Adolf Walewski

Adolf Leopold Walewski

Adolf Leopold Walewski, znany również jako Adolf Leopold Walek oraz Adolf Wal(l)ek-Walewski (ur. 18 stycznia 1852 we Lwowie, zm. 4 grudnia 1911 tamże) był polskim aktorem, dramaturgiem oraz reżyserem teatralnym. Swoją karierę artystyczną rozwijał głównie w Krakowie i Lwowie. Jako reżyser Teatru Miejskiego w Krakowie był odpowiedzialny za prapremiery sztuk Stanisława Wyspiańskiego, takich jak: Wesele (16 marca 1901), Wyzwolenie (28 lutego 1903) oraz Bolesław Śmiały (7 maja 1903). Ponadto reżyserował także Dziady Adama Mickiewicza (premiera 31 października 1901) oraz Noc listopadową Wyspiańskiego (premiera 29 listopada 1910).

Życiorys

Walewski był dzieckiem radcy namiestnictwa we Lwowie, Adolfa Walka, oraz Karoliny z Krenthów. Mimo swojej niskiej postury oraz seplenienia, w 1871 roku ukończył szkołę dramatyczną w Lwowie, a 16 czerwca tego samego roku zadebiutował na scenie jako Piotr w sztuce Włóczęga. W latach 1871–1872 występował w Poznaniu, a następnie w Lwowie od 1872 do 1873. Po odbyciu trzyletniej służby wojskowej powrócił do Lwowa, gdzie występował w latach 1876–1900, grając role charakterystyczne, w tym w repertuarze komediowym. Jego sukcesy przyniosły mu role biedaków, które jednocześnie wzbudzały śmiech i współczucie. Od 1881 roku zaczął również reżyserować w Teatrze Skarbkowskim.

W 1900 roku Walewski przeniósł się do Teatru Miejskiego w Krakowie, gdzie dyrektorem był Józef Kotarbiński. Pełnił tam funkcję aktora i reżysera aż do 1905 roku. Największą popularność zyskał dzięki współpracy ze Stanisławem Wyspiańskim. Jego prapremiera Wesela (16 marca 1901) wzbudziła wiele komentarzy. Leon Schiller zauważył, że sztuka „wyreżyserowała się sama”, ponieważ Wyspiański, zajęty dekoracjami i kostiumami, nie kierował zespołem, a Walewski, występując w Weselu jako Nos, jedynie siedział obok stolika suflera i rzadko interweniował. Krytycy oskarżali Walewskiego o brak zrozumienia dla tekstu i estetyki Wesela, jednak Adam Grzymała-Siedlecki podkreślał, że jego działania były zamierzone.

Ludwik Solski wzorował się na pierwszej krakowskiej prapremierze, wystawiając kilka miesięcy później sztukę we Lwowie, a następnie inni reżyserzy usiłowali dorównać legendzie tego pierwszego przedstawienia.

Pisarka Gabriela Zapolska tak oceniła Walewskiego:

W latach 1906–1911 ponownie występował jako aktor i reżyser w Lwowie, a w 1910 roku wraz z zespołem teatru lwowskiego udał się na występy do Wiednia. Grał również na prowincji w przedstawieniach dla robotników. W listopadzie 1911 roku obchodził 40-lecie swojej pracy aktorskiej, a w grudniu 1911 roku zmarł we Lwowie. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim.

Jego żoną była sopranistka Joanna Maria z Gellów. Para miała dwóch synów: Mariana oraz Bolesława (kompozytora i dyrygenta) oraz dwie córki: Anielę i Annę (aktorkę, śpiewaczkę i rzeźbiarkę).

Walewski był autorem kilkunastu sztuk, w tym dramatów Hulaj dusza (1888) oraz Królowa Tatr (1904), a także komedii: Koniki polne (1889), Między nami nic nie było (1891), Farbiarze (1897), Na cel dobroczynny (1897) i Złote kołnierze (1898). Adaptował na scenę powieści, w tym Krzyżaków Henryka Sienkiewicza w ośmiu obrazach zatytułowanych Zbyszko i Danusia (1902). Przetłumaczył z języków francuskiego i włoskiego około czterdziestu sztuk scenicznych, a także wydał zbiór studiów Teatr u nas i u obcych (Lwów, 1893).