Adolf Martens

Adolf Martens, właściwie Adolf Karl Gottfried Martens (ur. 6 marca 1850 w Bakendorfie, w pobliżu Hagenow, zm. 24 lipca 1914 w Berlinie (Groß-Lichterfelde)) – był niemieckim metalografem, który odegrał kluczową rolę w rozwoju badań metalograficznych stali oraz metod badawczych. Jego nazwisko zostało nadane martenzytowi, jednej z form strukturalnych stali.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Adolf Martens przyszedł na świat 6 marca 1850 roku w niewielkim miasteczku Bakendorf, położonym niedaleko Hagenow w Meklemburgii-Pomorzu Przednim. Jego ojciec prowadził działalność związaną z dzierżawą nieruchomości. Martens ukończył niemiecką szkołę podstawową (Realschule) w Schwerin. W wieku siedemnastu lat rozpoczął krótką karierę zawodową jako ślusarz w warsztacie stolarskim Ernsta Brockelmanna w Güstrow.

W 1868 roku Martens rozpoczął studia w Królewskiej Akademii Przemysłu w Berlinie, które ukończył w 1871 roku, zdobywając tytuł inżyniera.

Kariera zawodowa

Kariera techniczna Martensa zaczęła się po nawiązaniu współpracy z Pruską Koleją Wschodnią w Bydgoszczy, gdzie zajmował się projektowaniem i nadzorem nad szynami, mostami kolejowymi oraz innymi obiektami infrastruktury kolejowej. W 1875 roku przeniósł się do zespołu inżynierskiego Kolei Dolnośląsko-Marchijskiej w Berlinie, gdzie jego zadaniem było badanie i kontrolowanie jakości stali, szczególnie szyn. W trakcie swojej pracy nawiązał liczne relacje z przedstawicielami przemysłu, w tym z:

Gutehoffnungshütte z Westfalii
Königs-Laurahütte ze Śląska

Praca naukowa

W 1880 roku Martens powrócił na uczelnię jako asystent profesora. 1 kwietnia 1884 roku objął stanowisko kierownika Instytutu Badań Techniczno-Mechanicznych, w którym do zespołu dołączył profesor Rudeloff oraz dwóch techników. Szybki rozwój instytutu i branży badań nad materiałami doprowadził do utworzenia nowego ośrodka badań nad olejem i papierem w Berlinie w 1884 roku. Pięć lat później Martens otrzymał tytuł profesora.

W 1904 roku podjął decyzję o konsolidacji wszystkich ośrodków badawczych, co doprowadziło do powstania Instytutu Badań Materiałów w Berlin-Dahlem. Rok później, za swoje zasługi w dziedzinie badań materiałowych, został uhonorowany tytułem Doctora honoris causa przez Politechnikę w Dreźnie. Był także członkiem Pruskiej Akademii Nauk w Berlinie i kierował instytutem aż do swojej śmierci.

Schyłek życia

W 1913 roku stan zdrowia Martensa niespodziewanie się pogorszył. Zmarł 24 lipca 1914 roku w Berlinie, a jego prochy zostały złożone na cmentarzu w Dahlem, pomiędzy grobami jego syna i współpracownika Emila Heyna.

Dziedzictwo naukowe

Profesor Adolf Martens był pionierem w dziedzinie metalografii żelaza i stali. Jego badania w tej dziedzinie przyniosły mu znaczną sławę. Henry Clifton Sorby oraz Martens niezależnie rozwijali metody metalograficzne oraz mikroskopowe obserwacje, skupiając się na wewnętrznej strukturze metali oraz relacjach między procesami produkcji a właściwościami materiałów. Mimo że Martens preferował szkicowanie obserwowanych mikrostruktur, przeprowadził także kilka eksperymentów z emulsjami fotograficznymi. Zasugerował zastosowanie ukośnego oświetlenia próbek w celu poprawy rozdzielczości obrazów. W szczególności interesowały go jamy skurczowe powstające podczas odlewania. Opisał także strukturę dendrytyczną, nazywając ją „kryształami sosnopodobnymi”. Przeprowadzał badania przełomów, zaprojektował i zbudował twardościomierz Brinella, maszynę wytrzymałościową oraz tzw. scratch tester. Był autorem wielu podręczników dotyczących badań materiałowych oraz rozwijał techniki obróbcze takie jak cięcie, szlifowanie, polerowanie i trawienie, czerpiąc inspiracje z mineralogii.

Oryginalne zapisy i pomysły Martensa przechowywane są w zbiorach Federalnego Instytutu Badań Materiałów w Berlinie (BAM).

Uhonorowanie naukowca

W 1902 roku pojawiła się koncepcja, aby nazwisko Adolfa Martensa było synonimem metalograficznego składnika o „strukturze igieł wielkiej twardości”. Profesor Floris Osmond z Francji stwierdził:

Szósty Kongres Międzynarodowego Stowarzyszenia Badań Materiałów (IATM) miał miejsce w Nowym Jorku we wrześniu 1912 roku. Podczas tego wydarzenia Komisja Nazewnictwa Mikroskopowych Substancji i Struktur Stali i Żeliw podjęła decyzję o nadaniu nazwy martenzyt dla składników strukturalnych w stopach żelaza z węglem, co zostało jednogłośnie zaakceptowane.

O nazwisku Martensa pochodzą również terminy odnoszące się do uniwersalnej skali twardości – twardość Martensa (HM) oraz metoda oznaczania temperatury zapłonu w zamkniętym tyglu – metoda Pensky’ego-Martensa.

25 stycznia 1991 roku, z inicjatywy pracowników Federalnego Instytutu Badań Materiałów w Berlinie, powstało stowarzyszenie mające na celu upamiętnienie tego wybitnego naukowca. W ramach tej organizacji utworzono fundusz wspierający badania w dziedzinie inżynierii materiałowej, chemii analitycznej oraz inżynierii bezpieczeństwa co dwa lata.

Publikacje

Martens A.: Własności mechaniczne magnezu. (Festigkeitseigenschaften des Magnesiums). Julius Springer, Berlin, 1887.. bam.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
Martens A.: Badania oleju do smarowania. Uzupełnienie III. ( Schmieröluntersuchungen. Ergänzungsheft III). Julius Springer, Berlin, 1888.. bam.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-25)].
Martens A.: Badania oleju do smarowania. Uzupełnienie V. ( Schmieröluntersuchungen. Ergänzungsheft V). Julius Springer, Berlin, 1889.. bam.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-25)].
Martens A.: Podręcznik technologii materiałowych dla inżynierów mechanicznych. Część I. – Badania materiałów. (Handbuch der Materialienkunde für den Maschinenbau). Julius Springer, Berlin, 1898.
Martens A., Heyn E.: Podręcznik technologii materiałowych dla inżynierów mechanicznych. Część II. – Technicznie najważniejsze własności metali i stopów. (Handbuch der Materialienkunde für den Maschinenbau). Julius Springer, Berlin, 1912.