Adrian Carton de Wiart

Adrian Carton de Wiart (IPA: /ˈɛɪdrɪən ˈkɑːtən də ˈwaɪət/; urodziny 5 maja 1880 roku w Brukseli, zmarł 5 czerwca 1963 roku w Hrabstwie Cork, Irlandia) był generałem porucznikiem Armii Brytyjskiej oraz arystokratą z pochodzenia, wywodzącym się z zamożnej rodziny o korzeniach irlandzkich i belgijskich. Był także związany z Polską, gdzie pełnił funkcję członka Komisji Międzysojuszniczej dla Polski oraz został odznaczony Orderem Virtuti Militari.

Życiorys

Adrian brał udział w wojnie, którą prowadziła Brytyjczyków w 1898 roku w Somalii, gdzie stracił lewe oko. Następnie walczył w Afryce Południowej podczas II wojny burskiej, gdzie odniósł rany w płuco i czaszkę.

W trakcie I wojny światowej uczestniczył w bitwie nad Sommą (gdzie został postrzelony w głowę i kostkę), pod Passchendaele (postrzał w biodro), w Cambrai (postrzał w nogę) oraz w rejonie Ypres, gdzie stracił rękę.

W latach 1918–1924 był członkiem brytyjskiej misji wojskowej w Polsce. W styczniu i lutym 1919 roku uczestniczył w misji aliantów do Galicji Wschodniej podczas wojny polsko-ukraińskiej, gdzie prowadził rozmowy z rządem Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. W 1919 roku objął stanowisko szefa wojskowej misji brytyjskiej w Warszawie.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej pełnił funkcję łącznika pomiędzy brytyjskim ministerstwem wojny a polskim dowództwem. Brał udział w przemycie uzbrojenia z Węgier do Polski, przechodząc przez nieprzyjazną Polakom Czechosłowację. Bezskutecznie próbował namówić brytyjskich wojskowych do wsparcia Polski, mając jednocześnie wysoką opinię na temat wartości bojowej Armii Czerwonej.

Po zakończeniu konfliktu pozostał w Polsce, gdzie do 1924 roku pełnił funkcję szefa misji wojskowej, a następnie mieszkał w podarowanym mu przez Karola Radziwiłła majątku na Polesiu, w Prostyniu nad Lwą. Był również rezydentem brytyjskiego wywiadu w Polsce.

Latem 1939 roku został ponownie powołany do służby czynnej, obejmując stanowisko szefa misji wojskowej w Polsce. Po wybuchu II wojny światowej zgłaszał chęć udziału w walkach, jednak ostatecznie, wraz z brytyjską misją, udał się do Rumunii. Udało mu się uniknąć internowania, opuszczając kraj przy użyciu fałszywego paszportu. Brał następnie udział w kolejnych kampaniach wojennych, w tym w Norwegii. W trakcie kampanii pustynnej został wzięty do niewoli przez Włochów, z której próbował uciec. Uwolniono go w trakcie negocjacji dotyczących zawieszenia broni przez Włochy, po czym był przedstawicielem Churchilla u generalissimusa Czang Kaj-szeka. Ostatecznie w końcu 1947 roku zakończył swoją służbę wojskową.

Odznaczenia

Krzyż Wiktorii (1916)
Kawaler-Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (1945)
Kawaler Orderu Łaźni (1919)
Kawaler Orderu św. Michała i św. Jerzego (1918)
Kawaler Orderu za Wybitną Służbę (1915)
Queen’s South Africa Medal
Africa General Service Medal
1914-15 Star
British War Medal
Allied Victory Medal z MID
1939–1945 Star
Africa Star
Burma Star
Italy Star
War Medal 1939–1945 z MID
Medal koronacyjny Jerzego VI
Medal koronacyjny Elżbiety II
Oficer Orderu Korony (Belgia, 1917)
Krzyż Wojenny (Belgia) (1918)
Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (Polska, 1921)
dwukrotnie Krzyż Walecznych (Polska, 1920, 1941)
Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)
Krzyż Wojenny (Francja) z palmą

Adrian Carton de Wiart w sztuce

Carton de Wiart jest autorem wspomnień, które zostały opublikowane w 1950 roku w języku angielskim pod tytułem Happy Odyssey. W 2016 roku wydawnictwo Bellona opublikowało polskie wydanie tej książki, zatytułowane Moja odyseja. Awanturnik, który pokochał Polskę. W 2022 roku zespół Sabaton nagrał utwór poświęcony jego osobie, noszący tytuł The Unkillable Soldier.