Adonai – znaczenie i zastosowanie
Adonai lub Adonaj (hebr. אדני „Mój Pan”; jid. Adonoj) to termin odnoszący się do Boga Jahwe, który w przekładach Biblii jest tłumaczony jako Pan lub Wszechwładny Pan. Nazwa Adonai pochodzi od hebrajskiego słowa adon, oznaczającego osobę mającą władzę, i najczęściej tłumaczona jest jako „pan”. W Biblii termin ten często występuje razem z tetragramem JHWH, co daje formę „Adonaj JHWH”. W przekładzie Biblii Tysiąclecia można znaleźć to jako „Panie mój, Boże”, natomiast w Biblii Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego jako „Panie Boże”. Polski słownik judaistyczny sugeruje, że ta forma określenia Boga mogła być pierwotna, a później Adonai zaczęto traktować jako jedno z imion Boga. Zgodnie z The International Standard Bible Encyclopedia z 1986 roku, „forma ta podkreśla, że Jahwe jako Pan ma moc i suwerenną władzę”.
Unikanie imienia Jahwe
Od czasów starożytnych, Żydzi unikali wypowiadania imienia Boga Jahwe (JHWH), uznając je za zbyt święte. W związku z tym, w trakcie czytania stosowano zamienniki, w tym tytuł Adonai. W modlitewnikach, Adonai bywa często zastępowane dwiema literami hebrajskimi jod. Takie skróty nie podlegają ograniczeniom w wypowiadaniu. Ta zasada jest kontynuowana w tradycyjnym judaizmie do dziś. W efekcie, w przekładach Biblii hebrajskiej imię Jahwe zastępowano terminem Pan (gr. Kyrios, łac. Dominus, ang. Lord). W niektórych katolickich przekładach Biblii (np. J. Eck, Wujek) w Księdze Wyjścia 6,3 występuje termin Adonai jako substytut imienia Jahwe.
Użycie przez proroków
Termin Adonai był często używany przez starotestamentowych proroków, zwłaszcza przez Ezechiela. Najczęściej występował w zwrocie Adonai Jahwe, co oznacza Pan Jahwe (w starszych przekładach Pan Bóg). Zwrot Adonai Jahwe sewaot, czyli Pan Jahwe Zastępów, pojawia się 16 razy, głównie w Księgach Izajasza i Jeremiasza.
Statystyki występowania
W Biblii hebrajskiej termin Adonai występuje 306 razy oraz w 134 miejscach wskazanych przez masoretów, gdzie soferowie stosowali ten tytuł w miejsce imienia Boga JHWH. W Kodeksie Leningradzkim termin Adonai pojawia się 439 razy w 136 miejscach.
Poniżej znajduje się liczba wystąpień ’adônāj w poszczególnych księgach według tekstu masoreckiego.
Pochodzenie imienia Adonisa
Imię greckiego mitologicznego księcia Adonisa wywodzi się od semickiego słowa Adon/Adonai, a jego kult dotarł do Grecji z Fenicji przez Syrię. Grecy, nie rozumiejąc dokładnie semickiego tytułu, mylnie uznali go za imię własne.
Dyrektywy Kościoła katolickiego
W 2008 roku Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Kościoła katolickiego wydała dyrektywę, w której zalecała, aby w obrzędach liturgicznych unikać używania imienia Jahwe, zastępując je terminem Adonai, co oznacza „Pan”. To zalecenie zostało wydane w celu zachowania tradycji hebrajskiej, w ramach której imię Boga pozostaje niewypowiedziane.