Adolf Zeligson

Adolf Zeligson (Seligsohn, Zeligsohn)

Adolf Zeligson, urodzony w 1867 roku w Warszawie, zmarł 10 czerwca 1919 roku w tym samym mieście. Był polskim architektem żydowskiego pochodzenia, który zaprojektował wiele pałaców oraz budynków użyteczności publicznej, kamienic i fabryk w Łodzi, a także nowy cmentarz żydowski w Łodzi.

Był synem Noacha, nauczyciela w łódzkiej żydowskiej szkole elementarnej, i Chai Gitli ze Szwarcenbergów.

Szkoła i studia

Po ukończeniu Wyższej Szkoły Rzemieślniczej w Łodzi w 1884 roku, kontynuował naukę w petersburskim Instytucie Inżynierów Cywilnych, gdzie w 1890 roku uzyskał dyplom inżyniera cywilnego I kategorii.

Działalność zawodowa

Po powrocie do Łodzi w lipcu 1891 roku, otworzył biuro techniczne, które pełniło funkcje biura projektowego architekta. Siedziba biura zmieniała się wielokrotnie: znajdowało się przy ul. Cegielnianej 9 (obecnie ul. S. Jaracza) w 1898 roku, przy Dzielnej (obecnie ul. G. Narutowicza) 22 w 1900 roku oraz przy Piotrkowskiej 124 od 1902 roku. Adolf Zeligson został pochowany na cmentarzu żydowskim na Woli w Warszawie.

Niektóre projekty architektoniczne w Łodzi

Projektował on pałace oraz reprezentacyjne budynki dla łódzkiej burżuazji żydowskiego pochodzenia, jak również wiele budynków użyteczności publicznej, w tym:

Pałac Jakuba i Anny Hertzów (1892) przy ul. Spacerowej 4 (obecnie al. T. Kościuszki, rektorat Uniwersytetu Medycznego w Łodzi)
Fabryki Markusa Silbersteina przy ul. Piotrkowskiej 242/250 (1893)
Przebudowa pałacu w Lisowicach – podmiejskiej posiadłości rodziny Silbersteinów (1894)
Przebudowa pałacu Izraela Poznańskiego przy ul. Ogrodowej 15 (1898–1903)
Pałac Maurycego i Sary Poznańskich przy ul. Nowocegielnianej (obecnie ul. S. Więckowskiego, Muzeum Sztuki) (1896)
Pałac Karola Poznańskiego przy ul. Długiej (obecnie ul. Gdańska, Akademia Muzyczna) 36 (1904)
Rezydencja M. Silbersteina przy ul. Piotrkowskiej 260 (1909)

Był także autorem projektu szpitala im. Izraela i Leony Poznańskich przy ul. NowoTargowej (obecnie ul. Seweryna Sterlinga) (1904) oraz gmachu Polskiej Szkoły Filologicznej Towarzystwa „Uczelnia” (obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Łodzi) przy ul. Nowocegielnianej (obecnie ul. S. Więckowskiego 41) (1909).

Zaplanował również budynek Teatru Wielkiego Fryderyka Sellina przy ul. Konstantynowskiej 14 (obecnie ul. Legionów, budynek nie istnieje) (1901). Teatr Wielki był znaczącą instytucją w przemysłowej Łodzi, mogącą pomieścić 1250 widzów. Otwarcie miało miejsce 28 września 1901 roku z wielką pompą, a w uroczystości wzięli udział m.in. Henryk Sienkiewicz i Henryk Siemiradzki. Fasada teatra była w stylu neorenesansowym.

Adolf Zeligson był również odpowiedzialny za przebudowę synagogi przy ul. Wolborskiej 20 (1895–1899). Prace trwały od 1897 do 1900 roku, a końcowe wykończenia wnętrza zajęły dodatkowe lata. Architekt rozbudował budowlę od strony wschodniej, nadając jej dekoracyjny kształt w stylu mauretańskim, co sprawiło, że synagoga stała się jednym z najefektowniejszych gmachów w Łodzi, mimo chaotycznej zabudowy otoczenia.

Był także projektantem kompozycji przestrzennej nowego cmentarza żydowskiego przy ul. Brackiej (1892) oraz domu przedpogrzebowego fundacji Hermana i Miny Konstadtów na tym cmentarzu (1892). Dodatkowo zaprojektował grobowce Markusa i Teresy Silbersteinów (1900–1901) oraz Izraela i Leony Poznańskich (projekt wstępny 1900?) na tym samym cmentarzu.

W wyniku zastoju budowlanego, w 1906 roku Adolf Zeligson spędził kilka miesięcy w Paryżu, a następnie osiedlił się w Moskwie. Po 1907 roku z powodzeniem projektował liczne budowle w Moskwie, a według Krzysztofa Stefańskiego, jest uznawany za jednego z wybitniejszych twórców moskiewskiej architektury przed 1914 rokiem.

Przed 1911 rokiem na stałe opuścił Łódź i osiedlił się w Warszawie, gdzie zmarł 10 czerwca 1919 roku. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 44).