Adrian Tadeusz Zandberg (urodzony 4 grudnia 1979 w Aalborgu) to polski polityk, historyk, programista oraz nauczyciel akademicki, posiadający tytuł doktora nauk humanistycznych. Od 2019 roku jest posłem na Sejm IX i X kadencji, a także współzałożycielem Partii Razem, której współprzewodniczącym jest od 2022 roku. W 2025 roku planuje ubiegać się o urząd prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Życiorys
Młodość i wykształcenie
Adrian Zandberg przyszedł na świat 4 grudnia 1979 roku w Aalborgu, w Danii, dokąd jego rodzice, pochodzący z Polski, wyemigrowali w latach 60. i 70. XX wieku. W 1986 roku, po śmierci dziadka, rodzina przeniosła się do Warszawy, gdzie Adrian dorastał na Mokotowie i Ursynowie. Jako dzieciak zagrał w jednym z odcinków serialu Ballada o Januszku z 1988 roku. W szkole podstawowej rozpoczął naukę programowania w języku BASIC na komputerze ZX Spectrum, ucząc się przy tym od matki. Był jednym z pierwszych w Polsce, którzy korzystali z Internetu dzięki połączeniu między Uniwersytetem Warszawskim a Uniwersytetem Kopenhaskim w drugiej połowie 1991 roku. Z powodzeniem przeskoczył dwie klasy w podstawówce. W latach 1993–1995 współtworzył polską sekcję Marxists Internet Archive w protokole Gopher. Ukończył prywatne Autorskie Liceum Ogólnokształcące nr 42 w Warszawie w 1997 roku, będąc stypendystą Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci.
Na Uniwersytecie Warszawskim studiował prawo i historię. Studia prawnicze przerwał, a historyczne ukończył w 2002 roku. W 2007 roku obronił pracę doktorską na Wydziale Historycznym UW, dotyczącą organizacji i ruchów społecznych związanych z partiami socjaldemokratycznymi w Niemczech i Wielkiej Brytanii przed I wojną światową, napisaną pod kierunkiem Anny Żarnowskiej.
Działalność zawodowa
Adrian Zandberg pracował jako nauczyciel akademicki na Wydziale Kultury Japonii w Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych oraz w Wyższej Szkole Komunikowania, Politologii i Stosunków Międzynarodowych w Warszawie. Zajmował się także programowaniem aplikacji mobilnych dla amerykańskich firm z sektora teleinformatycznego.
W swojej pracy naukowej badał historię ruchu robotniczego oraz historię medycyny i leczenia uzależnień. Publikował artykuły w prestiżowych pismach, takich jak „Medical History”, „Meander”, „Przegląd Historyczny” i „Dzieje Najnowsze”.
Działalność polityczna
Adrian Zandberg odziedziczył polityczne sympatie po matce i babce, z którymi mieszkał po rozwodzie rodziców. Wczesne inspiracje dla jego działalności politycznej stanowiły wystąpienia Ryszarda Bugaja i Aleksandra Małachowskiego, liderów Unii Pracy, które obserwował w Sejmie lat 90. Z współpracy z Piotrem Ikonowiczem, liderem Polskiej Partii Socjalistycznej, związał się z kampanią przed wyborami prezydenckimi w 2000 roku. W 2001 roku, uczestnicząc w założeniu polskiego stowarzyszenia ATTAC, zajął się opodatkowaniem obrotów kapitałowych. Stał się bliskim uczniem Jacka Kuronia, który planował powierzyć mu zorganizowanie Ruchu Obywatelskiego Obrony Człowieka.
Był członkiem Unii Pracy, a po ukończeniu liceum przystąpił do organizacji młodzieżowej tej partii – Federacji Młodych UP. W 1998 roku bez powodzenia startował w wyborach samorządowych na radnego gminy Warszawa-Ursynów. W 2005 roku, sprzeciwiając się liberalnej polityce gospodarczej, opuścił Unię Pracy, współtworząc Unię Lewicy III RP. W tym samym roku założył stowarzyszenie Młodzi Socjaliści, które działało do 2015 roku. W 2009 roku przystąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej, a po jej opuszczeniu założył Warszawską Kooperatywę Spożywczą.
W 2015 roku współtworzył Partię Razem, w której był odpowiedzialny za media i stronę internetową. W wyborach parlamentarnych w 2015 roku, kandydował w okręgu warszawskim, zdobywając 49 711 głosów, jednak partia nie przekroczyła progu wyborczego. W 2019 roku ubiegał się o mandat posła do Parlamentu Europejskiego, a następnie został wybrany do Sejmu IX kadencji, zdobywając 140 898 głosów. W 2022 roku został współprzewodniczącym partii Lewica Razem, a w 2023 roku uzyskał reelekcję, zdobywając 64 435 głosów.
W czerwcu 2024 roku odmówił objęcia stanowiska wicepremiera w rządzie Donalda Tuska, uzależniając swoje wejście do Rady Ministrów od spełnienia określonych postulatów. W październiku 2024 roku opuścił Koalicyjny Klub Parlamentarny Lewicy, współtworząc koło Razem. W 2025 roku ogłoszono go kandydatem Partii Razem w wyborach prezydenckich, a jego kandydatura została zarejestrowana przez PKW 24 marca 2025 roku.
Rodzina i życie prywatne
Adrian Zandberg jest synem Piotra (1949–2003) i Ewy (prawniczki). Posiada przyrodniego brata Michaela, który mieszka w Danii. Jego babka, Krystyna z domu Rodziewicz, była łączniczką Armii Krajowej w stopniu strzelca-plutonowego, odznaczoną Krzyżem Walecznych. W 1947 roku wróciła do Polski, gdzie ukończyła studia lekarskie. Adrian Zandberg odwołuje się do tradycji samoorganizacyjnych polskiej inteligencji z przełomu XIX i XX wieku.
Adrian jest żonaty z Barbarą Audycką-Zandberg, badaczką społeczną, z którą ma dwoje dzieci: Olgę i Olafa. W latach 90. i 2000. był związany z Barbarą Nowacką.
W kulturze popularnej
Postać Adriana Zandberga została nawiązana w serialu komediowym Ucho Prezesa, w którą wcielił się Michał Floriańczyk.
Wyniki w wyborach ogólnopolskich
Publikacje naukowe
„Leges de ambitu”. Rzymskie ustawodawstwo wyborcze u schyłku republiki, „Meander” 56.1/2 (2001), s. 103–126 i 56.3/4 (2001), s. 277–294
Anarchistyczna Federacja Polski. Polscy anarchiści w dwudziestoleciu międzywojennym, „Przegląd Historyczny” 93/1 (2002), s. 31–52
„Ociężali umysłowo, głupi oportuniści”. Wczesna brytyjska lewica radykalna wobec ruchu związkowego, „Dzieje Najnowsze” 38/1 (2006), s. 3–18
„Villages … Reek of Ether Vapours”: Ether Drinking in Silesia before 1939, „Medical History” 54.3 (2010), s. 387–396
Lecznictwo uzależnień w Polsce w latach 1918–1939, [w:] Dawna medycyna i weterynaria, t. 3: Pacjent, red. Mariusz Z. Felsmann, Józef Szarek i Mirosława Felsmann, Muzeum Ziemi Chełmińskiej, Chełmno 2011, s. 277–301
„Niewolnicy strzykawki”, „czciciele koko”, „eteromani”… Środowisko konsumentów narkotyków w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] Margines społeczny Drugiej Rzeczypospolitej, red. Mateusz Rodak, Instytut Historii PAN, Warszawa 2013, s. 139–157
Uwagi
Przypisy