Adopcja

Adopcja (z łac. adoptio), znana również jako przysposobienie czy usynowienie, to proces przyjęcia do rodziny osoby obcej, co tworzy relację przypominającą pokrewieństwo. Zwykle dotyczy to dzieci, które są przyjmowane jako własne.

Historia

W starożytnym Rzymie adopcja polegała na przejęciu pod władzę ojcowską dziecka z innej rodziny. Proces ten odbywał się w obecności pretora lub namiestnika, a zgoda adoptowanego nie była wymagana. Głównym powodem przeprowadzania adopcji była często potrzeba zachowania ciągłości rodu.

W Polsce adopcja została uregulowana już w XIII wieku. Wśród specjalnych form przysposobienia wyróżniała się adopcja braterska oraz adopcja do herbu.

W polskim prawie współczesnym

Obecnie w polskim systemie prawnym adopcja jest określana jako przysposobienie i oznacza prawne uznanie biologicznie obcego dziecka za swoje. Zasady dotyczące adopcji określają przepisy zawarte w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (artykuły 114-127). Dodatkowe regulacje znajdują się w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny oraz systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2025 r. poz. 49).

O przysposobieniu decyduje sąd opiekuńczy po przeprowadzeniu rozprawy, zgodnie z artykułem 586 kodeksu postępowania cywilnego.

Głównym celem adopcji jest zapewnienie dobra dziecka. Przysposobić można jedynie osobę małoletnią, czyli osobę, która nie osiągnęła jeszcze 18. roku życia i nie zawarła małżeństwa. W przypadku dzieci, które ukończyły 13 lat, wymagana jest ich zgoda na adopcję, chyba że nie mogą jej udzielić lub traktują przysposabiających jak swoich rodziców. W przypadku, gdy rodzice biologiczni nie są nieznani i nie zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, również muszą wyrazić zgodę na adopcję. Nie jest to możliwe, jeśli dziecko ma mniej niż 6 tygodni.

Rodzaje przysposobienia

Polskie prawo rozróżnia różne formy przysposobienia:

przysposobienie pełne rozwiązywalne,
przysposobienie niepełne (tworzące relację wyłącznie pomiędzy przysposabiającym a przysposobionym),
przysposobienie pełne nierozwiązywalne.

Przy przysposobieniu powstaje relacja przypominająca pokrewieństwo, a władza rodzicielska naturalnych rodziców wygasa.

Przysposobienie pełne rozwiązywalne oraz niepełne mogą być rozwiązane przez sąd na wniosek jednej ze stron, o ile nie zagraża to dobru małoletniego. Również prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Rzecznik Praw Dziecka mają prawo wszcząć postępowanie o rozwiązanie przysposobienia (na podstawie odpowiednich artykułów: 127 KRO, 14 pkt 4 ustawy o RPO oraz 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o RPD).

W prawie międzynarodowym

Istnieje kilka międzynarodowych konwencji dotyczących adopcji, w tym:

Europejska Konwencja o przysposobieniu dzieci, podpisana w Strasburgu 24 kwietnia 1967 roku,
Konwencja o ochronie dzieci i współpracy w dziedzinie przysposobienia międzynarodowego, podpisana w Hadze 29 maja 1993 roku,
Konwencja o prawach dziecka z 1989 roku, w artykułach 20 i 21 oraz II Protokół Dodatkowy dotyczący handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii z 2000 roku, w artykule 3.