Adolf Rozwadowski

Adolf Jordan Rozwadowski

(ur. 1813, zm. 26 maja 1871 w Paryżu) – polski działacz niepodległościowy, uczestnik powstania listopadowego.

Życiorys

Urodził się jako syn Stanisława i Joanny z rodziny Studzińskich; jego ojciec był burgrabą warszawskiego pałacu Ministerstwa Skarbu. W młodości służył w piechocie podczas powstania listopadowego. Po jego klęsce podjął pracę jako urzędnik w Warszawie (w Dyrekcji Generalnej Loterii), jednocześnie angażując się w ruch spiskowy zorganizowany pod przewodnictwem Gerwazego Gzowskiego. W obawie przed aresztowaniem w latach 40. XIX wieku przeniósł się do Galicji. Tam również łączył pracę w Urzędzie Obwodowym w Tarnopolu z działalnością konspiracyjną, uczestnicząc w dwóch zjazdach działaczy rewolucyjnych (w październiku 1845 w Wojsławiu i w grudniu tego samego roku w Zakrzewiu), gdzie objął kierownictwo tajnej organizacji w Tarnopolskiem i Czortkowskiem. W późniejszym okresie przebywał w Wielkim Księstwie Poznańskim, gdzie utrzymywał się z drukarstwa. W latach 1846–1848 był więziony za swoją działalność konspiracyjną, prawdopodobnie za współpracę z Walentym Stefańskim.

Opuścił więzienie w czasie Wiosny Ludów, a po krótkim pobycie jako emisariusz w Galicji, wyemigrował do Paryża. Tam pracował jako tłumacz przysięgły i przez pewien czas mieszkał z generałem Karolem Różyckim. Angażował się również w działania kole towiańczyków. W czasie powstania styczniowego miał uczestniczyć w wyprawie na Poryck.

Rozwadowski zmarł tragicznie; został rozstrzelany wraz z Michałem Szweycerem przez żołnierzy armii wersalskiej podczas Komuny Paryskiej. „Jedną z najokropniejszych była egzekucja Rozwadowskiego i Szweycera”, relacjonował Władysław Mickiewicz, opisując ich śmierć, oskarżonych o wspieranie komunardów; dowodem ich winy miało być zapalone światło, które rzekomo miało być znakiem dla komunardów. Ciała rozstrzelanych leżały przez dwa dni na ulicy, a następnie Edmund Różycki (syn Karola) pochował je na cmentarzu w Bercy, a później Józef Alojzy Reitzenheim przeniósł je do zbiorowego grobu na Père-Lachaise.

Rozwadowski był postrzegany jako „człowiek cichy, pracowity i «wyższego ukształcenia»” (K. Wyczańska). Jego osobę oraz Szweycera upamiętnił Teofil Lenartowicz w wierszu „Dwaj towiańczycy”, błędnie nazywając Szweycera Ludwikiem.

Od 1836 roku był żonaty z Eudoksją z Sobolewskich, z którą miał dwoje dzieci. Po wyjeździe Rozwadowskiego jego żona przez pewien czas pozostawała w kraju, a w 1848 została uwięziona za pomoc udzielaną więźniom politycznym oraz kolportaż ulotek; w 1854 roku także przeniosła się do Francji.