Adria (lokal w Warszawie)

Adria

Adria to lokal gastronomiczno-rozrywkowy, który funkcjonował w latach 1931–1944 w śródmieściu Warszawy, przy ulicy Moniuszki 10. W latach 30. XX wieku był uznawany za najwspanialszy lokal w stolicy.

Historia

Budynek, w którym mieściła się Adria, został wzniesiony w latach 1928–1930 i zaprojektowany przez Edwarda Ebera. Szyld do restauracji opracowała jego żona, Alicja Eber, która również stworzyła fresk zdobiący sufit lokalu. Adria była kawiarniano-dancingowo-kabaretowym przedsiębiorstwem, zaprojektowanym przez Edwarda Seydenbeutla, Jerzego Gelbarda, Grzegorza Sigalina oraz Romana Sigalina. Mieścił się w przyziemiu oraz podziemiach budynku, a jego pojemność wynosiła do 1500 gości.

Lokal dysponował klimatyzacją, która zarówno ogrzewała, jak i filtrowała powietrze, wymieniając je pięciokrotnie w salach i piętnastokrotnie w kuchni w ciągu godziny.

Adria rozpoczęła swoją działalność w lutym 1931 roku. W jej skład wchodziły: hall, zimowy ogród kawiarniany z ptakami i roślinami pod szklanym dachem, sala kawiarniana, amerykański bar oraz sala taneczna z małym parkietem i parkietem obrotowym. Dancing był czynny zarówno w ciągu dnia, jak i przez całą noc. W Adrii występowały m.in. orkiestry Jerzego Petersburskiego oraz Artura Golda.

Założycielem, kierownikiem i współwłaścicielem lokalu od około 1930 roku był Franciszek Moszkowicz, pochodzący ze Lwowa. Adria stała się najbardziej eleganckim miejscem w Warszawie, charakteryzującym się obecnością przedstawicieli rządzących oraz ówczesnej elity. Jak relacjonował Moszkowicz w lipcu 1935 roku, do tego czasu z tytułu zysków z Adrii zapłacił milion złotych podatków.

W czasie niemieckiej okupacji Adria cieszyła się dużym zainteresowaniem ze strony funkcjonariuszy SS oraz policji niemieckiej. Po 1940 roku miała status Nur für Deutsche. 22 maja 1943 roku żołnierz AK, Jan Kryst ps. „Alan”, przeprowadził samotny atak na bawiących się tam Niemców, zabijając trzech gestapo przed swoją śmiercią. Jego czyn upamiętnia tablica umieszczona na murze budynku w październiku 1995 roku.

W trakcie powstania warszawskiego w Adrii funkcjonowała stołówka dla powstańców. W górnych partiach budynku przez krótki czas działała radiostacja „Błyskawica” oraz Wydział Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej.

18 sierpnia 1944 roku w budynek przy ulicy Moniuszki 10 trafił pocisk kal. 600 mm, wystrzelony z moździerza Karl Gerät. Pocisk przebił wszystkie stropy, kopułę oraz parkiet restauracji Adria, zatrzymując się w piwnicach, jednak nie eksplodował. Powstańcy saperzy rozbroili niewybuch, pozyskując materiał wybuchowy do produkcji granatów. Skorupa pocisku pozostała w piwnicach Adrii i została odnaleziona w połowie lat 60. XX wieku podczas usuwania gruzu przed odbudową lokalu, a następnie przekazana do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Po wojnie budynek został odbudowany i przeznaczony dla Państwowego Zakładu Ubezpieczeń. W 1973 roku reaktywowano w nim lokal pod pierwotną nazwą. Był to jedyny lokal w Warszawie, który funkcjonował w tym samym miejscu i pod oryginalną nazwą. Nowa Adria składała się z kawiarni i baru kawowego na parterze oraz restauracji w podziemiach. Była jedną z najbardziej eleganckich restauracji w Warszawie, chętnie odwiedzaną przez zagranicznych gości oraz polskich emigrantów. Specjalizowała się w kuchni polskiej, serwując dania z drobiu, ryb i dziczyzny. W latach 90. zachęcała do odwiedzin długimi godzinami otwarcia od 10 do 4 rano, klimatyzacją oraz personelem mówiącym w językach obcych. W piwnicach powstał nocny klub. Nową Adrię zamknięto w listopadzie 2005 roku.