Adolf Kitschman

Adolf Kitschman (znany również jako Kiczman, Kitschmann; ur. 2 grudnia 1854 we Lwowie, zm. 16 kwietnia 1917 tamże) był polskim aktorem teatralnym w Galicji, śpiewakiem operowym oraz reżyserem teatralnym.

Życiorys

Był synem Adolfa Kitschmanna oraz Małgorzaty z domu Beauvale, a także mężem aktorki z Galicji – Elżbiety Kiczman (Kitschman) oraz ojcem śpiewaczki i aktorki Andy Kitschman. Edukację rozpoczął w szkole realnej w Busku, kontynuując ją w gimnazjum w Krasnem, a później w lwowskiej szkole dramatycznej.

W grudniu 1872 roku zadebiutował w Tarnowie, występując w zespole prowincjonalnym Piotra Woźniakowskiego. Następnie dołączył do lwowskiego Stowarzyszenia „Gwiazda”, gdzie reżyserował amatorskie przedstawienia. W 1877 roku grał w teatrze ukraińskim Towarzystwa „Ruska Besida” (pod kierownictwem Teofili Romanowicz), a potem w zespole ukraińskim Baczyńskiego w Galicji Wschodniej. W latach 1879–1880 występował w zespole J. Piaseckiej, a w 1880 roku w zespołach A. Dulęby w Tarnowie oraz u Piotra Woźniakowskiego w Nowym Sączu.

Od 23 stycznia do 29 listopada 1881 roku grał w rolach epizodycznych w teatrze krakowskim.

W 1882 roku występował gościnnie w teatrze prowincjonalnym w Tarnowie, a także w warszawskim teatrze letnim „Belle Vue” oraz w Łodzi u W. Górskiego i W. Leśniewskiego.

W 1883 roku pracował z Edwardem Webersfeldem w warszawskim teatrze ogródkowym „Alhambra” i „Nowy Świat”, a także w Piotrkowie Trybunalskim.

W listopadzie 1883 roku zadebiutował w teatrze lwowskim w operetce „Wojna o tancerkę”, co zaowocowało jego angażem. Od tego momentu regularnie występował w teatrze lwowskim, również jako reżyser operetek. W latach 1884–1902 często wyjeżdżał z zespołem opery i operetki lwowskiej do Krakowa. W 1885 roku przez krótki czas występował w zespole H. Lasockiego w Rzeszowie.

W maju 1903 roku przeszedł na emeryturę, ale przez następne dwa lata sporadycznie grał małe role. Latem 1903 roku występował jako śpiewak i reżyser w zespole operowym prowadzonym przez Ludwika Hellera w Krakowie.

Początkowo specjalizował się w komediach, takich jak „Skąpiec” (jako Jakub) oraz „Czartowska ława” (jako Grzesio Dyrda). Z czasem okazało się, że ma talent muzyczny i dysponuje doskonałym głosem o szerokiej skali. Mimo braku formalnego wykształcenia wokalnego odnosił sukcesy w wykonywaniu wielu partii operetkowych i operowych, zarówno basowych, barytonowych, jak i tenorowych. Jego ważniejsze role w operetkach obejmowały m.in. Margrabiego w „Dzwonach kornewilskich”, Agamemnona w „Pięknej Helenie”, Marsa w „Orfeuszu w piekle”, Falkę i Blinda w „Zemście nietoperza”, oraz Anzelma w „Noclegu w Apeninach”. W operach występował jako Łokietek w „Królu Łokietku”, Maciej w „Strasznym dworze”, Guślarz w „Widmach”, Arcykomtur w „Konradzie Wallenrodzie”, Szostak w „Flisie”, Lord Kookburn w „Fra Diavolo” oraz Isepo w „Giocondzie”.

Kitschman tłumaczył wiele librett operetkowych i operowych (głównie z języka niemieckiego), napisał libretto do „Barbary Radziwiłłówny” (na podstawie D. Magnuszewskiego, muz. Henryk Jarecki), a wspólnie z Adamem Jastrzębiec-Popławskim libretto do „Rzeczypospolitej Babińskiej” (muz. Mieczysław Sołtys). Tłumaczył także polskie i zagraniczne sztuki oraz libretta na język ukraiński (m.in. „Gasparone”, „Dzwony kornewilskie”). Przez wiele lat, pod pseudonimem „Przyjaciel”, pisał humorystyczne utwory, które były publikowane w prasie lwowskiej.

W 1885 roku wydał zbiór „130 najpiękniejszych arii i melodii z 35 oper” (Lwów 1885) oraz „Kuplety i monologi” (Lwów 1907) jako swoje autorskie dzieło.

Przypisy

Bibliografia

Karol Estreicher, Teatra w Polsce, t. 1-3, wyd. Fotoofsetowe, PIW Warszawa 1953.
Stanisław Schnür-Pepłowski, Teatr Polski we Lwowie: (1881–1890), Lwów 1891.
Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765–1965 (red. Zbigniew Raszewski), PWN Warszawa 1973.
Jerzy Got, Teatr krakowski pod dyrekcją Adama Skorupki i Stanisława Koźmiana. 1865–1885, Wrocław 1962.
Franciszek Pajączkowski, Teatr lwowski pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego. 1900–1906, Kraków 1961.
Libretta operowe i operetkowe w przekładzie Adolfa Kitschana – katalog centralny NUKat