ADR (transport)

ADR – Międzynarodowa Konwencja o Transporcie Towarów Niebezpiecznych

ADR (fr. L’ Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route) to międzynarodowa konwencja regulująca przewóz drogowy towarów i ładunków niebezpiecznych. Została sporządzona w Genewie 30 września 1957 roku i początkowo została podpisana przez dziewięć państw. Dokument ten jest spisany w dwóch językach: angielskim i francuskim (art. 17), a jego depozytariuszem jest Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych (art. 17). W przypadku sporów, które nie mogą zostać rozwiązane w drodze negocjacji, powinny być one rozstrzygane przez arbitraż międzynarodowy, o ile strony w ciągu trzech miesięcy nie ustalą wyboru arbitra, mogą zwrócić się do depozytariusza o jego wyznaczenie (art. 11). Przepisy umowy ADR są aktualizowane co dwa lata. W 2018 roku umowa obowiązywała w pięćdziesięciu krajach.

Od 2003 roku każde przedsiębiorstwo związane z transportem drogowym towarów niebezpiecznych (przewoźnik, firma zajmująca się odbiorem i wysyłką towarów niebezpiecznych) jest zobowiązane do współpracy z doradcą ds. bezpieczeństwa, znanym jako „doradca ADR”. Jego rolą jest wsparcie w spełnianiu wymogów nałożonych przez konwencję, przygotowywanie obligatoryjnych rocznych sprawozdań do wojewody oraz wprowadzanie odpowiednich procedur i instrukcji dotyczących bezpieczeństwa.

W Polsce przewóz materiałów niebezpiecznych jest dozwolony wyłącznie przez wykwalifikowane osoby, które ukończyły 21 lat, spełniają wymagania ustawy o transporcie drogowym oraz ustawy o ruchu drogowym, a także ukończyły odpowiedni kurs ADR oraz pozytywnie zdały egzamin końcowy. Zaświadczenia wymagane do przewozu materiałów niebezpiecznych są produkowane, personalizowane i dystrybuowane przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych, a wydawane są przez marszałka województwa w ciągu 7 dni od daty przeprowadzenia egzaminu.

W transporcie drogowym w krajach objętych umową ADR pojazdy przewożące substancje niebezpieczne muszą być oznakowane zgodnie z normami przedstawionymi w tablicach ADR.

Zawartość Umowy ADR

Umowa ADR jest nowelizowana co dwa lata w roku nieparzystym. Od 1 stycznia danego roku obowiązuje dobrowolnie (można stosować wcześniejszą wersję konwencji), natomiast od 1 lipca staje się obligatoryjna. Na przykład, 1 stycznia 2013 roku wprowadzono wersję ECE/TRANS/225 („ADR 2013”), jednak do końca czerwca 2013 roku można było stosować wersję ECE/TRANS/215 („ADR 2011”).

Umowa ADR składa się z umowy głównej oraz załączników A i B, które są jej integralną częścią. Umowa główna określa relacje prawne między uczestniczącymi państwami, podczas gdy załączniki zawierają przepisy regulujące szeroki zakres warunków przewozu poszczególnych materiałów niebezpiecznych w międzynarodowym transporcie drogowym.

Załącznik A

Załącznik A – Przepisy ogólne i przepisy dotyczące materiałów oraz przedmiotów niebezpiecznych:

  • Część 1 – przepisy ogólne
  • Część 2 – klasyfikacja
  • Część 3 – wykaz towarów niebezpiecznych, przepisy szczegółowe oraz zwolnienia dotyczące towarów niebezpiecznych pakowanych w ograniczonych ilościach i wyłączonych
  • Część 4 – przepisy dotyczące stosowania opakowań i cystern
  • Część 5 – procedury nadawcze
  • Część 6 – wymagania dotyczące konstrukcji i badań opakowań, dużych pojemników do przewozu luzem (DPPL), dużych opakowań, cystern i kontenerów do przewozu luzem
  • Część 7 – przepisy dotyczące warunków przewozu, załadunku, rozładunku oraz manipulowania ładunkiem

Zgodnie z definicją w ADR (Załącznik A), wyróżnia się 13 klas towarów niebezpiecznych, które są klasyfikowane ze względu na dominujące zagrożenie, jakie stwarzają:

  • A. Pozycje indywidualne dla dobrze zdefiniowanych materiałów lub przedmiotów.
  • B. Pozycje ogólne dla dobrze zdefiniowanej grupy materiałów lub przedmiotów, które nie należą do pozycji i.n.o.
  • C. Pozycje szczegółowe i.n.o., obejmujące grupę materiałów lub przedmiotów o specyficznych właściwościach chemicznych czy technicznych, „inaczej nie określone”.
  • D. Pozycje ogólne i.n.o., obejmujące grupę materiałów lub przedmiotów z jedną lub więcej właściwościami niebezpiecznymi, „inaczej nie określone”.

Dla materiałów niebezpiecznych z klas innych niż klasa 7 przypisano kody klasyfikacyjne, które określają potencjalne zagrożenia, jakie mogą one powodować. Dla materiałów lub przedmiotów klasy 2, kod zawiera cyfrę określającą rodzaj gazu oraz symbole literowe oznaczające grupy zagrożenia, podobnie jak dla klas 3 – 9 (z wyjątkiem 7). Dla materiałów lub przedmiotów klas 3, 4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2, 6.1, 6.2, 8 i 9, symbole literowe odnoszą się do stwarzanych przez nie zagrożeń, które są określone w ich kryteriach klasyfikacyjnych. Dla materiałów i przedmiotów klasy 1, kod obejmuje numer podklasy oraz literę grupy zgodności, przydzielaną zgodnie z procedurami i kryteriami klasyfikacyjnymi.

W kontekście pakowania, materiały z klas 3, 4.1 (z wyjątkiem materiałów samoreaktywnych), 4.2, 4.3, 5.1, 6.1, 8 i 9 są klasyfikowane w grupach pakowania według poziomu stwarzanego przez nie zagrożenia:

  • I grupa pakowania (GP I, I PG) – materiały stwarzające duże zagrożenie (wymagające najtrwalszych opakowań – litera „X” w kodzie opakowania, np. materiały silnie żrące);
  • II grupa pakowania (GP II, II PG) – materiały stwarzające średnie zagrożenie (wymagające opakowań o średniej wytrzymałości – litera „Y” w kodzie opakowania, np. materiały żrące);
  • III grupa pakowania (GP III, III PG) – materiały stwarzające małe zagrożenie (wymagające opakowań o najniższej wytrzymałości – litera „Z” w kodzie opakowania, np. materiały słabo żrące).

Obecnie kluczowym elementem identyfikacji wymagań transportowych jest przypisanie dla danego towaru niebezpiecznego numeru UN. Dodatkowo w załączniku tym zawarte są ogólne oraz szczegółowe warunki pakowania towarów niebezpiecznych, wymagania dotyczące oznakowania towarów, opakowań oraz pojazdów przewożących te towary, jak również warunki badań technicznych opakowań i ich specjalnego znakowania. W załączniku A przedstawiono także warunki przewozu oraz manipulacji ładunkiem w sztukach przesyłki, kontenerach i cysternach, a także zakazy ładowania różnych towarów w jednym pojeździe.

Załącznik B

Załącznik B – Przepisy dotyczące środków transportu oraz operacji transportowych:

  • Część 8 – wymagania ogólne dotyczące członków załogi pojazdu, wyposażenia, postępowania i dokumentacji.
  • Część 9 – wymagania dotyczące konstrukcji oraz dopuszczenia pojazdów.

Państwa, w których obowiązuje umowa ADR

Do umowy ADR państwa przystępowały na trzy sposoby: poprzez wspólne podpisanie (pierwsze dziewięć państw sygnatariuszy), akcesję oraz sukcesję.

Do marca 2018 roku do umowy ADR przystąpiły następujące kraje (państwa-sygnatariusze wyróżnione pogrubieniem):

Albania, Andora, Austria, Azerbejdżan, Belgia, Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czarnogóra, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Gruzja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Kazachstan, Liechtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Macedonia, Malta, Maroko, Mołdawia, Niemcy, Norwegia, Polska (akcesja 6 maja 1975), Portugalia, Rosja, Rumunia, San Marino, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Tadżykistan, Tunezja, Turcja, Ukraina, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.

Umowa ADR ma wspólne źródła z innymi umowami dotyczącymi międzynarodowego transportu: drogą morską (IMDG), śródlądową (ADN), kolejową (RID) oraz lotniczą (DGR, ICAO).

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzona w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz.U. z 1975 r. nr 35, poz. 189).

Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 643).

Oświadczenie Rządowe z dnia 18 lutego 2019 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B do Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 769).

Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie prowadzenia kursów z zakresu przewozu towarów niebezpiecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 2150).

Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 lutego 2012 r. w sprawie egzaminów dla kierowców przewożących towary niebezpieczne (Dz.U. z 2022 r. poz. 356).

Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 lutego 2012 r. w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR (Dz.U. z 2021 r. poz. 2083).

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2019 r. w sprawie formularza listy kontrolnej i formularza protokołu kontroli (Dz.U. z 2019 r. poz. 2302).