Adrian Lindley Trevor Cole (ur. 19 czerwca 1895, zm. 14 lutego 1966) był australijskim lotnikiem wojskowym, który osiągnął stopień wicemarszałka w Royal Australian Air Force (RAAF) i pełnił rolę jednego z wyższych dowódców tej formacji.
Po rozpoczęciu służby w armii na początku I wojny światowej, Cole został w 1916 roku przydzielony do lotnictwa, gdzie służył w dywizjonie 1 RAAF na Bliskim Wschodzie, a później w dywizjonie 2 RAAF na froncie zachodnim w Europie. Zasłynął jako as myśliwski, zestrzeliwując dziesięć samolotów nieprzyjaciela, co przyniosło mu odznaczenia Military Cross i Distinguished Flying Cross, a także CBE oraz DSO.
W 1935 roku Cole awansował na stopień Wing Commander. Rok później został dowódcą Bazy RAAF w Richmond, niedaleko Sydney. W czasie II wojny światowej kierował Okręgiem Północnym w Darwin, a następnie pełnił różne funkcje dowódcze RAAF w Afryce Północnej, Anglii, Irlandii Północnej i na Cejlonie. Został ranny podczas rajdu na Dieppe w 1942 roku. Po zakończeniu służby w 1946 roku, Cole zasiadał w radach nadzorczych firm związanych z lotnictwem.
Młodość i I wojna światowa
Adrian Cole urodził się w Glen Iris (przedmieście Melbourne) jako syn prawnika Roberta Cole’a oraz lekarza Helen. W trakcie nauki w szkołach publicznych w Melbourne dołączył do Korpusu Kadetów. Po wybuchu I wojny światowej w sierpniu 1914 roku, otrzymał przydział do 55. (Collingwoodzkiego) pułku piechoty, jednak zrezygnował z tej pozycji, aby dołączyć do Australijskiego Korpusu Lotniczego, co miało miejsce 28 stycznia 1916 roku, mając na celu zostanie pilotem.
Bliski Wschód
Po przydzieleniu do 1 dywizjonu (do 1918 roku znanego jako dywizjon 67 Royal Flying Corps), Cole 16 marca 1916 roku opuścił Melbourne na pokładzie transportowca HMAT Orsova, zmierzającego do Egiptu. W czerwcu uzyskał stopień podporucznika, a w sierpniu rozpoczął treningi lotnicze. Na początku 1917 roku zaczął wykonywać loty łącznikowe i rozpoznawcze podczas walk na półwyspie Synaj oraz w Palestynie. 25 lutego uczestniczył w pierwszych próbach koordynacji działań powietrznych i morskich Sprzymierzonych, kierując ogniem okrętów francuskich na umocnienia Jafy z poziomu swojego dwupłatowca BE-2. 20 kwietnia, wraz z por. Royem Maxwell Drummondem, zaatakował sześć nieprzyjacielskich samolotów, które zamierzały bombardować kawalerię Sprzymierzonych, rozpraszając ich formację i ścigając ich aż do linii frontu. Za tę akcję obaj piloci zostali odznaczeni Military Cross, a uzasadnienie opublikowano w dodatku do London Gazette 16 sierpnia 1917 roku.
W dniu po odebraniu odznaczenia, podczas lotu nad Tel el Sheria, samolot Cole’a został trafiony ogniem z ziemi. Pilot wylądował za linią frontu i został uratowany przez kpt. Richarda Williamsa, który wylądował obok jego unieruchomionej maszyny. 26 czerwca, po akcji ośmiu samolotów na dowództwo IV Armii tureckiej w Jerozolimie, Cole i jego towarzyszący pilot doznali usterek maszyn podczas ratowania zestrzelonego lotnika; w rezultacie wszyscy trzej piloci musieli przejść przez pustynię, aż zostali przejęci przez patrol Australian Light Horse.
Front zachodni
Awanse do stopnia kapitana Cole uzyskał w sierpniu 1917 roku, a następnie został wysłany do Francji jako dowódca eskadry w dywizjonie 2 RAAF (wcześniej znanym jako dywizjon 68 RFC). Latając myśliwcem S.E.5, w okresie od lipca do października 1918 roku zestrzelił lub wyeliminował dziesięć samolotów nieprzyjaciela, co przyniosło mu tytuł asa i przydomek King. Podczas samotnego lotu nad doliną Leie 19 sierpnia 1918 roku, Cole zestrzelił dwa niemieckie myśliwce, unikając jednocześnie zestrzelenia przez pięć trójpłatowców Fokkera, które były ścigane przez grupę myśliwców Bristol Sprzymierzonych. 24 września dowodził patrolem piętnastu S.E.5, który zniszczył lub uszkodził osiem niemieckich myśliwców nad Haubourdin i Pérenchies, przy czym jedno zestrzelone Pfalza D.III przypisano jemu.
Cole został odznaczony Distinguished Flying Cross za akcję 7 października 1918 roku, kiedy to poprowadził Dywizjon 2 przez „tornado ognia zaporowego” do ataku na nieprzyjacielskie centrum transportowe w Lille. W trakcie tej misji skutecznie bombardował pociągi towarowe i transporty wojskowe, a także wyłączył kilka baterii dział przeciwlotniczych, po czym bez strat przyprowadził swoją formację na lotnisko.
Niektóre z jego zwycięstw przypisano również innym pilotom (kapitanom Charlesowi Stone i Jamesowi Wellwood), co oznacza, że Cole mógł mieć dziewięć, a nie dziesięć „pełnych” zestrzeleń.
Okres międzywojenny
Po powrocie do Australii w lutym 1919 roku, Cole na krótko opuścił służbę wojskową, a w styczniu 1920 roku wstąpił do Australian Air Corps, krótkotrwałej poprzedniczki Australian Flying Corps. 17 czerwca, w towarzystwie kpt. Hippolyte De La Rue, osiągnął na samolocie DH.9 wysokość 9 000 m, ustanawiając rekord wysokości dla Australii, który nie został pobity przez prawie dziesięć lat. W marcu 1921 roku, przeniesiony do RAAF w stopniu kapitana, stał się jednym z pierwszych 21 oficerów tej formacji.
30 listopada ożenił się z kuzynką Katherine Cole, z którą miał dwóch synów i dwie córki. W 1923 roku, jako Squadron Leader, został wysłany do Anglii na zajęcia w RAF Staff College w Andover, a po powrocie do Australii w 1925 roku objął stanowisko szefa wyszkolenia. Awansowany do stopnia Wing Commander, został komendantem 1 Szkoły Pilotażu (1FTS) w bazie Williams Point Cook w Victorii, gdzie pracował w latach 1926–1929.
W 1929 roku objął dowództwo bazy RAAF w Laverton, pełniąc tę funkcję do stycznia 1933 roku, kiedy to został mianowany Air Member for Supply (AMS). AMS był członkiem Air Board (Rady Lotnictwa), której przewodniczył szef sztabu lotnictwa, odpowiedzialnej za kontrolowanie i administrowanie RAAF. W marcu 1932 roku, na zaproszenie burmistrza Melbourne, został współorganizatorem rajdu lotniczego „MacRobertson Air Race” z Anglii do Australii, upamiętniającego stulecie istnienia miasta w 1934 roku. Awansowany do stopnia Group Captain, w styczniu 1935 roku przejął dowodzenie bazą RAAF w Richmond w Nowej Południowej Walii.
II wojna światowa
W momencie wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 roku, Cole stanął na czele Grupy Lotniczej Nr 2 w Sydney. W grudniu został mianowany Air Commodore, a na początku 1940 roku objął dowództwo Obszaru Południowego. We wrześniu 1941 roku wysłano go do Afryki Północnej jako głównodowodzącego 235 Skrzydła RAF, znanego jako Desert Air Force, gdzie zainicjował utworzenie 459 Dywizjonu RAAF, mającego na celu śledzenie i niszczenie nieprzyjacielskich okrętów podwodnych. W maju 1942 roku, dowodząc 11. Skrzydłem RAF, pracował na pokładzie niszczyciela HMS Calpe jako kontroler lotów podczas rajdu na Dieppe, odpowiadając za parasol powietrzny nad francuskim wybrzeżem. Podczas tych działań został poważnie ranny w szczękę i pierś w wyniku ataku niemieckiego myśliwca, co zmusiło go do spędzenia kilku tygodni w szpitalu.
W maju 1943 roku Cole powrócił do Australii, gdzie od lipca przejął dowodzenie Obszaru Północno-Zachodniego. Operując z bazy w Darwin, był odpowiedzialny za obronę przeciwlotniczą w regionie, rozpoznanie, ochronę alianckich transportów, a później za operacje ofensywne podczas kampanii na Nowej Gwinei. Cole uważał, że baza jest w dobrym stanie, ale obrona przeciwlotnicza jest niewystarczająca, dlatego rekomendował wzmocnienie myśliwcami dalekiego zasięgu, takimi jak P-38 Lightning. Musiał jednak ograniczyć się do trzech dywizjonów spitfire’ów oraz możliwości wezwania wsparcia z 5. Floty USAAF. Między sierpniem a wrześniem ograniczył liczbę lotów zwiadowczych, aby „maksymalnie zwiększyć liczbę lotów bombowych”, odpowiadając na prośbę generała MacArthura o wsparcie lotnicze dla operacji lądowania w regionie Lae-Nadzab. Samoloty takie jak Consolidated B-24 Liberator, Lockheed Hudson, Bristol Beaufighter i Consolidated PBY Catalina z Obszaru Północno-Zachodniego rozpoczęły naloty mające na celu zniszczenie japońskich baz i odwrócenie uwagi nieprzyjaciela od alianckich operacji w terenie. W marcu i kwietniu 1944 roku Cole dowodził już 13 dywizjonami, które wspierały operacje desantowe w Hollandii i Aitape. W maju nakazał bombardowanie Surabai w ramach operacji Transom.
We wrześniu 1944 roku Cole przekazał dowodzenie Obszaru Północno-Zachodniego Air Commodore Alanowi Charlesworthowi. Został mianowany wyższym oficerem personalnym (AMP), ale w październiku został odwołany w wyniku incydentu w siedzibie dowództwa w Melbourne. Szef sztabu lotniczego, wicemarszałek George Jones, otrzymał anonimowy list, w którym pomówiono go o nadużycie alkoholu w siedzibie sztabu. Dochodzenie nie ujawniło niczego konkretnego, ale Cole otrzymał ostrzeżenie. W styczniu 1945 roku, pod naciskiem kół rządowych, Jones wysłał Cole’a na Cejlon jako oficera łącznikowego RAAF w dowództwie operacji w Azji Południowo-Wschodniej. Cole przebywał tam do końca wojny, biorąc udział w rokowaniach z Japończykami i uczestnicząc jako przedstawiciel Australii w ceremonii podpisania aktu kapitulacji wojsk imperialnych w Singapurze 12 września 1945 roku.
Lata powojenne
Cole został zmuszony do odejścia z RAAF w 1946 roku (podobnie jak wielu wyższych oficerów weteranów I wojny światowej) pod pretekstem zwolnienia miejsca dla młodszych oficerów. W rzeczywistości wicemarszałek Jones miał powiedzieć ministrowi lotnictwa Arthurowi Drakefordowi, że „Cole posiada wszelkie kwalifikacje poza tymi, które są wymagane od oficerów wysokiego szczebla”, nazywając jego działania w czasie wojny zbędnymi. Cole, z kolei, napisał później do „Melbourne Herald”, że uważał dowództwo RAAF w czasie wojny za „słabe” i że czuł się „znacznie szczęśliwszy, służąc u boku Brytyjczyków w Royal Air Force”.
Mianowany honorowym marszałkiem lotnictwa, Cole został oficjalnie zwolniony z RAAF 17 kwietnia 1946 roku. Po przejściu na emeryturę starał się o wybór z ramienia partii liberalnej na miejsce Drakeforda, jednak nie odniósł sukcesu. Pracował przez kilka lat jako dyrektor w firmie ubezpieczeniowej Pacific Insurance oraz w linii lotniczej Guinea Airways.
Cole zmarł w Melbourne na przewlekłą chorobę układu oddechowego 14 lutego 1966 roku i został pochowany na cmentarzu Camperdown na przedmieściach Melbourne, po ceremonii pogrzebowej w bazie RAAF.
Upamiętnienie
Na cześć Cole’a nazwano ulicę Cole Street oraz obszar Cole Street Conservation Precinct w bazie RAAF Point Cook.
Portret Cole’a oraz jego odznaczenia były przechowywane w Naval and Military Club w Melbourne, którego był długoletnim członkiem. W lipcu 2009 roku, w związku z likwidacją klubu, planowano wystawić odznaczenia na aukcji. Rodzina Cole’a sprzeciwiła się temu, twierdząc, że odznaczenia zostały jedynie wypożyczone klubowi i powinny być przekazane Australian War Memorial (AWM). W czasie, gdy Sąd Najwyższy stanu Wiktoria rozpatrywał sprawę, strony negocjowały warunki, na jakich odznaczenia Cole’a mogłyby być przekazane AWM. Ostatecznie ustalono, że jedynym beneficjentem odznaczeń oraz portretu Cole’a będzie jego córka Sonia Clereham, która przekaże je AWM.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Chris Coulthard-Clark: The Third Brother. North Sydney: Allen & Unwin, 1997. ISBN 0-04-442307-1. Brak numerów stron w książce
Chris Coulthard-Clark: Soldiers in Politics: The Impact of the Military on Australian Political Life and Institutions. St. Leonards: Allen & Unwin, 1996. ISBN 1-86448-185-4. Brak numerów stron w książce
F.M. Cutlack: The Official History of Australia in the War of 1914–1918 (11th edition, Volume VIII): The Australian Flying Corps in the Western and Eastern Theatres of War 1914–1918. Sydney: Angus & Robertson, 1941. Brak numerów stron w książce
Peter Dennis, Jeffrey Grey, Ewan Morris, Robin Prior: The Oxford Companion to Australian Military History. South Melbourne, Victoria: 2008. ISBN 0-19-551784-9. Brak numerów stron w książce
John Ritchie, Brian Eaton: Australian Dictionary of Biography: Volume 13. Melbourne University Press. ISBN 0-522-84512-6. Brak numerów stron w książce
Douglas Gillison: Australia in the War of 1939–1945: Royal Australian Air Force 1939–1942. Canberra: Australian War Memorial, 1993. Brak numerów stron w książce
Peter Helson: Ten Years at the Top. Sydney: Uniwersytet Nowej Południowej Walii, 2006. Brak numerów stron w książce
John Herington: Australia in the War of 1939–1945: Air Power Over Europe 1944–1945. Canberra: Australian War Memorial, 1993. Brak numerów stron w książce
John Herington: Australia in the War of 1939–1945: Air War Against Germany and Italy 1939–1943. Canberra: Australian War Memorial, 1993. Brak numerów stron w książce
Errol G. Knox: Who’s Who in Australia 1935. Melbourne: Herald and Weekly Times, 1935. Brak numerów stron w książce
Dennis Newton: Australian Air Aces. Melbourne: Aerospace Publications, 1996. ISBN 1-875671-25-0. Brak numerów stron w książce
George Odgers: Australia in the War of 1939–1945: Air War Against Japan 1943–45. Canberra: Australian War Memorial, 1968. Brak numerów stron w książce
The Heritage Homes of the Australian Defence Force. Peter Phillips (red.). Barton, ACT: The Defence Housing Authority, 1996. ISBN 0-642-25993-3. Brak numerów stron w książce
RAAF Historical Section (pr.zb.): Units of the Royal Australian Air Force: A Concise History, Volume 8: Training Units. Canberra: Aust. Govt. Pub. Service, 1995. ISBN 0-644-42792-2. Brak numerów stron w książce
Derek Roylance: Air Base Richmond. RAAF Base Richmond: Royal Australian Air Force, 1991. ISBN 0-646-05212-8. Brak numerów stron w książce
Christopher Shores, Norman Franks, Russell Guest: Above the Trenches: A Complete Record of the Fighter Aces and Units of the British Empire Air Forces 1915–1920. London: Grub Street, 1990. ISBN 0-948817-19-4. Brak numerów stron w książce
Christopher Shores, Norman Franks, Russell Guest: Above the Trenches: A Complete Record of the Fighter Aces and Units of the British Empire Air Forces 1915–1920 (Suplement). London: Grub Street, 1990. ISBN 1-898697-39-6. Brak numerów stron w książce
Alan Stephens: The Royal Australian Air Force: A History. Oxford University Press. ISBN 0-19-555541-4. Brak numerów stron w książce
Adrian Trevor King Cole – sylwetka. theaerodrome.com. [dostęp 2012-03-23]. (ang.).