Adolf Polak (urodzony 15 czerwca 1890 we Lwowie, zmarły 22 kwietnia 1967 w Gdańsku) był polskim inżynierem oraz konstruktorem, uznawanym za wybitnego specjalistę w dziedzinie budowy silników spalinowych oraz sprężarek tłokowych.
Życiorys
Urodził się w rodzinie Franciszka (zm. 1929) oraz Marii z domu Bogdar (zm. 1946). Miał rodzeństwo: Marię, nauczycielkę gimnazjalną, Franciszka, handlowca, Feliksa, chemika oraz Janinę. Po ukończeniu szkoły powszechnej uczęszczał do C.K. III Gimnazjum we Lwowie, gdzie w 1908 roku zdobył świadectwo dojrzałości i rozpoczął studia na Oddziale Maszynowym Wydziału Mechanicznego Szkoły Politechnicznej we Lwowie.
W czasie I wojny światowej służył w c. i k. Marynarce Wojennej jako mechanik elektryk na okrętach oraz w bazie w Puli.
Po powrocie do Polski w 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie do 1921 roku służył w jednostkach technicznych, m.in. w warsztatach elektryczno-mechanicznych we Lwowie, a po demobilizacji osiągnął stopień kapitana. W 1922 roku ukończył studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, zdobywając tytuł inżyniera-mechanika (był zwolniony z pisania pracy dyplomowej z uwagi na wyniki w nauce, zdał jedynie końcowy egzamin ustny). Pracował jako adiunkt oraz konstruktor w Katedrze Maszyn Cieplnych Tłokowych Politechniki Lwowskiej. Od 1922 roku prowadził badania nad udoskonaleniem silników spalinowych oraz wysokoprężnych. Jego ważnym osiągnięciem było zaprojektowanie wysokoprężnego silnika spalinowego oraz nadzór nad jego montażem i uruchomieniem po raz pierwszy w Polsce w fabryce Parowóz w Warszawie w 1925 roku. Był autorem konstrukcji silników spalinowych oraz wielu ekspertyz, obliczeń i orzeczeń dla Zakładów Ostrowieckich w Warszawie, fabryki H. Cegielski w Poznaniu, Elin AG w Wiedniu i innych. Angażował się w działalność dydaktyczną, prowadząc najpierw ćwiczenia i projektowanie, a później wykłady z szybkobieżnych silników spalinowych. W 1938 roku, w zastępstwie chorego prof. Ludwika Ebermana, objął kierownictwo Katedry Silników Spalinowych, którą prowadził również po 1939 roku, już jako profesor tej uczelni, przemianowanej na Lwowski Instytut Politechniczny.
Podczas II wojny światowej przebywał we Lwowie, gdzie prowadził wykłady na tajnych kursach politechnicznych.
Po wojnie, zaproszony do Gdańska, objął 1 lipca 1945 roku kierownictwo Katedry Elementów Maszyn Wydziału Mechanicznego Politechniki Gdańskiej, gdzie zorganizował zespół dydaktyczny i naukowy. W rekordowo krótkim czasie (1946–1948) zespół ten wykonał prace projektowe i dokumentacyjne pierwszej polskiej okrętowej maszyny parowej typu ML-8a, która została uruchomiona w Hucie Zgoda w Świętochłowicach w 1948 roku i zamontowana na rudowęglowcu s/s „Sołdek”. W latach 1949–1959 kierował pracami koncepcyjnymi oraz projektowymi kolejnych unowocześnionych maszyn parowych i silnika Diesla o bardzo wysokim doładowaniu. Przyczynił się do powstania innych oryginalnych konstrukcji urządzeń okrętowych, takich jak pompy, łożyska oporowe oraz maszyna sterowa, które były wyposażeniem serii rudowęglowców eksploatowanych przez wiele lat. Od 1950 roku był profesorem zwyczajnym. W 1959 roku objął kierownictwo Katedry Silników Spalinowych PG, a w 1960 roku, z uwagi na osiągnięcie wieku 70 lat, przeszedł na emeryturę, pozostając w bliskim kontakcie z Katedrą i dzieląc się swoją wiedzą oraz bogatym doświadczeniem.
Zmarł w Gdańsku, a jego pogrzeb odbył się 26 kwietnia 1964 roku na cmentarzu Srebrzysko (rejon IX, kwatera profesorów-3-6).
Osiągnięcia
Prof. zw. dr inż. Adolf Polak był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Utworzył Katedrę Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Wydziału Mechanicznego PG i był jej kierownikiem. W latach 30. skonstruował wiele typów silników dla przemysłu, w tym m.in. pierwszą polską okrętową maszynę parową.
Publikacje
- Organizacja i kontrola ruchu silników spalinowych w elektrowni („Przegląd Elektrotechniczny” 1930)
- Tłumienie drgań skrętnych wałów korbowych („Przegląd Mechaniczny” 1936)
- Wpływ sprężystości układu na działania koła zamachowego („Archiwum Budowy Maszyn” 1955)
- Uwagi na marginesie artykułu J. Madejskiego: Mieszankowy przegrzew międzystopniowy w maszynach parowych („Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej” 1958)
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1959)
- Złoty Krzyż Zasługi (7 kwietnia 1951)
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (14 stycznia 1955)
Nagrody
Państwowa Nagroda Naukowa II stopnia w dziale nauk technicznych za konstrukcję 4-cylindrowej maszyny parowej, zastosowanej w statkach zbudowanych w Polsce (1950).
Upamiętnienie
14 listopada 1985 roku na Wydziale Budowy Maszyn PG odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Adolfowi Polakowi, a jego imię nadano jednej z sal w Gmachu Głównym.
Przypisy
Bibliografia
Encyklopedia powszechna, Gutenberg Print, Warszawa, 2002, t. 40/18. ISBN 83-87697-67-2.
Linki zewnętrzne
Wybitni pracownicy Katedry Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Wydziału Mechanicznego PG. kkem.mech.pg.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-10)].