Adolf Hitler

Adolf Hitler

Adolf Hitler (wym. /ˈadɔlf ˈhɪtlɐ/; urodzony 20 kwietnia 1889 w Braunau am Inn, zmarły 30 kwietnia 1945 w Berlinie) był niemieckim politykiem, ideologiem narodowego socjalizmu, działaczem partyjnym, malarzem oraz wojskowym pochodzenia austriackiego. Pełnił funkcję dożywotniego dyktatora Niemiec jako kanclerz Rzeszy (1933–1945) oraz Führer, przywódca NSDAP. Odpowiedzialny za przekształcenie Republiki Weimarskiej w III Rzeszę, rozpoczęcie II wojny światowej oraz masowe zbrodnie, w tym ludobójstwo Żydów (Holokaust), Romów (Porajmos) i Słowian, a także masowe morderstwa osób chorych psychicznie (akcja T4).

Urodził się w Austro-Węgrzech i dorastał w okolicach Linzu. W 1913 roku przeniósł się do Niemiec, gdzie bezskutecznie próbował rozwijać karierę malarską. Jako nacjonalista walczył w armii niemieckiej podczas I wojny światowej na froncie zachodnim, a po klęsce Niemiec obwiniał za nią Żydów i zdrajców narodu. W 1919 roku dołączył do Niemieckiej Partii Robotników, przekształconej później w NSDAP, stając na jej czele. Zgromadził wokół siebie oddanych współpracowników, takich jak Göring, Heß i Röhm, który zbudował bojówki SA. W 1923 roku nieudanie próbował przejąć władzę w Bawarii, co zaowocowało pięcioletnim wyrokiem więzienia, w trakcie którego napisał swoją znaną książkę „Mein Kampf”. Po opuszczeniu więzienia, prowadził charyzmatyczne przemówienia, w których atakował traktat wersalski i promował swoje idee, co przyczyniło się do wzrostu popularności jego partii.

W listopadzie 1932 roku NSDAP zdobyła najwięcej miejsc w Reichstagu, ale nie miała większości. Ostatecznie, 30 stycznia 1933 roku prezydent Hindenburg mianował Hitlera kanclerzem. Rozpoczął on proces przekształcania Republiki Weimarskiej w totalitarną III Rzeszę, dążąc do eliminacji Żydów i ustanowienia nowego porządku, aby zniwelować niesprawiedliwości międzynarodowe. Jego pierwsze lata rządów przyniosły szybki rozwój gospodarczy, odbudowę sił zbrojnych oraz eliminację opozycji, w tym spacyfikowanie SA na rzecz SS. Złamał ład wersalski poprzez remilitaryzację Nadrenii i aneksję Austrii oraz Sudetenlandu, a także wymuszenie zwrotu Memellandu od Litwy.

Hitler dążył do stworzenia „Wielkich Niemiec” i zdobycia „przestrzeni życiowej” w Europie Wschodniej. Po odmowie Polski na jego żądania, 1 września 1939 roku rozpoczął II wojnę światową, atakując Polskę. Na początku wojny Niemcy odnosiły sukcesy, zdobywając Danię, Norwegię, Holandię, Belgię, Luksemburg i Francję, zyskując wsparcie sojuszników, w tym Włoch, Japonii i ZSRR. W 1941 roku, mimo ostrzeżeń, Hitler zaatakował ZSRR, co stało się niezwykle krwawą kampanią. Dodatkowo wypowiedział wojnę Stanom Zjednoczonym, co przyczyniło się do przegranej Niemiec z powodu przewagi alianckiej. Do 1945 roku armia niemiecka została pokonana. Gdy Berlin był atakowany przez siły radziecko-polskie, Hitler odmówił ucieczki, a 29 kwietnia 1945 roku poślubił Evę Braun, po czym oboje popełnili samobójstwo, aby uniknąć schwytania. Ich ciała zostały spalone, a III Rzesza upadła, pozostawiając Niemcy zniszczone i zmniejszone terytorialnie.

Życiorys

Rodzeństwo Adolfa Hitlera to:

• Alois Hitler junior (1882–1956)
• Angela Hitler (1883–1949)
• Gustav Hitler (1885–1887)
• Ida Hitler (1886–1888)
• Otto Hitler (1887–1887)
• Edmund Hitler (1894–1900)
• Paula Hitler (1896–1960)

Wczesne lata

Urodził się w cesarsko-królewskich Austro-Węgrzech, w Braunau am Inn, w rodzinie austriackiego urzędnika celnego. Wkrótce po narodzinach rodzice przenieśli się do Leondingu w Górnej Austrii, gdzie ostatecznie zostali pochowani. Ich grób został zlikwidowany w 2012 roku z powodu wykorzystywania go przez neonazistów jako miejsca kultu. Jego ojciec był surowym mężem i ojcem, a matka nie mogła go bronić przed przemocą ojca. W latach 1897–1898 uczęszczał do szkoły przy zakonie benedyktynów, gdzie odnosił sukcesy, a następnie do szkoły realnej w Linzu, gdzie miał problemy z nauką. Jego pasją stało się malarstwo, a w latach 1907 i 1908 bezskutecznie próbował dostać się do Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu.

W tym czasie utrzymywał się z renty, spadku oraz dzięki wsparciu ciotki, a później zarabiał na sprzedaży swoich prac. Po kolejnych niepowodzeniach w nauce, ostatecznie opuścił Wiedeń. W tym okresie projektował symbole NSDAP, w tym flagę, oraz wpływał na projekt Volkswagena Garbusa. W Wiedniu zetknął się z wielonarodowym społeczeństwem Austro-Węgier i nawiązał kontakty z antysemickimi organizacjami.

I wojna światowa

W 1913 roku przeniósł się do Monachium, gdzie po wybuchu I wojny światowej w 1914 roku wstąpił jako ochotnik do 16 Rezerwowego Pułku Piechoty. Walczył na froncie zachodnim i awansował do stopnia gefrajtera. Został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Żelaznym. O zawieszeniu broni dowiedział się w szpitalu, gdzie przebywał po oślepieniu spowodowanym użyciem gazu bojowego. Uważał klęskę Rzeszy za zdradę i obwiniał Żydów oraz komunistów.

Po I wojnie światowej

Po wojnie wrócił do Monachium, gdzie mieszkał w schronisku dla bezdomnych. W 1919 roku wstąpił do Reichswehry, a później do Niemieckiej Partii Robotniczej (DAP). W 1920 roku partia przekształciła się w NSDAP, a Hitler szybko stał się jej liderem.

Działalność polityczna

Działalność w NSDAP

Na początku swojej kariery politycznej Hitler używał pseudonimu Wilk. Jako agitator Reichswehry, wskazywał na winnych klęski Niemiec. 16 września 1919 roku przystąpił do DAP, a w 1921 roku został jej przewodniczącym. Zreorganizował partyjne bojówki, tworząc SA, które zajmowały się m.in. zwalczaniem przeciwników politycznych. Po nieudanym puczu monachijskim w 1923 roku, został skazany na pięć lat więzienia, gdzie napisał „Mein Kampf”, stanowiącą podstawę ideologiczną nazizmu.

Po zwolnieniu z więzienia, odbudował NSDAP i zdobył poparcie finansowe, co umożliwiło prowadzenie szerokiej kampanii propagandowej. W 1930 roku, partia zdobyła 107 mandatów w Reichstagu. Kryzys gospodarczy w 1929 roku przyczynił się do wzrostu poparcia dla nazistów, a w 1932 roku zdobyli 43,9% głosów w wyborach parlamentarnych.

Socjotechnika

Hitler starannie planował swoje wystąpienia publiczne, stosując metody inżynierii społecznej. Ćwiczył gestykulację i mimikę, a także analizował swoje przemówienia pod kątem efektywności. Jego oratorskie gesty inspirowane były m.in. przez monachijskiego komika oraz niemieckiego aktora. W późniejszym okresie, jego wystąpienia nabrały cech religijnych, a wizerunek zmienił się w kierunku natchnionego lidera.

Kwestie religijne

Hitler urodził się w rodzinie katolickiej, ale z biegiem lat odnosił się do religii z niechęcią. W publicznych wystąpieniach podkreślał swoje przywiązanie do chrześcijańskiej kultury Niemiec, ale w prywatnych rozmowach wyrażał sceptycyzm i wrogość wobec Kościoła. Utrzymywał, że misją Niemców jest wzrost rasy aryjskiej i uznawał chrześcijaństwo jako konkurencję.

Okres po dojściu do władzy

30 stycznia 1933 roku, z pomocą konserwatywnych elit, Hitler został kanclerzem. Jego rząd składał się głównie z konserwatystów, ale szybko zyskał pełnię władzy. Po pożarze Reichstagu, który nazistowska propaganda wykorzystała jako pretekst do prześladowania przeciwników, Hitler wprowadził dekret o ochronie narodu i państwa, co dało mu szerokie pełnomocnictwa.

W marcu 1933 roku, jego partia wygrała wybory, a 15 marca obwieścił powstanie III Rzeszy. 23 marca 1933 roku przyjęto ustawę o pełnomocnictwach, która dała mu pełnię władzy, umożliwiając uchwalanie ustaw bez udziału Reichstagu. W tym czasie otwarto pierwszy obóz koncentracyjny w Dachau.

Hitler zlikwidował wszelkie opozycyjne partie polityczne, a jego władza umocniła się po wyborach w listopadzie 1933 roku, gdzie NSDAP zdobyła 92,2% głosów. Jego kult stał się wszechobecny, a sukcesy reżimu przypisywano osobiście Hitlerowi.

Polityka zagraniczna w latach 30.

Hitler rozpoczął politykę zbrojeń i pokojowych podbojów. Wprowadził powszechny obowiązek służby wojskowej i remilitaryzował Nadrenię. W 1938 roku przyłączył Austrię (Anschluss) oraz zajął Sudety. Po uzyskaniu zgody Francji i Wielkiej Brytanii, zajął Czechy i wprowadził protektorat Czech i Moraw.

W 1939 roku, rozpoczął przygotowania do agresji na Polskę, co stało się przyczyną wybuchu II wojny światowej. 1 września 1939 roku wojska niemieckie zaatakowały Polskę, co nie spotkało się z odpowiedzią militarną ze strony Francji i Wielkiej Brytanii.

Sytuacja Żydów i „Ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”

W ramach polityki Hitlera doszło do systematycznej zagłady Żydów, znanej jako Holokaust. W wyniku tej polityki zginęło 5,5-6 milionów Żydów. 15 września 1935 roku uchwalono ustawy norymberskie, które stanowiły podstawę do dyskryminacji Żydów w Niemczech.

Polityka rasowa, eksterminacje i germanizacja

Hitler usiłował również wyeliminować Romów i homoseksualistów, a także wprowadzał programy masowych mordów, w tym akcje T4, które dotyczyły osób uznanych za „bezwartościowe”. Planował również eksterminację Słowian oraz ich przesiedlenie na wschód.

Okres końcowy

W miarę postępujących porażek na froncie, Hitler stał się coraz bardziej izolowany i niezdolny do podejmowania skutecznych decyzji. Po nieudanym zamachu na jego życie w 1944 roku, stracił zaufanie do wielu swoich współpracowników. W obliczu klęski III Rzeszy, 29 kwietnia 1945 roku poślubił Evę Braun, a następnego dnia oboje popełnili samobójstwo.

Śmierć

30 kwietnia 1945 roku, podczas oblężenia Berlina, Hitler zmarł w swoim bunkrze. Jego ciała zostały spalone przez esesmanów, a informacje o okolicznościach jego śmierci były przez długi czas utajnione.

Życie prywatne

Hitler stworzył wizerunek nieprzywiązującego się do życia osobistego, a jego związek z Evą Braun był ukrywany. Mimo braku formalnego wykształcenia, Hitler był zapalonym czytelnikiem, posiadał sporą bibliotekę i często robił notatki na marginesach książek.

Zakres władzy i odpowiedzialności

Trwa spór naukowy na temat odpowiedzialności Hitlera za zbrodnie III Rzeszy, z podziałem na intencjonalistów i funkcjonalistów, którzy podkreślają różne aspekty jego władzy i wpływów w reżimie.

Gabinet Hitlera

Rząd Hitlera funkcjonował od 30 stycznia 1933 roku do jego śmierci 30 kwietnia 1945 roku.

Dziedzictwo

Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze uznał organizacje związane z Hitlerem za przestępcze, a jego czyny za zbrodnie przeciwko ludzkości.

W wielu krajach propagowanie ideologii faszystowskiej jest obecnie zakazane.

Odznaczenia

• Krzyż Żelazny (1914) I Klasy
• Krzyż Żelazny (1914) II Klasy
• Czarna Odznaka za Rany (1918)
• Złota Odznaka za Rany (po ataku 20 lipca 1944)
• Goldenes Ehrenzeichen der NSDAP
• Wielki Kawaler Orderu Imperialnego Czerwonych Strzał – Hiszpania (Franco), 1937
• Odznaka tytułu honorowego Caporale d’Onore della Milizia (MVSN) – Włochy, 1938
• Kordzik honorowy MVSN – Włochy, 1938
• Order Zasługi Wojskowej (Bawaria)
• Order Krwi (III Rzesza)
• Medal Pamiątkowy 1 października 1938 z okuciem Zamek Praga, 1938
• Medal Pamiątkowy za Powrót Kłajpedy, 1939
• Medal Muru Wschodniego
• Krzyż Honorowy (III Rzesza)
• Order Zasługi Orła Niemieckiego
• Order Słonia
• Człowiek Roku tygodnika „Time” w 1938 roku

Kultura masowa

Hitler był tematem wielu filmów i dzieł kultury, w tym parodii Charlesa Chaplina oraz dramatów wojennych. Jego postać była również poruszana w literaturze, w tym w wierszu Wisławy Szymborskiej.

Zobacz też

• Führerhauptquartier
• pociąg Amerika
• zamachy na Hitlera
• Jean-Marie Loret
• Hideki Tōjō – nazywany „Hitlerem Dalekiego Wschodu”

Uwagi

…

Przypisy

…

Bibliografia

…

Publikacje

…

Publikacje uzupełniające

…

Prasa i periodyki

…

Linki zewnętrzne

…