Adolf Wilhelm Schimmelpfennig (Schimelfening) (ur. 8 lutego 1834 w Płocku, zm. 29 czerwca 1896 w Warszawie) był polskim architektem pochodzącym z spolszczonej rodziny holenderskiej.
Życiorys
Adolf Schimmelpfennig przyszedł na świat w 1834 roku w Płocku w luterańskiej rodzinie Schimmelpenninck van der Oye, mającej holenderskie korzenie. Jego ojciec, Jan Wilhelm, pełnił funkcję nadrachmistrza w wydziale skarbowym Komisji Województwa Płockiego, a matka to Karolina z Bironów. Edukację rozpoczął w gimnazjum klasycznym w Płocku, a po jego ukończeniu kontynuował naukę w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Po zakończeniu studiów podjął pracę jako aplikant budowniczy w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, gdzie współpracował z Władysławem Marconim. Wkrótce zaczął także działalność w ramach praktyki prywatnej. Po zrealizowaniu pierwszych projektów, w tym pałacu w Krasnem, zdobył fundusze na krótkie studia w Włoszech. Po powrocie, 2 lipca 1861 roku, zdał egzamin przed Radą Budowniczą i uzyskał patent wolno praktykującego budowniczego II klasy.
W 1864 roku, współpracując z Edwardem Cichockim, Janem K. Heurichem oraz Zygmuntem Kiślańskim, zdobył pierwszą nagrodę w konkursie na projekt odbudowy warszawskiego ratusza (Pałac Jabłonowskich) na Placu Teatralnym, który miał być monumentalnym, neogotyckim kompleksem. Niestety, wojskowe władze rosyjskie uniemożliwiły realizację tego przedsięwzięcia.
Rodzina
W 1860 roku, podczas realizacji zlecenia na przebudowę dworu Eugeniusza Rykowskiego w Krzynowłodze Wielkiej, poznał Walerię z Klickich (1833–1880), córkę bratanka generała Stanisława Klickiego, która była żoną właściciela. Po śmierci męża zamieszkali razem w Warszawie przy ul. Smolnej 7. W 1865 roku wzięli ślub w obrządku rzymskokatolickim. Wspólnie wychowali troje dzieci z pierwszego małżeństwa Walerii: Paulinę, zamężną Dębską (1858–1923), Kazimierę, zamężną Kłoczowską (1859–1929), oraz Stanisława (1860–1928), męża Bronisławy z Żórawskich, córki Juliusza Żórawskiego.
Po ślubie z Walerią osiedli w Krzynowłodze Wielkiej, gdzie projektował głównie kościoły oraz dwory, a wiele z jego prac realizowano aż do końca XIX wieku.
Adolf Schimmelpfennig spoczął na cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie lub w grobie rodzinnym Rykowskich na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 178-1-28/29).
Ważniejsze dzieła
- dworzec kolejowy w Radomiu
- pałac w Krasnem dla Elizy z Branickich Krasińskiej, wdowy po Zygmuncie Krasińskim oraz jej drugiego męża – Ludwika Krasińskiego (pałac zburzony po 1939 roku)
- dworzec Łódź Fabryczna (1868)
- dworzec kolejowy w Koluszkach
- budynki przy linii z Dęblina do Dąbrowy Górniczej
- kościół parafialny (bazylika neoromańska) w Chorzelach, realizowany w latach 1872–1878, z wieżą dostawioną w 1889 roku
- synagoga cmentarna w Warszawie (1877)
- neorenesansowa kaplica grobowa (fundacja żony) przy kościele parafialnym w Krzynowłodze Wielkiej, połączona z kościołem, przebudowana w latach 1886–1889 w stylu neoromańskim
- eklektyczny pałacyk Rykowskich w Krzynowłodze Wielkiej z wieżą i asymetrycznym portykiem (w miejscu wcześniejszego dworu)
- dwór w Bogdanach Wielkich dla pasierbicy Kazimiery Rykowskiej (między 1886 a 1890)
- teatr letni w Ciechocinku (1890)
- neogotyckie sanktuarium św. Stanisława Kostki w Rostkowie (realizacja w latach 1895–1900 przez Antoniego Wójcickiego)
- neogotycka bazylika kolegiacka Trójcy Przenajświętszej w Myszyńcu (projekt zrealizowany przez Franciszka Przecławskiego w latach 1909–1922)
- reprezentacyjne kamienice przy Nowym Świecie i ul. Chmielnej w Warszawie.
Działalność społeczna i publicystyczna
W latach 1875–1878 Schimmelpfennig był członkiem Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) oraz pełnił funkcję kasjera zarządu w 1875 i 1876 roku.
Uczestniczył w licznych konkursach architektonicznych, prezentując swoje prace m.in. w TZSP w latach 1871–1873, zdobywając nagrody: w 1872 roku za projekt Domu Zabawy Publicznej oraz w 1873 roku za projekt kościoła. Później pełnił także rolę sędziego w konkursach architektonicznych.
Pisał artykuły fachowe oraz recenzje projektów innych architektów (m.in. Stefana Szyllera i Józefa Dziekońskiego) w „Przeglądzie Technicznym” oraz „Gazecie Przemysłowo-Rzemieślniczej”.
Przypisy
Bibliografia
Robert M.R.M. Kunkel, Adolf Wilhelm Schimmelpfennig, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [online], Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny [dostęp 2023-01-08]. Wersja drukowana: Polski Słownik Biograficzny, t. XXXV, Instytut Historii PAN, 1994, s. 492–493.
Stanisław Łoza: Architekci i budowniczowie w Polsce, Budownictwo i Architektura, Warszawa 1954.
Eugeniusz Kłoczowski: Wspomnienia mazowieckiego ziemianina z lat 1897–1951, Ciechanów 2006, noty biograficzne autorstwa Adama Pszczółkowskiego.