Adolf Ivar Arwidsson

Adolf Ivar Arwidsson (ur. 7 sierpnia 1791 w Padasjoki, zm. 21 czerwca 1858 w Wyborgu) był fińskim dziennikarzem politycznym, pisarzem oraz historykiem. Krytykował status Finlandii jako wielkiego księstwa w ramach imperialnej Rosji, co skutkowało jego wydaleniem z Królewskiej Akademii w Turku oraz emigracją do Szwecji, gdzie kontynuował swoją działalność polityczną. Fiński ruch narodowy uznaje Arwidssona za ojca niepodległej Finlandii.

Życie

Okres fiński

Adolf Ivar Arwidsson urodził się w 1791 roku w Padasjoki, w południowej Finlandii. Jego ojciec, kapelan, przeniósł rodzinę do Laukaa w środkowej Finlandii. Laukaa ucierpiało podczas wojny Rosyjsko-Szwedzkiej (1808–1809), a Arwidsson znalazł się w granicach imperium rosyjskiego, w którym Finlandia była autonomicznym Wielkim Księstwem. W 1809 roku, jako licealista w Porvoo, Arwidsson brał udział w sejmie, gdzie stany fińskie złożyły przysięgę wierności carowi. W celu wsparcia szwedzkojęzycznych elit fińskich dla odrębnej tożsamości narodowej, Arwidsson, używając pseudonimu Pekka Kuoharinen, napisał słynne zdanie: „Szwedami nie jesteśmy już dłużej, Rosjanami nie będziemy, więc bądźmy Finami.” (w języku szwedzkim: „Svenskar äro vi inte längre, ryssar vilja vi inte bli, låt oss alltså bli finnar”, w fińskim: „Ruotsalaisia emme ole venäläisiksi emme tahdo tulla, olkaamme siis suomalaisia”). W 1814 roku Królewska Akademia w Turku nadała mu tytuł magistra filozofii, a w 1817 roku stopień doktora. Arwidsson rozpoczął pracę jako wykładowca w tej uczelni. Jego językiem ojczystym był szwedzki, w którym pisał wszystkie swoje prace, choć biegle posługiwał się również fińskim. Po uzyskaniu doktoratu, Arwidsson spędził rok w Szwecji, gdzie nawiązał kontakty z fińskimi emigrantami w Uppsali i Sztokholmie. Po powrocie w 1820 roku, Arwidsson, dotychczas piszący poezję, opublikował tekst polityczny, który szybko zwrócił uwagę władz w Sankt Petersburgu, co w rezultacie spowodowało jego wydalenie z uczelni w 1822 roku.

W ramach odszkodowania za prenumeratę swojej gazety, Arwidsson w 1821 roku opublikował 80-stronicowy zeszyt „Oskyldigt Ingenting”, zawierający między innymi literackie artykuły oraz obwieszczenie o wstrzymaniu publikacji „Åbo Morgonblad”. Kontynuował pracę dziennikarską w czasopiśmie „Mnemosyne”, gdzie 28 lutego 1822 roku ukazał się jego anonimowy artykuł „Betraktelser”, dotyczący kwalifikacji urzędników oraz postaw wojskowych. Był to prawdopodobnie ostatni jego artykuł opublikowany w Finlandii. Władze nie traktowały Arwidssona poważnie, uważając go za fantasty, a jego wpływ na młodych studentów budził niepokój. Wniosek o usunięcie Arwidssona złożył podkanclerz Uniwersytetu Johan Fredrik Aminoff, a wsparł go sekretarz stanu ministerstwa do spraw fińskich R. H. Rehbinder. Car Aleksander I wydał dekret o jego trwałym usunięciu z Uniwersytetu 20 maja 1822 roku. W tej sytuacji, w 1823 roku Arwidsson emigrował do Sztokholmu.

Okres szwedzki

W Sztokholmie Arwidsson znalazł pracę jako bibliotekarz w Bibliotece Królewskiej od 29 kwietnia 1824 roku. 25 listopada 1824 roku ożenił się z Johanną Karoliną Armfelt, córką oficera floty rosyjskiej barona Fredrika Armfelta, a 19 stycznia 1825 roku stał się obywatelem szwedzkim. Na emigracji Arwidsson pozostał aktywny politycznie, pisząc anonimowo lub pod pseudonimem artykuły dotyczące szwedzkiej polityki wewnętrznej. Oprócz bieżących tematów, szczególnie interesowały go kwestie narodowej sytuacji Finlandii oraz jej autonomii. W 1827 roku Arwidsson próbował zorganizować wyprawę naukową do Finlandii, jednak został natychmiast deportowany przez władze carskie. To doświadczenie jeszcze bardziej wzmacniało jego radykalne podejście w publicznych debatach w Szwecji, gdzie przedstawiał sytuację Finlandii w negatywnym świetle, jednocześnie podkreślając pozytywne aspekty fińskiej tożsamości narodowej.

Uczestniczył również w polemikach, takich jak ta z lat 1838–1841, która rozpoczęła się od broszury innego emigranta, profesora I. Hwassera, w której stwierdził, że dzięki władzy cara, Finlandia wyemancypowała się od Szwedów i zdobyła własną tożsamość. Arwidsson odpowiedział w listopadzie 1838 roku, publikując broszurę „Finland och Framtid” („Finlandia i jej przyszłość”), w której pisał, że Finlandia nie zawarła żadnego specjalnego pokoju z Rosją w 1809 roku, lecz została przyłączona jak zdobyta prowincja na mocy uchwał cara. Połączenie z Rosją nie przynosi gospodarczych korzyści, ale wiąże się z surowym systemem cenzury.

Dyskusje na temat Finlandii nasiliły się podczas Wojny Krymskiej w latach 1854–1856.

Oprócz działalności politycznej, Arwidsson napisał wiele prac naukowych z zakresu historii. W 1843 roku został mianowany dyrektorem Biblioteki Królewskiej. W tym samym roku uzyskał pozwolenie na podróż do Finlandii, z której jednak mógł skorzystać dopiero w 1858 roku. Wyruszył wówczas w podróż dookoła Finlandii, lecz podczas niej zachorował na zapalenie płuc i zmarł 21 czerwca 1858 roku w Wyborgu. Został pochowany w Laukaa, mieście swojego dzieciństwa. Na jego nagrobku umieszczono później wersy autorstwa Eliasa Lönnrota.

Prace naukowe

Wśród dzieł naukowych Arwidssona można wymienić:

Historyczne

„Förteckning öfver Kongl. Bibliothekets i Stockholm Isländska Handskrifter” („Katalog rękopisów islandzkich w Bibliotece Królewskiej w Sztokholmie”), wyd. Norstedt & Söner, Sztokholm, 1848.
Anders Schönberg, „Historiska bref om det Svenska regerings-sättet i äldre och nyare tider” („Zbiory historycznych listów rządu szwedzkiego z czasów dawnych i współczesnych”), Sztokholm, Część 1 – 1849; Część 2 – 1850; Część 3 – 1851.
„Svenska konungar och deras tidehvarf” („Królowie szwedzcy i ich epoka”), 1836-1843.
„Trettioåriga krigets märkvärdiga personer” („Trzydziestoletnia wojna niezwykłych ludzi”), 1844-1856.
„Konung Gustaf III och hans samtida regenter” („Król Gustaw III i współcześni mu władcy”), 1846.
„Ingenii romantici, aevo medio orti, expositio historica” („Geniusz romantyczny, średniowiecze, ekspozycja historyczna”), 1817.

Dotyczące Finlandii

„Handlingar till upplysning af Finlands häfder” („Dokumenty do oświecenia z dziejów Finlandii”), wyd. Norstedt, Sztokholm, 10 części 1846-1858: Część 2 – 1848; Część 3 – 1849; Część 5 – 1852; Część 6 – 1853; Część 7 – 1854; Część 8 – 1856; Część 9 – 1857; Część 10 – 1858.
„Finland och dess invanare” („Finlandia i jej mieszkańcy”), wyd. Hörberg, Sztokholm, Część 1 – 1827; Część 2 – 1827.
„Finland och dess nuvarande statsförfattning” („Finlandia i jej obecna konstytucja”), 1841.
„Lärobok i Finlands historia och geografi” („Podręcznik fińskiej historii i geografii”), 1832.
Mattias Calonius, Axel J. Salmson, C. von Schéde, „Mattiae Calonii Opera Omnia”, wyd. P.A. Norstedt & Filii, Sztokholm, 1829-1836.

Etnograficzne

„Svenska Fornsånger: en Samling af Kämpavisor, Folk-Visor, Lekar och Dansar, samt Barn och Vall-Sånger” („Dawne pieśni szwedzkie: zbiór pieśni bojowych, piosenek ludowych, do zabaw i tańców, a także dla dzieci i śpiewy pastusze”), wyd. Norstedt & Söner, Sztokholm, seria wydawana w latach 1834–1842: Część 1 – 1834; Część 2 – 1837. „Svenska Fornsånger 3” („Dawne pieśni szwedzkie 3”), Uppsala: Kungl. Gustav Adolfs Akademien för svensk folkkultur…, Uppsala, 2015.

Przypisy

Bibliografia

Liisa Castrén „Adolf Ivar Arwidsson – Nuori Arwidsson ja hänen ympäristönsä.”, Otava, Helsinki, 1944. (w języku fińskim)
Liisa Castrén „Adolf Ivar Arwidsson isänmaallisena herättäjänä.”, Suomen Historiallinen Seura, Helsinki, 1951. (w języku fińskim)
Olavi Junnila „Ruotsiin muuttanut Adolf Ivar Arwidsson ja Suomi (1823-1858)”, Suomen Historiallinen Seura, wyd. Uudenmaan Kirjapaino, Helsinki, Kirjayhtymä, 1972, 1979.
Mauno Jokipii „Adolf Ivar Arwidsson: näkijä ja tekijä”, wyd. Atena Kustannus Oy Jyväskylä, Helsinki, 1992. (w języku fińskim)
Nils Berndtson „Adolf Ivar Arwidsson”, wyd. Jyväskylä, 1952. (w języku fińskim)
Kari Tarkiainen „Adolf Ivar Arwidsson” w: Matti Klinge „Suomen kansallisbiografia”, tom 1, SKS, Helsinki, 2003. (w języku fińskim)