Adolf Abraham Siódmak (ur. 1 lutego 1879 r. w Krakowie, zm. 1944 r. w Groß-Rosen) był polskim architektem pochodzenia żydowskiego, który działał głównie w Krakowie.
Życiorys
Urodził się 1 lutego 1879 roku w Krakowie. W latach 1898–1906 studiował na Politechnice Wiedeńskiej. Do jego pierwszych realizacji należy przebudowa Domu Weneckiego w Krakowie.
Jednym z najważniejszych osiągnięć Siódmaka była hala przedpogrzebowa na nowo powstałym cmentarzu żydowskim w Krakowie. Jego projekt zdobył pierwsze miejsce w ogólnopolskim konkursie ogłoszonym przez władze Gminy Wyznaniowej, podczas gdy jedno z wyróżnień otrzymał Józef Awin. Narożna działka cmentarza z halą miała podwójny adres: ul. Jerozolimska 14 oraz ul. Abrahama 3. W 1923 roku władze miasta zaakceptowały podstawowy projekt, a trzy lata później zatwierdzono ostateczny plan. W tym samym roku rozpoczęto prace budowlane. Całość projektu charakteryzowała się eklektycznym stylem, który miał na celu podkreślenie odrębnej tożsamości Żydów. Centralnym punktem założenia, które miało plan podłużny, była hala ceremonialna zwieńczona geometryczną kopułą na ośmiobocznym bębnie. Dwie mniejsze kopuły po bokach nawiązywały do kształtu centralnej kopuły. Elewacja od strony ul. Jerozolimskiej była uzupełniona ryzalitem z portalem zwieńczonym łukiem w ośli grzbiet, natomiast od strony cmentarza planowano monumentalną kolumnadę, która jednak nie została zrealizowana. Do końca lat 30. nie udało się zakończyć prac wykończeniowych. Cmentarz został zlikwidowany na początku lat 40., gdy zaczęto tam budować oboz pracy przymusowej. Na rozkaz Hauptsturmführera Amona Götha hala miała być przekształcona w stajnie, chlew i oborę. W 1944 roku budynek został wysadzony w powietrze, a w trakcie burzenia hali ceremonialnej obecni byli zaproszeni przez Götha przedstawiciele władz. Z cmentarza oraz jego zabudowań przetrwał jedynie pomnik Chaima Jakuba Abrahamera oraz ruiny domu przedpogrzebowego.
W połowie lat 20. Siódmak zdobył kolejny konkurs architektoniczny ogłoszony przez gminę żydowską, tym razem na Żydowski Dom Akademicki. Czteropiętrowy, modernistyczny budynek z elementami klasycyzującymi został wzniesiony przy ul. Przemyskiej 3. Za realizację budowy oraz projekt wnętrz odpowiadał Tobiasz Wexner. Żydowski Dom Akademicki stał się centrum społeczno-kulturalnym, w którym odbywały się wystawy m.in. takich artystów jak Artur Markowicz, Abraham Neumann czy Henryk Hochman. W okresie II wojny światowej w gmachu funkcjonował niemiecki wojskowy dom publiczny. Po wojnie budynek kilkakrotnie zmieniał swoje przeznaczenie, a ostatecznie został przekształcony w Dom Studencki Akademii Muzycznej w Krakowie. W trakcie remontu w 2008 roku odkryto zatynkowany napis nad wejściem: „Żydowski Dom Akademicki”.
Oprócz budynków użyteczności publicznej, Siódmak zaprojektował także liczne krakowskie wille i kamienice, które na początku były utrzymane w historyzującej stylistyce. Przez krótki czas w latach 20. współpracował przy ich realizacji z Henrykiem Rittermanem. Do późniejszych realizacji Siódmaka należy kilka domów w luksusowym kwartale powstającym w latach 30. XX wieku w okolicach Parku Krakowskiego, w tym modernistyczna kamienica na rogu ul. Chopina i ul. Konarskiego.
W 1940 roku Siódmaka wysiedlono z Krakowa. Zmarł w 1944 roku w obozie Groß-Rosen.
Projekty
Na podstawie źródła:
- 1913–1914: sierociniec dla dzieci żydowskich przy ul. Kołłątaja 13 w Tarnowie
- 1913–1917: przebudowa Domu Weneckiego w Krakowie
- 1920–1921: Żydowski Dom Noclegowy przy ul. Starowiślnej 93 (niezachowany)
- 1921: willa przy ul. Chopina 16 (projekt niezrealizowany)
- 1922–1932: hala przedpogrzebowa cmentarza żydowskiego przy ul. Jerozolimskiej 14 w Krakowie
- 1923–1924: willa przy ul. Chłopickiego 16
- 1924–1926: willa przy ul. Chłopickiego 3
- 1924–1926: willa przy ul. Misiołka 3
- 1924–1928: Żydowski Dom Akademicki przy ul. Przemyskiej 3
- 1925–1927: kamienica przy al. Krasińskiego 10 w Krakowie (wraz z Henrykiem Rittermanem)
- 1925–1927: budynki Składnicy Piwa Żywieckiego przy ul. Zbożowej 2
- 1925–1930: Żydowski Dom Gimnastyczny przy ul. Wietora 13–15
- 1926–1927: willa przy ul. Litewskiej 13
- 1927–1928: willa przy ul. Kościelnej 5
- 1927–1930: kamienica przy ul. Morawskiego 10 (wraz z Henrykiem Rittermanem)
- 1930–1931: dworzec autobusowy przy pl. Bohaterów Getta 19
- 1931–1933: kamienica przy ul. Syrokomli 11a
- 1932–1933: kamienica przy ul. Ujejskiego 5
- 1935–1936: kamienica przy ul. Konarskiego 16
- 1936–1937: kamienica przy ul. Kraszewskiego 16
- 1936–1938: kamienica przy ul. Bujwida 9
- 1938–1939: kamienica przy ul. Chopina 16
Przypisy
Bibliografia
Barbara Zbroja: Miasto Umarłych. Architektura publiczna Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Krakowie w latach 1868–1939. Wydawnictwo WAM, 2005. ISBN 83-7318-619-0.