Adolph Gysbert Malan
Adolph Gysbert Malan (24 marca 1910 w Wellington – 17 września 1963 w Kimberley) był południowoafrykańskim pilotem oraz asem myśliwskim z czasów II wojny światowej.
Życiorys
Młodość
Urodził się w Wellington, w Kolonii Przylądkowej. W latach 1924 lub 1925 wstąpił jako kadet na południowoafrykański okręt szkolny General Botha. 5 stycznia 1928 roku, w stopniu podchorążego, zaokrętował na statek marynarki handlowej Landsdown Castle. 19 lutego 1932 roku dołączył do Royal Naval Reserve, a 18 czerwca 1935 roku awansował na podporucznika marynarki. Dzięki tej służbie zyskał późniejszy przydomek Sailor (żeglarz).
W 1935 roku zaciągnął się do Royal Air Force, gdzie przeszedł szkolenie na dwupłatowcach de Havilland Tiger Moth w szkole pilotażu podstawowego w Bristolu. Swój pierwszy samodzielny lot odbył 6 stycznia 1936 roku. 2 marca 1936 roku został mianowany podporucznikiem (pilot officer), a po dalszym szkoleniu 20 grudnia 1936 roku przydzielono go do 74 dywizjonu. W sierpniu objął dowództwo eskadry A (A flight). 20 maja 1938 roku awansował na porucznika (flying officer), a 2 marca 1939 roku na kapitana (flight lieutenant).
II wojna światowa
6 września 1939 roku eskadra A 74 dywizjonu została wysłana w celu przechwycenia domniemanego wroga wykrytego przez radar. Okazało się, że były to hurricany z 56 dywizjonu. Malan początkowo wydał rozkaz ataku, ale szybko zorientował się w pomyłce i nakazał przerwanie walki. Mimo to, dwóch pilotów, Paddy Byrne i John Freeborn, zestrzeliło dwa przyjacielskie myśliwce, co skutkowało śmiercią jednego pilota, Montague Hulton-Harropa. Malan nie przyznał się do winy przed sądem wojennym i zeznawał przeciwko swoim pilotom, twierdząc, że Freeborn był nieodpowiedzialny i nie słuchał ważnych rozkazów. To doprowadziło do oskarżeń ze strony obrońcy Freeborna, Patricka Hastingsa, który nazwał Malana bezczelnym kłamcą. Ostatecznie sąd uznał, że incydent był niefortunnym błędem i uniewinnił obu pilotów. To wydarzenie jest znane jako Bitwa nad Barking Creek.
Podczas operacji Dynamo Malan pokazał swoje niezwykłe umiejętności bojowe. W trakcie starcia z wrogiem wymienił żarówkę celownika i wrócił do walki. 28 czerwca 1940 roku otrzymał Distinguished Flying Cross za pięć zwycięstw powietrznych. W nocy z 19 na 20 czerwca 1940 roku zestrzelił dwa samoloty Heinkel He 111.
Malan, wraz z innymi doświadczonymi pilotami, zdecydował się zrezygnować z formacji w kształcie litery V, stosowanej w RAF, na rzecz luźniejszego szyku, czteropalcowej formacji, zwanej Schwarm, opracowanej przez Luftwaffe podczas hiszpańskiej wojny domowej. 28 lipca 1940 roku Malan miał stoczyć walkę z niemieckim asem Möldersem, raniąc go. Jednak najnowsze badania sugerują, że Mölders został ranny w starciu z 41 dywizjonem.
8 sierpnia 1940 roku Malan awansował na majora (squadron leader) i objął dowództwo 74 dywizjonu. Trzy dni później, o siódmej rano, jego dywizjon wystartował na przechwycenie nalotu nad Dover, który trwał przez cały dzień. 74 dywizjon zgłosił 38 zestrzeleń.
Malan był znany z zamiłowania do hazardu, często będąc winny pieniądze swoim podwładnym. Chociaż był starszy od swoich podkomendnych i lubił towarzystwo, większość czasu spędzał ze swoją żoną, która mieszkała w pobliżu Biggin Hill. Z czasem brał udział jedynie w pierwszym locie danego dnia, a następnie przekazywał dowództwo podwładnemu, zajmując się sprawami administracyjnymi. Mimo lodowatych stosunków po incydencie nad Barking Creek, często wyznaczał Johna Freeborna na dowódcę, co świadczyło o jego umiejętności oddzielania spraw osobistych od zawodowych.
Malan wymagał rygorystycznego przestrzegania dyscypliny, nie tolerując głupoty i będąc surowym wobec podoficerów pilotów. Był niechętny do przyznawania odznaczeń i miał surowe zasady dotyczące składania wniosków o medale: 6 zestrzeleń za Distinguished Flying Cross, 12 za drugi DSC, a 18 za Distinguished Service Order.
24 grudnia 1940 roku otrzymał Distinguished Service Order, a 5 dni później znalazł się na liście pilotów, których portretował Cuthbert Orde, oficjalny artysta RAF. Malan otrzymał zaszczyt, ponieważ jego portret został wykonany w kolorze, co było rzadkością. 10 marca 1941 roku objął dowództwo skrzydła Biggin Hill, biorąc udział w operacjach zaczepnych. W sierpniu 1941 roku został wycofany z działań bojowych, mając na swoim koncie 27 zestrzeleń pewnych, 7 zespołowych, 2 niepotwierdzone, 3 prawdopodobne oraz 16 uszkodzeń, co czyniło go największym asem RAF. 6 stycznia 1942 roku, w stopniu majora, został przeniesiony do rezerwy.
1 września 1942 roku awansował na podpułkownika (wing commander) i objął dowództwo bazy RAF w Biggin Hill. Mimo zakazów dotyczących lotów bojowych dla oficerów wysokiego szczebla, często je łamał, aby wziąć udział w walkach. W październiku 1943 roku otrzymał dowództwo 19 skrzydła myśliwskiego, a wiosną 1944 roku stanął na czele 145 skrzydła myśliwskiego Wolnych Francuzów. Wieczorem 6 czerwca 1944 roku osobiście uczestniczył w locie bojowym nad Normandią w ramach operacji Overlord.
Zasady walki
Chociaż Malan nie był utalentowanym pilotem i nie miał instynktu myśliwca, był znakomitym strzelcem, odważnym lotnikiem i przede wszystkim doskonałym taktykiem. Swoje techniki walki przekazywał młodszemu pokoleniu pilotów. Opracował zestaw prostych zasad dla pilotów myśliwskich, które były powszechnie rozpowszechniane w RAF i wieszane na ścianach większości brytyjskich baz.
10 ZASAD WALKI POWIETRZNEJ
- Czekaj, aż zobaczysz białka oczu przeciwnika, strzelaj krótkimi, jedno- lub dwusekundowymi seriami, dopiero gdy na pewno namierzysz cel.
- Podczas strzelania nie myśl o niczym innym, napręż całe ciało, trzymaj obie ręce na drążku, skoncentruj się na celowniku.
- Zawsze się rozglądaj, trzymaj palec na spuście.
- Wysokość daje Ci inicjatywę.
- Zawsze się obracaj i stawiaj czoło przeciwnikowi.
- Szybko podejmuj decyzje. Lepiej działać szybko, nawet jeśli Twoja taktyka nie jest najlepsza.
- Podczas walki nigdy nie leć prosto i na tej samej wysokości dłużej niż 30 sekund.
- Gdy atakujesz lotem nurkowym, zawsze zostaw część formacji wyżej, aby mogła Cię osłaniać.
- INICJATYWA, AGRESYWNOŚĆ, DYSCYPLINA, PRACA ZESPOŁOWA to kluczowe słowa w walce powietrznej.
- Atakuj szybko, uderz mocno i znikaj.
Lata powojenne
5 kwietnia 1946 roku Malan opuścił RAF w stopniu pułkownika (group captain) i wrócił do Południowej Afryki, gdzie dołączył do Torch commando, organizacji kombatanckiej przeciwnej apartheidowi, zostając jej prezesem. Sprzeciwiał się państwu policyjnemu, cenzurze, rasizmowi oraz innym despotycznym działaniom Partii Narodowej. Wśród liderów organizacji znajdowało się wielu zdemobilizowanych żołnierzy, którzy później dołączyli do Afrykańskiego Kongresu Narodowego oraz do jego zbrojnego ramienia Umkhonto we Sizwe, kierowanego przez Nelsona Mandelę.
Adolph Malan zmarł 17 września 1963 roku z powodu powikłań choroby Parkinsona. Miał żonę Lindę, syna Jonathana oraz córkę Valerie.
W filmie Bitwa o Anglię postać majora Skippera, grana przez Roberta Shawa, została zainspirowana osobą Malana. Na początku filmu Skipper, w trakcie symulowanej walki z niedoświadczonym pilotem, krzyczy do niego ze złością: „Podczas walki nigdy nie leć prosto i na tej samej wysokości dłużej niż 30 sekund” – cytując jedną z zasad Malana.
Odznaczenia
- Krzyż Wybitnej Służby Lotniczej
- Order Wybitnej Służby
- Krzyż Wojenny – Belgia
- Krzyż Wojenny – Czechosłowacja
- Legia Honorowa – Francja
- Krzyż Wojenny – Francja
Przypisy
Bibliografia
- Franks, Norman L.R. Sky Tiger: The Story of Sailor Malan. Crecy, Manchester, UK. 1994. ISBN 978-0-907579-83-0.
- Walker, Oliver. Sailor Malan. Casssell & Co Ltd. 1953.
- Price, Dr. Alfred. Spitfire Mark V Aces, 1941–45. Botley, Oxford, UK: Osprey Publishing Ltd., 1997. ISBN 978-1-85532-635-4.