Adolf Maciesza

Adolf Maciesza, ps. Gintowt

Adolf Maciesza, znany także jako Gintowt, urodził się 17 czerwca 1878 roku w Tomsku, a zmarł 30 czerwca 1929 roku w Warszawie. Był to polski lekarz patolog, doktor nauk medycznych, antropolog oraz podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, odznaczony Orderem Virtuti Militari.

Życiorys

Adolf Maciesza przyszedł na świat w Tomsku w ramach Imperium Rosyjskiego jako syn zesłanych powstańców styczniowych z 1863 roku, Stefana (szlachcica z powiatu wołkowyskiego) oraz Karoliny z domu Gintowt. Jego ojciec został zesłany za dostarczanie broni powstańcom, natomiast matka za wspieranie ich żywnością. W czasie zesłania ojciec pełnił funkcję syndyka parafii katolickiej w Tomsku. Rodzice poznali się tam, prowadząc wspólnie sklep i łaźnię. Starszym bratem Adolfa był Aleksander (1875–1945), który również został lekarzem.

W 1897 roku ukończył szkołę realną w Tomsku. W tym okresie, razem z bratem, był członkiem tajnego stowarzyszenia młodzieży polskiej. Po zakończeniu nauki jako ochotnik służył przez rok w Armii Imperium Rosyjskiego. W 1898 roku przeniósł się do Lwowa, gdzie rozpoczął studia na Politechnice Lwowskiej. Po jednym semestrze, za uczestnictwo w demonstracji studenckiej przed gmachem policji i próbę uwolnienia więźnia Siemaszki, został aresztowany i spędził pół roku w lwowskim więzieniu. W 1899 roku, przed rozprawą sądową, wyjechał do Zurychu, gdzie rozpoczął studia na Wydziale Przyrodniczo-Lekarskim Uniwersytetu Zurych. Aktywnie uczestniczył w ruchu studenckim, będąc prezesem Związku Postępowej Młodzieży Polskiej za Granicą. W 1903 roku zamieszkał w Krakowie, gdzie po rozpoznaniu przez dyrektora policji M. Flattaua, byłego komisarza policji we Lwowie, został oskarżony o tzw. gwałt publiczny. W 1904 roku rozpoczął studia medyczne na Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego jako słuchacz nadzwyczajny, a od 1909 roku jako słuchacz zwyczajny. Pracował w Zakładzie Patologii Ogólnej i Doświadczalnej, kierowanym przez prof. Karola Kleckiego, pełniąc funkcję demonstratora (1905-1912), a następnie asystenta od 1 grudnia 1911 do 1917 roku. W Krakowie założył Muzeum Patologiczne, w którym był kustoszem. Publikował prace naukowe z zakresu antropologii w czasopismach Akademii Umiejętności. W trakcie studiów był członkiem towarzystw akademickich i organizacji wojskowej kierowanej przez Józefa Piłsudskiego. Uzyskał tytuł doktora nauk medycznych, najprawdopodobniej w Zurychu.

W sierpniu 1914 roku został członkiem Komitetu Obywatelskiego Polskiego Skarbu Wojskowego. Po wybuchu I wojny światowej, 16 sierpnia 1914 roku, wstąpił do Legionów Polskich, gdzie służył w 2 kompanii III batalionu 1 pułku piechoty w składzie I Brygady, awansując na dowódcę plutonu. 22 października 1914 roku odniósł rany nóg pod Anielinem (Laskami). Po leczeniu, z powodu niemożności powrotu do służby bojowej, od grudnia 1914 do sierpnia 1916 roku był przydzielony do Stacji Zbornej Legionów Polskich w Wiedniu. Został awansowany na podporucznika piechoty 1 listopada 1915 roku. Po uznaniu za niezdolnego do służby liniowej, został wyznaczony na lekarza. W 1916 roku trafił do Kompanii Sanitarnej w Komendzie Legionów, a od listopada 1916 roku był w służbie werbunkowej, a od kwietnia 1917 roku pracował w biurze Szefa Sanitarnego Komendy Legionów. Po kryzysie przysięgowym wszedł w skład Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu i 20 grudnia 1917 roku awansował na porucznika lekarza.

Pod koniec wojny, w jesieni 1918 roku, wspierał prof. Adama Wrzoska w zakładaniu Zakładu Patologii Ogólnej i Doświadczalnej w Warszawie, gdzie został wykładowcą oraz kierownikiem pracowni anatomopatologicznej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w grudniu 1918 roku, rozpoczął pracę w Adiutanturze Generalnej Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza jako kierownik referatu personalnego. Został również członkiem Oficerskiej Komisji Weryfikacyjnej. 15 lipca 1920 roku został zatwierdzony w stopniu majora w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich. W lipcu tego samego roku objął funkcję referenta, a następnie szefa Wydziału Odznaczeń w Adiutanturze Generalnej. W 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dnia 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów rezerwowych piechoty. Jako oficer rezerwowy 1 pułku piechoty Legionów, pozostał w czynnej służbie. Od lipca 1925 roku był szefem wydziału w biurze Kapitule Orderu Virtuti Militari. Przez wiele lat zasiadał w Sądzie Honorowym dla Oficerów. W 1926 roku został lekarzem przybocznym Józefa Piłsudskiego, a w 1925 roku awansował na podpułkownika. Działał także w Radach Szkolnych. 1 stycznia 1928 roku został przemianowany na oficera zawodowego w stopniu podpułkownika, z datą starszeństwa 1 lipca 1919 roku i 2. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Pozostawał oficerem nadetatowym 1 pułku piechoty Legionów w Wilnie. 31 marca 1928 roku przeszedł w stan spoczynku.

1 lipca 1928 roku dołączył do zarządu głównego nowo utworzonego Związku Sybiraków. Zasiadł w Głównej Komisji Odznaczeniowej, powołanej 18 grudnia 1928 roku, mającej na celu przygotowanie list osób, które miały otrzymać nowe odznaczenia (na tej podstawie w 1930 roku ustanowiono Krzyż i Medal Niepodległości). Z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem uzyskał mandat posła Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej II kadencji (1928–1930) w okręgu wyborczym nr 9 – Płock, Płońsk, Sierpc, Rypin, gdzie działał w Komisji Opieki Społecznej i Inwalidzkiej oraz Komisji Wojskowej.

Jego pierwszą żoną była Sabina Jeleńska (neurolog), z którą miał syna Stefana (inżynier, podporucznik 1 pułku strzelców podhalańskich, który zginął w kampanii wrześniowej 1939 roku). W 1926 roku ożenił się po raz drugi z Władysławą Długosz (1888-1967, z domu Srzednicka, wdową po legioniście Stanisławie Długoszu).

Zmarł 30 czerwca 1929 roku na skutek anewryzmu serca w drodze powrotnej z Płocka do Warszawy. Jego miejsce w Sejmie zajął Jan Krysa. Pochowany 3 lipca 1929 roku na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 186, rząd 5, miejsca 6, 7).

Publikacje

O wrodzonych, nadmiernie rozszerzonych otworach ciemieniowych (foramina parietalia) u ludzi (1909)
Znaczenie przewodu pokarmowego w powstawaniu pylicy płuc i organów jamy brzusznej (1909)
W sprawie dziedziczności padaczki świnek morskich wywołanej przez uszkodzenie nerwu kulszowego: Cz. 1 badań eksperymentalnych nad dziedzicznością cech nabytych (1910, współautor: Adam Wrzosek)
W sprawie dziedziczności cech nabytych patologicznych u świnek morskich (1911)
Nowy sposób wywoływania stanu padaczkowego u świnek morskich (1911)
Brown-Sequardowska padaczka świnek morskich bez jakiegokolwiek uszkodzenia układu nerwowego, a tylko jako silnie wzmożony odruch drapania się (1915)

Ordery i odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 6108 – 17 maja 1922
Krzyż Niepodległości – pośmiertnie (1931)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)
Krzyż Walecznych – czterokrotnie
Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych – 12 maja 1936
Odznaczenie za doskonałą służbę w obliczu nieprzyjaciela – dwukrotnie (rozkazami Komendy Legionów)
Oficer Orderu Orła Białego (Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców)
Krzyż Oficerski Orderu Gwiazdy Rumunii – 26 lipca 1923
Krzyż Kawalerski Legii Honorowej – 26 lipca 1923
Kawaler Orderu Korony (Belgia)

Przypisy

Bibliografia

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Ś. p. pułk. Maciesza. „Gazeta Lwowska”. 149, s. 2, 3 lipca 1929.
Kazimierz Wojciechowski. Ze wspomnień o Adolfie Macieszy (w dziesiątą rocznicę zgonu). „Sybirak”. 2 (18), s. 67-74, kwiecień 1939.
Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Adolf Maciesza. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2017-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-09)].
Adolf Maciesza – profil na stronie Sejmu RP. sejm.gov.pl. [dostęp 2021-11-09].
Teresa Ostrowska: Adolf Maciesza. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2015-02-26].
Adolf Maciesza. ogrodywspomnien.pl. [dostęp 2015-02-26].
Adolf Maciesza. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-02-26].
Adolf Maciesza. genealogiapolska.pl. [dostęp 2015-02-26].
Adolf Maciesza – publikacje w bazie Google Books. google.pl. [dostęp 2015-02-26].
Adolf Maciesza – publikacje w bazie WorldCat. worldcat.org. [dostęp 2015-02-26].