Adolf Marian Czarnota (urodzony 30 marca 1896 w Sędziszowie, zmarł wiosną 1940 w Charkowie) – rotmistrz Wojska Polskiego, działacz na rzecz niepodległości, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys
Urodził się 30 marca 1896 roku w Sędziszowie, wówczas w powiecie jędrzejowskim guberni kieleckiej, w rodzinie Antoniego oraz Walerii z Wiktorów. Do 12. roku życia mieszkał z rodzicami i uczęszczał do państwowej szkoły rosyjskiej. Po śmierci ojca, przeprowadził się z matką do Kielc, gdzie był utrzymywany przez swojego brata. W 1911 roku wyjechał do Lwowa, do drugiego brata, gdzie uczył się w trybie prywatnym oraz pracował w fabryce, ucząc się budowy maszyn. W 1913 roku wstąpił do Związku Strzeleckiego w Lwowie.
6 sierpnia 1914 roku w Krakowie zaciągnął się do Legionów Polskich. Początkowo służył w Komendzie I Brygady Legionów Polskich jako gońca. Na własną prośbę, od 1 stycznia 1915 roku, został przeniesiony do 1. pułku ułanów, przydzielony do I plutonu 3. szwadronu. 22 listopada 1915 roku awansował na starszego ułana. Od 6 lutego do 4 kwietnia 1917 roku uczęszczał na kawaleryjski kurs podoficerski w 1. pułku ułanów w Ostrołęce, kończąc go z wynikiem dostatecznym, posiadając wówczas stopień kaprala. Latem tego roku, po kryzysie przysięgowym, został internowany w Szczypiornie. Po zwolnieniu z obozu 14 lipca 1918 roku wstąpił do Polskiej Siły Zbrojnej, przydzielając się do 8. kompanii II batalionu. 14 grudnia 1918 roku został przeniesiony do 9. pułku ułanów w Dębicy, gdzie walczył w wojnie z bolszewikami jako dowódca plutonu w szwadronie karabinów maszynowych. 17 lipca 1919 roku, jako podoficer byłych Legionów Polskich, został mianowany podporucznikiem w kawalerii z datą 1 lipca 1919 roku. Wyróżnił się w bitwie pod Radziechowem 11 sierpnia 1920 roku. Dowódca 9. pułku, major Stefan Jacek Dembiński, wnioskował o odznaczenie go Orderem Virtuti Militari.
Po zakończeniu działań wojennych, pozostał w wojsku jako oficer zawodowy, kontynuując służbę w 9. pułku ułanów. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu porucznika z datą 1 czerwca 1919 roku oraz 23. lokatą w korpusie oficerów jazdy. 31 marca 1924 roku, prezydent RP Stanisław Wojciechowski nadał mu stopień rotmistrza z datą 1 lipca 1923 roku oraz 19. lokatą w korpusie oficerów jazdy. W lutym 1925 roku został przydzielony z macierzystego pułku do szwadronu pionierów 6 Samodzielnej Brygady Kawalerii na stanowisko dowódcy szwadronu. W sierpniu 1926 roku przeniesiono go do 6. pułku ułanów, pozostawiając na stanowisku dowódcy szwadronu pionierów 6 SBK. 8 grudnia 1928 roku przeszedł do 4. pułku strzelców konnych w Płocku. W marcu 1934 roku dowodził szwadronem zapasowym pułku. Był także członkiem Związku Legionistów Polskich. W marcu 1939 roku dowodził szwadronem zapasowym oraz pełnił funkcję komendanta Rejonu Przysposobienia Wojskowego Konnego.
W trakcie kampanii wrześniowej 1939 roku był dowódcą szwadronu gospodarczego 4. psk. Po agresji ZSRR na Polskę, w nieznanych okolicznościach, trafił do niewoli sowieckiej, przebywając w obozie w Starobielsku. Wiosną 1940 roku został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i potajemnie pochowany w bezimiennej mogile zbiorowej w Piatichatkach, gdzie od 17 czerwca 2000 roku znajduje się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie. Jest wymieniany na Liście Starobielskiej NKWD pod numerem 3683.
Był żonaty; miał córkę Annę (ur. 14 stycznia 1925) oraz pasierba Mieczysława (ur. 10 stycznia 1921).
Upamiętnienie
5 października 2007 roku minister obrony narodowej Aleksander Szczygło pośmiertnie mianował go na stopień majora. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku w Warszawie podczas uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 2691
Krzyż Niepodległości – 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”
Krzyż Walecznych – dwukrotnie
Srebrny Krzyż Zasługi – 1938 „za zasługi w służbie wojskowej”
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Zobacz też
jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
obozy NKWD dla jeńców polskich
ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Charkowie
Przypisy
Bibliografia
Czarnota Adolf Marian. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.19-1279 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-11-01].
Komenda Legionów (Dowództwo Polskiego Korpusu Posiłkowego). Centralne Archiwum Wojskowe. [dostęp 2017-11-07].
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
Kazimierz Banaszek, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Warszawa: Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
Lesław Kukawski: Historia pułku. W: 4 Pułk Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej. Krzysztof Mijakowski (red.). T. 34. Warszawa: Edipersse Polska S.A., 2013, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918-1939. ISBN 978-83-7769-361-2.
Jan Przemsza-Zieliński: Wrześniowa Księga Chwały Kawalerii Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08380-0.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Jan Tatara: Zarys historji wojennej 9-go pułku ułanów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.