Adolf Józef Jełowicki (urodzony 25 lutego 1863 w Warszawie, zmarły 7 lipca 1937 w Lublinie) był polskim duchownym rzymskokatolickim, pełniącym funkcję biskupa pomocniczego diecezji lubelskiej w latach 1918–1937.
Życiorys
Był synem Adolfa oraz Pauliny Sobańskiej. Po zakończeniu nauki w szkole realnej w Warszawie, w 1888 roku ukończył Instytut Rolniczy w Puławach. Następnie wstąpił do seminarium duchownego w Warszawie, a także kontynuował naukę w Lowanium oraz odbył studia biblijne w Jerozolimie. Po otrzymaniu święceń kapłańskich 7 grudnia 1890 roku odprawił mszę prymicyjną w kościele św. Krzyża w Warszawie. Pełnił funkcję wikariusza w Łęczycy, a później w Warszawie.
W 1892 roku udał się do Jerozolimy na studia biblijne. Po powrocie, w 1893 roku, został prefektem gimnazjum w Warszawie. W 1899 roku otrzymał tytuł szambelana papieskiego Leona XIII. W latach 1901–1918 pełnił obowiązki proboszcza parafii Świętej Trójcy na Solcu, wprowadzając jako pierwszy w warszawskich kościołach spluwaczki, aby „uprzyzwoicić” pobyt wiernych w kościele i podczas mszy.
Na początku 1900 roku, w ramach Towarzystwa Dobroczynności, wspólnie z Wereszczakową i Chlebowską, zorganizował sale zajęć przy ulicach Szarej i Hożej w Warszawie, które de facto były tajnymi szkołami. Przy kościele św. Trójcy funkcjonowała bezpłatna jadłodajnia dla dzieci na Solcu, działająca dzięki wsparciu prywatnych darczyńców. Od czerwca do grudnia 1915 roku wydano tam 180 000 obiadów, a od momentu założenia, tj. od 24 listopada 1914 roku, wydano 312 975 obiadów.
W 1902 roku uzyskał godność prałata papieskiego. W 1914 roku został sędzią-sufraganem konsystorza generalnego. Na początku I wojny światowej przebywał w Amsterdamie. W 1915 roku został kanonikiem kapituły warszawskiej, a w 1918 roku wiceoficjałem.
9 listopada 1918 roku został mianowany biskupem pomocniczym diecezji lubelskiej oraz biskupem tytularnym Lorymy. Była to pierwsza nominacja biskupia w niepodległej Polsce. Jako biskup nominat uczestniczył w Konferencji Episkopatu 13 marca 1919 roku. 23 marca 1919 roku został konsekrowany na biskupa w swoim kościele parafialnym Świętej Trójcy w Warszawie.
W latach 1919–1920 pełnił obowiązki proboszcza w Chełmie, gdzie pozostał aż do wybuchu wojny w 1920 roku, po czym opuścił parafię. W 1921 roku został prałatem archidiakonem, a w 1931 roku dziekanem kapituły lubelskiej.
W latach 30. XX wieku, korzystając z przyjaźni z papieżem Piusem XI oraz posiadając znaczne wpływy w Watykanie, starał się zablokować nominację ambasadora II RP przy Stolicy Świętej. Jego zaufanym posłańcem w tej sprawie był ks. Popławski.
Wyróżniał się również działalnością literacko-naukową. W 1897 roku opublikował w Warszawie książkę Przechadzki po Jerozolimie. W ramach swoich badań historycznych publikował Metryki kościoła parafii św. Jana Chrzciciela w Warszawie 1583–1797 r. („Miesięcznik Heraldyczny” VII. 1914). W 1933 roku opracował i wydał w Ossolineum we Lwowie piąte wydanie Moje Wspomnienia ks. Aleksandra Jełowickiego. Współpracował także z takimi publikacjami jak „Tygodnik Ilustrowany”, „Kronika Rodzinna”, „Przegląd Katolicki”, „Wielka encyklopedia ilustrowana” oraz „Encyklopedia” ks. Chełmickiego.
Na mocy jego testamentu Muzeum Narodowe w Warszawie otrzymało 240 przedmiotów, w tym obrazy, porcelanę i gdańskie szafy. Swoją bibliotekę ofiarował Katolickiemu Uniwersytetowi Lubelskiemu. Wykonawczynią testamentu była siostra biskupa, Paula z Jełowickich Mańkowska.
Przypisy
Bibliografia
Polski Słownik Biograficzny, t. III, s. 292.
WAW nr 1/1916 ss. 24–25.
WAW nr 7/1916 ss. 226–227.
Piotr Mańkowski, Pamiętniki, Warszawa, s. 101.
„Polak Katolik” nr 122 z dn. 2. VI 1919, s. 1.
Linki zewnętrzne
Adolf Józef Jełowicki [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2010-11-16] (ang.).
Publikacje Adolfa Józefa Jełowickiego w bibliotece Polona [dostęp 2022-02-02]