnię około 1800 ha.

Skalne miasto koło Teplic jest nieco mniej znane niż Adršpašské skály, jednak jest od nich większe, wyższe i bardziej dzikie. Stanowi największy obszar tego rodzaju w Czechach. W przeciwieństwie do Adršpašskich skál, które tworzą złożony, wielopoziomowy labirynt, Teplické skály mają głównie formę długich, uskokowych murów, wyrastających prosto z poziomu gruntu, o stosunkowo prostych, strzelistych kształtach, które tworzą system płaskich kanionów. Na obrzeżach kanionów znajduje się kilkanaście wolno stojących baszt skalnych, osiągających blisko 100 m wysokości.

Również przez Teplické skály prowadzi płatny szlak turystyczny, przystosowany dla mniej doświadczonych turystów.

Dzięki dużej liczbie pionowych i wysokich ścian, które zaczynają się z poziomu gruntu, Teplické skály są terenem wspinaczkowym znacznie bardziej interesującym niż bardziej znane Adršpašské skály.

Turystyka

W obrębie masywu Adršpašskoteplických skál przebiega kilka szlaków turystycznych o zróżnicowanym stopniu trudności, w większości łatwych, prowadzących przez oba skalne miasta oraz do trudniejszych tras, które prowadzą na szczyty charakterystycznych iglic, do ruin zamków, punktów widokowych oraz mniejszych labiryntów i wąwozów. Niektóre z tras są nieco trudniejsze i przeznaczone dla bardziej wprawnych turystów.

Pozostałe informacje

Na terenie masywu znajdują się ruiny trzech zamków. W północno-wschodniej części, na zachód od Adršpašských skál, znajduje się zamek Adršpach; pomiędzy Teplickimi skałami a Teplicami leży zamek Střmen. Trzeci zamek, Skály, znajduje się na południowo-wschodnim cyplu masywu.

Przy jednym z szlaków turystycznych znajduje się symboliczna drewniana kapliczka poświęcona czeskim wspinaczom, którzy zginęli nie tylko w tym miejscu, ale również w innych górach. Kapliczkę usytuowano w występie skalnym, na którym umieszczono tablice pamiątkowe osób tragicznie zmarłych w górach.

Przypisy

Bibliografia

Góry Stołowe. Skala 1:30 000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2005. ISBN 83-88049-42-9. Brak numerów stron w książce.
Staffa M.: Słownik geografii turystycznej Sudetów. T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: PTTK „Kraj”. ISBN 83-7005-095-6. Brak numerów stron w książce.
Krzysztof Radwański, Marcin Szymczak (red.): Atlas gór Polski. Sudety. Karpaty. Góry Świętokrzyskie. Warszawa: ExpressMap, 2008. ISBN 978-83-7546-020-9. Brak numerów stron w książce.
J. Potocki, D. Jonczy; mapa turystyczna; Adrszpaskie i Teplickie Skalne Miasto, skala 1:40 000, Wyd. „Plan”, Jelenia Góra, 2005, ISBN 83-60044-30-9.
J. Potocki; Przewodnik turystyczny: Góry Stołowe i Adršpašsko-Teplické skalý, Wyd. „Plan”, Jelenia Góra, 2009, ISBN 978-83-60975-63-3.