Adolf Juzwenko

Adolf Juzwenko (urodzony 7 marca 1939 w Lisowcach) to polski historyk, doktor nauk humanistycznych, który w latach 1990–2022 pełnił funkcję dyrektora Biblioteki Ossolineum, a następnie Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Jest autorem licznych prac naukowych i publikacji, szczególnie dotyczących stosunków polsko-rosyjskich.

Życiorys

Urodził się 7 marca 1939 roku w Lisowcach, na zachodnim Podolu, w Kresach Wschodnich (obecnie rejon zaleszczycki w obwodzie tarnopolskim, Ukraina). Po zakończeniu II wojny światowej, w wyniku zmian granicznych, w 1946 roku przybył z rodzicami na Ziemie Zachodnie, gdzie osiedlił się w okolicach Sobótki, a w 1956 roku przeniósł się do Wrocławia. Studiował historię na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie uzyskał doktorat pod okiem prof. Henryka Zielińskiego. W latach 1961–1990 pracował jako nauczyciel akademicki w Instytucie Historycznym, specjalizując się w historii polskiego ruchu niepodległościowego oraz historii Rosji i relacjach polsko-rosyjskich w XIX i XX wieku.

Od lat 70. był aktywnym działaczem opozycji demokratycznej, prowadząc wykłady i prelekcje w ramach Wrocławskich Czwartków Naukowych, Klubów Inteligencji Katolickiej oraz Wszechnic „Solidarności”. Był także działaczem i doradcą w NSZZ „Solidarność”, przewodniczącym delegacji Zarządu Regionu Dolny Śląsk na I Krajowy Zjazd „Solidarności” w jesieni 1981 roku.

W kwietniu 1989 roku, przed wyborami do Sejmu kontraktowego, został powołany przez Związek na przewodniczącego Wrocławskiego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”, zajmując to stanowisko do września 1989 roku.

W 1990 roku objął stanowisko dyrektora Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich PAN. Dzięki jego działaniom, 5 stycznia 1995 roku Sejm przyjął uchwałę nadającą Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich status fundacji prawa publicznego. W tym samym roku Rada Kuratorów Ossolineum powierzyła mu stanowisko dyrektora Zakładu im. Ossolińskich, które piastuje do dnia dzisiejszego. W styczniu 2007 roku Senat Uniwersytetu Wrocławskiego uhonorował go Złotym Medalem Uniwersytetu Wrocławskiego za „konsekwencję działania i perspektywiczność myślenia”, a także za restytucję fundacji.

W 1999 roku Juzwenko wynegocjował z braćmi Janem i Pawłem Tarnowskimi, właścicielami oryginalnego rękopisu Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, cenę 200 000 USD za ten skarb – 1/3 jego szacowanej wartości. Kwotę tę pokryło miasto, a rękopis jest przechowywany w skarbcu Biblioteki Ossolineum. Z inicjatywy Juzwenki oraz prezydenta miasta, w 2016 roku we Wrocławiu powstało Muzeum „Pana Tadeusza”.

Od 1994 roku jest członkiem Polsko-Ukraińskiej Komisji do spraw Wspólnego Dziedzictwa Kulturalnego, a od 2001 roku przewodniczącym Rady Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu. W 2005 roku był członkiem Honorowego Komitetu Poparcia Lecha Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich. W 2008 roku dołączył do stowarzyszenia Dolny Śląsk XXI. Od 2009 roku jest członkiem Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (SKOZK) oraz Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego.

18 stycznia 2016 roku zasiadł w Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Wkrótce został członkiem jury Nagrody Historycznej im. Kazimierza Moczarskiego.

29 kwietnia 2022 roku złożył rezygnację z pozycji dyrektora Ossolineum, która została przyjęta przez Radę Kuratorów, rekomendując jednocześnie na to stanowisko dr. Łukasza Kamińskiego.

Nagrody i odznaczenia

W 1989 roku został odznaczony przez prezydenta RP na uchodźstwie Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1993 roku otrzymał Złoty Krzyż Zasługi. W listopadzie 2007 roku uhonorowano go Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W 2006 roku otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. Postanowieniem Prezydenta RP z dnia 30 czerwca 2009 roku, za wybitne zasługi w propagowaniu wiedzy o wspólnym dziedzictwie historycznym narodów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2016 roku Rada Miejska Wrocławia nadała mu tytuł Honorowego Obywatela Wrocławia, a w 2018 roku został laureatem Nagrody „Rzeczpospolitej” im. Jerzego Giedroycia. W 2022 roku otrzymał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

W 2019 roku został uhonorowany Nagrodą PAU im. Erazma i Anny Jerzmanowskich.

11 listopada 2021 roku został odznaczony Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę.

Dzieła wybrane

Adolf Juzwenko, Polska a „biała” Rosja, Warszawa 1973

Adolf Juzwenko (red.), Rocznik Wrocławski, tomy od 1 do 9, wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, Wrocław, od 1994 do 2004, tom 9: ISBN 83-7095-073-6.

Paweł Kowal, Jan Ołdakowski, Monika Zuchniak (red.); Adolf Juzwenko (autor wstępu), Nie jesteśmy ukrainofilami. Polska myśl polityczna wobec Ukraińców i Ukrainy, wyd. Kolegium Europy Wschodniej, Wrocław 2002, ISBN 83-89185-00-8.

Jan Miodek, Adolf Juzwenko, Między teatrem a literaturą, wyd. Ossolineum, Wrocław 2004, ISBN 83-7095-071-X.

Antoni Kuczyński, Adolf Juzwenko, Krystyn Matwijowski, Wrocławskie Studia Wschodnie 8 (2004), wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004, ISSN 1429-4168, AUW 2679.

Antoni Kuczyński, Adolf Juzwenko, Krystyn Matwijowski, Wrocławskie Studia Wschodnie 9 (2005), wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005, ISSN 1429-4168, AUW 2829.