Adoptio w prawie rzymskim
Adoptio (z łaciny przysposobienie) to jeden z dwóch sposobów, obok arrogacji, na przyjęcie osoby obcej do rodziny i pod władzę ojcowską (patria potestas) w systemie prawnym Rzymu.
Proces adopcji polegał na dokonaniu czynności prawnej pomiędzy dotychczasowym pater familias a osobą adoptującą, co skutkowało zerwaniem więzi rodzinnych przysposabianego z jego dotychczasową rodziną (agnacyjną) oraz uwolnieniem spod władzy dotychczasowego ojca. W tym momencie, władzę ojcowską przejmował przysposabiający. Relacje pomiędzy przysposabiającym a przysposabianym były kształtowane na wzór relacji między naturalnym ojcem a jego dzieckiem, zgodnie z zasadą adoptio naturam imitatur.
Dzięki adopcji możliwe było przysposobienie osób alieni iuris, niezależnie od ich płci i wieku. Proces adopcji skutkował dla tych osób capitis deminutio minima, a adoptowany nabywał takie same prawa i obowiązki jak filius familias.
Przebieg adopcji w prawie przedjustyniańskim
Aby zrealizować przysposobienie, korzystano z instytucji określonych w ustawie XII tablic. Na początku znoszono emancypacyjnie władzę dotychczasowego ojca poprzez trzykrotną mancypację. Następnie przysposabiany był oddawany pod patria potestas adoptującego w wyniku pozornego procesu windykacyjnego (in iure cessio).
W wyniku adopcji, adoptowany tracił prawo do dziedziczenia po swoim dotychczasowym ojcu.
Adopcja w prawie justyniańskim
W Kodeksie Justyniana, po ostatecznym zniesieniu mancypacji oraz in iure cessio, procedura adopcji została znacznie uproszczona. Odbywała się ona w obecności obu ojców oraz adoptowanego przed sądem. Ojcowie składali oświadczenia dotyczące adopcji, a samo dziecko miało prawo się jej sprzeciwić.
Dodatkowo wprowadzono podział adopcji na pełną i niepełną:
- adoptio plena (adopcja pełna) – miała miejsce, gdy adoptującym był krewny wstępny dziecka. Skutkowała przejściem pod pełnię władzy adoptującego oraz do jego rodziny;
- adoptio minus plena (adopcja niepełna) – miała miejsce, gdy adoptującym była osoba obca (pater adoptivus extraneus). Nie prowadziła do przejęcia władzy przez adoptującego, a jedynie dawała możliwość dziedziczenia beztestamentowego po nim.
Przypisy
Bibliografia
Marek M. Kuryłowicz, Adam A. Wiliński, Rzymskie prawo prywatne, Kraków: „Zakamycze”, 1999, ISBN 83-7211-089-1, OCLC 830208116. Brak numerów stron w książce.
Władysław Rozwadowski, Prawo rzymskie (wydanie II). Poznań 1992, ISBN 83-01-10031-1.