Adolf Kamieński, właściwie: Adolf Bartłomiej Kamieński, znany również jako A. K.; A. K.; A. K…, (ur. 8 września 1737 r. w Bereźnicy na Wołyniu, zm. 9 lutego 1781 r. w Nieświeżu) – był zakonnikiem, pijarem, pedagogiem oraz tłumaczem.
Życiorys
Pochodził z rodziny szlacheckiej. Edukację rozpoczął w kolegium pijarskim w Międzyrzeczu Koreckim. Po zakończeniu nauki, 15 sierpnia 1752 r. wstąpił do zgromadzenia pijarów, przyjmując imię Adolfa od św. Brygidy (jego imię chrzestne to Bartłomiej). Nowicjat odbył w Podolińcu w latach 1752/53-1753/54, a następnie studiował retorykę w seminarium zakonnym w Rzeszowie w 1754/55 oraz filozofię w Międzyrzeczu w latach 1755/56-1756/57. W 1757/58 roku rozpoczął pracę nauczycielską jako profesor infimy w kolegium w Warężu. W kolejnych latach wykładał poetykę i retorykę w kolegiach w Międzyrzeczu (1758/59, 1760/61) oraz Złoczowie (1759/60). W latach 1761/62 studiował teologię w seminarium w Krakowie, a następnie w rzymskim Collegium Nazarenum w latach 1762/63, gdzie został członkiem akademii arkadyjskiej.
Po powrocie do Polski uczył retoryki w Międzyrzeczu, gdzie pełnił również obowiązki kaznodziei. Od roku 1766/67 do końca 1769 roku wykładał filozofię w Collegium Regium w Warszawie. W 1770 roku, w związku z procesem majątkowym prowadzonym przez jego rodzinę, przebywał poza zakonem, pełniąc rolę guwernera w domu Aleksandra Borzęckiego, podstolego koronnego. Po powrocie do Warszawy uczył retoryki (1770/71-1772/73), a później nauk moralnych (1773/74-1774/75) w pijarskim Collegium Nobilium. W tym okresie zainicjował działalność pisarską, przekładową oraz edukacyjną.
Wraz z Franciszkiem Bielińskim i ks. Antonim Popławskim opracował projekt zatytułowany „Rady i uwagi co do nowego urządzenia szkół narodowych”, w którym zawarł postulaty dotyczące tworzenia nowych podręczników do nauczania w języku polskim, przyczyniając się do powstania Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych.
W latach 1776-1777 przebywał w domu zakonnym w Warężu, a od 1778 roku na dworze Karola Radziwiłła w Nieświeżu. Był także członkiem rzymskiej Akademii Arkadyjskiej, gdzie posługiwał się imieniem Nivisio Paflagonio.
Twórczość
W 1774 roku opublikował dzieło pt. Edukacja obywatelska. Fragmenty tego tekstu, pod tytułem Powszechne szkolenie narodu, zostały przedrukowane przez S. Tynca w „Komisji Edukacji Narodowej. Wybór źródeł”, Wrocław (1954), Biblioteka Narodowa, seria I, nr 126.
Przekłady
G.B. de Mably: Uwagi nad historią grecką, czyli o przyczynach pomyślności i nieszczęścia Greków, przetłumaczone z języka francuskiego przez Adolfa Kamieńskiego, Warszawa 1771.
Przyjaźń patriotyczna, w której przedstawione są niezawodne sposoby na uczynienie ludzi cnotliwymi i lepszymi obywatelami, przetłumaczona z francuskiego przez Adolfa Kamieńskiego, Warszawa 1772 (dedykowana C. Czaplicowi).
Saige: Kato, czyli rozmowa o wolności i cnotach politycznych, przetłumaczona przez Adolfa Kamieńskiego z francuskiego, Warszawa 1772.
D. Hume: O ludności czasów dawnych i teraźniejszych, z francuskiego, Wrocław 1785 (dwa wydania); autorstwo przekładu przypisane Kamieńskiemu przez Estreichera II (1874), co jednak zostało zakwestionowane przez Polski Słownik Biograficzny.
Prace edytorskie
Sulpicius Severus: Excerpta sacrae historiae… adjectis quaestionibus illustrata ad usum juventutis scholasticae, Warszawa 1771.
Przypisy
Bibliografia
Antoni Karbowiak: O książkach elementarnych na szkoły wojewódzkie z czasów Komisyi edukacyi narodowej, Lwów: Muzeum, 1893.
Antoni Karbowiak: Materiały do dziejów Komisji Edukacji Narodowej, Lwów: Muzeum, 1905.
Dawni Pisarze Polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski, przewodnik biograficzny i bibliograficzny, tom drugi I-Me, Warszawa, 2001, ISBN 83-02-08101-9.
T. 5: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 50–51.
Lektura uzupełniająca (wybrana)
S. Bielski: Vita et scripta, Warszawa 1812.
E. Marylski: Wspomnienia zgonu zasłużonych w narodzie Polaków, Warszawa 1829.
J.A. Kamiński: Przegląd materiałów do monografii i historii rodzin Kamieńskich i Kamińskich, Lwów 1856.
K. Estreicher: „Encyklopedia powszechna” Orgelbranda, t. 13 (1863).
J. W. Dawid: Nauka o rzeczach, Warszawa 1892, s. 191-192 i wyd. następne.
S. Urbanowski: „Encyklopedia wychowania” t. 6 (1903).
A. Karbowiak: Pedagogika Komisji Edukacji Narodowej w świetle systemów pedagogicznych XVIII w., „Przewodnik Naukowy i Literacki” 1907.
M. Węglewicz: Jana Amosa Komeńskiego Didaction Magna i system szkolny Komisji Edukacji Narodowej, Warszawa 1927, s. 19.
W. Wąsik: Zagadnienie wartości kultury w Polsce w wieku Oświecenia, „Kultura i Wychowanie” 1938, zeszyt 3, s. 240.
A. Jobert: La Commission d’Éducation Nationale en Pologne (1773-1794). Son oeuvre d’instruction civique, Paryż 1941.