Adolf Łączyński

Adolf Łączyński (ur. 17 czerwca 1796 w Gradowie, zm. 2 czerwca 1870 w Poznaniu) był polskim politykiem, działaczem społecznym, powstańcem listopadowym oraz właścicielem ziemskim.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 17 czerwca 1796 roku w Gradowie, niedaleko Sochaczewa, w rodzinie Dionizego, który był posłem na Sejm Wielki, starostą strzeleckim, kapitanem gwardii pieszej, deputatem na Trybunał Koronny oraz sędzią pokoju w powiecie gostyńskim w Księstwie Warszawskim. Jego matką była Teodora Podczaska, podczaszanka gostyńska. W 1808 roku rozpoczął naukę w korpusie kadetów, a później w Liceum Warszawskim. Od 1816 roku studiował prawo oraz historię na Uniwersytecie Wrocławskim. Po ukończeniu edukacji wyruszył w podróż do zachodniej Europy, odwiedzając Francję i Niemcy. Po powrocie do kraju objął posadę adiunkta w Radzie Stanu. Po śmierci ojca zajął się zarządzaniem majątkiem rodzinnym w Białym oraz pełnił różne lokalne funkcje. W trakcie pełnienia tych obowiązków spotykał się z działaczami konspiracyjnymi, jednakże głównie wspierał legalną opozycję i sprzeciwiał się zbrojnej walce.

Powstanie listopadowe i zsyłka

W czasie powstania listopadowego służył w 2 pułku jazdy Mazurów jako podporucznik. W marcu 1831 roku otrzymał Order Virtuti Militari za swoje zasługi w bitwie pod Grochowem, a w czerwcu awansował na porucznika, pełniąc także rolę adiutanta dowódcy. Po zakończeniu powstania był tymczasowo internowany w Golubiu, a następnie wrócił do zarządzania swoim majątkiem. W 1833 roku został aresztowany pod zarzutem wspierania emisariuszy i skazany przez sąd wojenny na wygnanie na Syberię. Latem 1834 roku dotarł do Orenburga, gdzie dzięki pomocy generała-gubernatora Wasilija Perowskiego prowadził lekcje dla dzieci wysokich urzędników. Tam poznał Tomasza Zana i Adama Suzina. W 1837 roku powrócił do Białego, po uzyskaniu wolności od Perowskiego, i ponownie zaangażował się w działalność publiczną, pracując jako radca w warszawskim Towarzystwie Kredytowym. W 1839 roku poślubił Rozalię z Ponińskich, wdowę po Julianie Dąbskim, i osiedlił się w Kościelcu koło Inowrocławia, który był własnością żony. Od tej pory aktywnie działał w zaborze pruskim, odnosząc sukcesy w zarządzaniu dobrami kościeleckimi.

Działalność w Wielkopolsce

Łączyński, dzięki swoim kontaktom oraz cechom osobistym, zyskał wysoką pozycję wśród wielkopolskiego ziemiaństwa. Wyrażał konserwatywne poglądy i utrzymywał bliskie relacje z Gustawem Potworowskim, a w późniejszym czasie znaczący wpływ na niego wywierał ks. Jan Koźmian. Od 10 do 12 stycznia 1849 roku przewodził pierwszemu walnemu zebraniu Ligi Polskiej, gdzie objął stanowisko zastępcy dyrektorów i kierował Ligą w Kórniku, reprezentując prawe skrzydło organizacji. W tym okresie promował ideę zwiększenia czytelnictwa na wsiach kujawskich. W latach 1849–1852 zasiadał w sejmie pruskim jako przedstawiciel okręgu gnieźnieńsko-inowrocławskiego. Razem z innymi posłami wielkopolskimi, 5 lutego 1850 roku złożył mandat w proteście przeciwko postanowieniom konstytucji pruskiej, które nie uwzględniały praw społeczności polskiej. Został ponownie wybrany do Sejmu 16 marca 1850 roku. Od 1849 roku, w miejsce Potworowskiego, był prezesem Koła Polskiego w Berlinie, gdzie opowiadał się za silną władzą, co doprowadziło do osłabienia opozycji lewicowej oraz wsparcia polityki lojalizmu wobec rządu. W sejmie nie odniósł jednak znaczących sukcesów. Oprócz działalności politycznej, był również zaangażowany w różne przedsięwzięcia organizacyjne. Współtworzył Centralne Towarzystwo Gospodarcze w 1861 roku, pełniąc funkcję prezesa w latach 1861–1865. Zasiadał w zarządzie Towarzystwa Pomocy Naukowej, wspierając młodzież szkolną zarówno w kraju, jak i za granicą, w tym Szkołę Polską w Batignolles. W latach 1851–1854 był członkiem dyrekcji Bazaru oraz posiadał akcje spółki. Był jednym z współzałożycieli Dziennika Poznańskiego oraz wchodził w skład komitetu 1000-lecia dynastii Piastów w 1860 i 1863 roku.

Sprzeciw wobec powstania styczniowego

Pod koniec 1862 roku Łączyński kierował pracami zebrania, które wysłało do Warszawy dwóch przedstawicieli (Aleksandra Guttry i Adolfa Koczorowskiego) na tzw. zjazd grudniowy. Po ich powrocie i złożeniu sprawozdania, 8 stycznia 1863 roku powstał Komitet Łączyńskiego, który postawił sobie za cel zniechęcenie polskich mieszkańców zaboru pruskiego do jakiejkolwiek pomocy dla powstańców styczniowych. Komitet reprezentował opinie części konserwatywnej szlachty, ziemiaństwa oraz wyższego duchowieństwa, w tym Hotelu Lambert. Ksiądz Koźmian miał duży wpływ na działania Komitetu, dążąc do zablokowania powstania w zarodku, a po jego wybuchu nie udzielił żadnej pomocy. 16 lutego Komitet opublikował odezwę potępiającą powstanie w Królestwie Polskim, wzywając do niesolidaryzowania się z powstańcami, argumentując, że powstanie było źle zorganizowane, a przeciwnik dysponował znaczną przewagą, co mogło prowadzić do przelania polskiej krwi. Odezwa spotkała się z oburzeniem i dezaprobatą ze strony dotychczasowych zwolenników, co ilustruje wypowiedź Pauliny Wilkońskiej, która pisała do Józefa Kraszewskiego o ogólnym oburzeniu wywołanym przez ten głos. 9 kwietnia władze powstańcze rozwiązali Komitet Łączyńskiego, a jego agendy włączono do istniejącego już Komitetu Działyńskiego.

W 1864 roku został aresztowany na rozkaz władz pruskich, które dwukrotnie postawiły go przed sądem (lipiec-grudzień 1864 oraz marzec-kwiecień 1865). Proces zakończył się uniewinnieniem Łączyńskiego. Wkrótce po tym wycofał się z życia publicznego, m.in. z powodu problemów zdrowotnych związanych z cukrzycą.

Śmierć

Zmarł 2 czerwca 1870 roku w Poznaniu, a tydzień później został pochowany na cmentarzu w Kościelcu. Adolf Łączyński i Rozalia z Ponińskich nie mieli potomstwa.

Przypisy

Bibliografia

Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 433. ISBN 83-01-02722-3.