Adriana Cavarero (urodzona 7 maja 1947 w Bra) to włoska filozofka, która uczy filozofii politycznej na Uniwersytecie w Weronie. W ramach programu visiting professor prowadziła zajęcia na Uniwersytecie w Warwick w Wielkiej Brytanii oraz na Uniwersytetach Kalifornijskim, Nowojorskim i Harvarda w Stanach Zjednoczonych. Jest ceniona za swój wkład w rozwój feminizmu oraz prace dotyczące myśli Platona i Hannah Arendt.
Życiorys
Adriana Cavarero przyszła na świat 7 maja 1947 roku w Bra w Piemoncie. Wczesne lata spędziła w Turynie i Padwie, gdzie rozpoczęła swoje studia na Uniwersytecie Padewskim. Tam także zainicjowała swoją karierę akademicką. Początkowo koncentrowała się na filozofii starożytnej, a jej pierwsze publikacje dotyczyły filozofii politycznej Platona. Od 1983 roku jest związana z Uniwersytetem w Weronie, gdzie założyła kolektyw Diotyma, poświęcony filozofii feministycznej.
Filozofia Cavarero, praktykowana w ciągłym dialogu z zachodnią tradycją filozoficzną, wyróżnia się przede wszystkim uwagą na różnicę seksualną oraz jej polityczną wagę, a także nawiązaniami do dorobku Hannah Arendt. Cavarero krytykuje zarówno pojęcie podmiotu wykreowane przez tradycję filozoficzną, jak i postmodernistyczne projekty, które dążą do jego fragmentacji. Proponuje myślenie o istocie ludzkiej jako o niepowtarzalnej, unikalnej i dynamicznej, ukształtowanej przez złożone relacje z innymi ludźmi.
Jej pierwsza książka, która zdobyła międzynarodowe uznanie, to wydana w 1990 roku Nonostante Platone (Zamiast Platona), w której, korzystając z osiągnięć filozofii feministycznej, zwłaszcza myśli Luce Irigaray, oraz odnosząc się do dorobku Hannah Arendt, dokonuje dekonstrukcji wybranych tekstów z filozofii i literatury greckiej. Dekonstrukcja Cavarero koncentruje się na patriarchalnych elementach obecnych w dziełach takich jak te Homera, Parmenidesa czy Platona, mając na celu wydobycie i przywrócenie postaci kobiecych, takich jak Diotyma, Penelopa czy Demeter.
Kolejne ważne publikacje Cavarero, które zyskały międzynarodowe uznanie, to Corpo in figure (1995), Tu che mi guardi, tu che mi racconti (1997), Orrorismo. Ovvero della violenza sull’inerme (2007) oraz Inclinazione. Critica della rettitudine (2014).
W książce Corpo in figure (tyt. ang.: Stately Bodies) autorka bada metaforyczną dyskursywizację cielesności w kontekście politycznym, analizując prace takich autorów jak Sofokles, Platon, William Shakespeare, Thomas Hobbes, Maria Zambrano oraz Ingeborg Bachmann.
W Tu che mi guardi, tu che mi racconti (tyt. ang.: Relating Narratives: Storytelling and Selfhood) Cavarero rozwija narracyjną teorię jaźni pod wpływem myśli Hannah Arendt. Dowodzi, że postrzegamy siebie jako głównych bohaterów narracji, co jest kluczowym czynnikiem kształtującym naszą tożsamość. Tego rodzaju narracyjna jaźń stanowi alternatywę dla suwerennego podmiotu wytworzonego przez tradycyjną metafizykę. Przyjęcie narracyjnej koncepcji jaźni prowadzi do etyczno-politycznych postulatów, zwłaszcza do myślenia o polityce i etyce w kontekście ontologii relacyjnej. Książka ta spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem, w tym ze strony Judith Butler, która omawia ją w swoim dziele Giving an Account of Oneself.
W Orrorismo. Ovvero della violenza sull’inerme (tyt. ang.: Horrorism: Naming Contemporary Violence) Cavarero wskazuje, że język filozofii politycznej nie jest w stanie opisać współczesnych form przemocy. Według niej nowym aspektem współczesnej przemocy politycznej jest to, że dotyka ona samej kondycji ludzkiej na poziomie ontologicznym. Ofiarami tej przemocy, którą autorka nazywa horroryzmem, są bezbronni, których sytuacja wymaga zewnętrznej opieki. Cavarero zauważa, że współczesna polityka oferuje jedynie alternatywy: objęcie opieką lub zadawanie krzywdy. W opisie koncepcji horroryzmu Cavarero korzysta z teorii Arendt oraz jej pojęcia natalności oraz koncepcji władzy macierzyńskiej obecnej u Hobbesa.
Książka Inclinazione. Critica della rettitudine (tyt. ang.: Inclinations: A Critique of Rectitude) to bystrą krytykę „erekcyjnego” bytu ludzkiego. Cavarero wskazuje, że kultura jest przepełniona wyobrażeniem o człowieku jako istocie wyprostowanej, a taka postawa jest faworyzowana w wyniku androcentryzmu. Uważa, że postawą bardziej naturalną i pierwotną jest „pochylenie”, związane z macierzyństwem i troską matczyną. W swojej pracy przeciwstawia „pochylenie” „wyprostowaniu”, proponując „retorykę pochylenia”.
Publikacje
- Nonostante Platone. Figure femminili nella filosofia antica, Editori Riuniti, 1990, drugie wydanie 1999 (niem.: Platon zum Trotz, Rotbuch, Berlin 1992; ang.: In Spite of Plato, Polity Press, Cambridge 1995; Routledge, New York 1995)
- Corpo in figure, Feltrinelli, 1995 (ang.: Stately Bodies, Michigan University Press, Chicago 2002)
- Tu che mi guardi, tu che mi racconti, Feltrinelli, 1997 (ang.: Relating Narratives, Routledge, London 2000)
- A più voci. Filosofia dell’espressione vocale, Feltrinelli, 2003 (ang.: For More than One Voice, Stanford University Press, Stanford 2005)
- Orrorismo. Ovvero della violenza sull’inerme, Feltrinelli, 2007 (ang.: Horrorism: Naming Contemporary Violence, Columbia University Press, New York 2008; hiszp.: Horrorismo. Nombrando la violencia contemporánea, Editorial Anthropos, Barcelona 2009)
- Inclinazioni. Critica della rettitudine, Raffaello Cortina Editore, 2014 (ang.: Inclinations: A Critique of Rectitude, Stanford University Press, Stanford 2016)
- Platone, Raffaello Cortina Editore, 2018