Adolf Zbigniew Heidrich (ur. 10 listopada 1899 w Żyrardowie, zm. 30 kwietnia 1983) był polskim ekonomistą (specjalizującym się w zarządzaniu dużymi zakładami przemysłowymi), instruktorem harcerskim, Harcmistrzem Rzeczypospolitej, działaczem niepodległościowym, ochotnikiem z 1920 roku oraz podporucznikiem rezerwy Wojska Polskiego.
== Życiorys ==
=== Młodość ===
Adolf Heidrich przyszedł na świat 10 listopada 1899 roku w Żyrardowie, jako syn Augusta i Agnieszki, pochodzących z rodzin od pokoleń związanych z przemysłem włókienniczym. W latach 1907–1913 uczęszczał do wyższej szkoły elementarnej w Żyrardowie. Po jej ukończeniu przez pół roku uczył się w szkole rosyjskiej. Następnie wstąpił do prywatnej Szkoły Technicznej B. Zielowskiego, gdzie pozostawał do grudnia 1914 roku. W tym czasie zaangażował się w działalność konspiracyjną organizacji szkolnych, skupiających młodzież polską. Po ukończeniu czternastego roku życia łączył naukę z pracą, wspierając matkę w utrzymaniu rodziny. W styczniu 1915 roku rodzina Heidrichów znalazła się w Moskwie w pierwszej fali wysiedleńców z Królestwa Polskiego. Adolf, nie chcąc uczęszczać do szkół rosyjskich, podjął pracę w biurze warszawskiej firmy „Elibor” – Spółka Akcyjna Handlowo-Przemysłowa Ł.J. Borkowski, która również została ewakuowana do Moskwy. Pracował tam przez półtora roku.
=== Działalność harcerska ===
==== I wojna światowa ====
W styczniu 1916 roku nawiązał kontakt z harcerzami z Polskiego Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny, którego dyrektorem był Władysław Giżycki. Miesiąc później, 7 lutego, dołączył do 1 Moskiewskiej Drużyny Skautów przy tej szkole. 17 kwietnia 1916 zdał egzamin na I stopień. Przyrzeczenie harcerskie złożył 8 maja 1916 roku na ręce ks. Kazimierza Lutosławskiego. We wrześniu 1916 roku bracia Heidrichowie: Adolf, Edmund i Piotr, rozpoczęli naukę w szkole realnej.
W marcu 1918 roku, Adolf Heidrich został mianowany przez ks. Kazimierza Lutosławskiego członkiem Harcerskiego Kierownictwa Miejscowego w Moskwie oraz komendantem Domu Harcerskiego, tzw. Stanicy. W tej roli współpracował z ks. Lutosławskim w akcji ukrywania żołnierzy polskich z II Korpusu gen. Józefa Hallera, którzy starali się dotrzeć do Murmańska, by przedostać się do Wojska Polskiego we Francji. Na terenie Stanicy przechowywał również dokumenty Komendy Harcerskiej i organizacji wojskowych działających w Moskwie. W czerwcu 1918 roku wziął udział w kursie instruktorskim w Kijowie, który trwał od 19 czerwca do 23 lipca 1918 roku.
Kurs odbył się w willi Kiń Grust’ (Rzuć Smutek) pod Kijowem z udziałem 78 uczestników. Po zdaniu egzaminów 21 lipca 1918 roku i złożeniu przyrzeczenia instruktorskiego, Heidrich otrzymał 28 lipca nominację na pierwszy stopień instruktorski – „instruktora Harcerstwa Polskiego na Rusi i w Rosji”.
Po powrocie z wygnania 3 października 1918 roku, rozpoczął naukę w ośmioklasowej Szkole Męskiej Rady Głównej Opiekuńczej, wstępując na „oddział realny”. Tego samego dnia zgłosił się do Komendy Chorągwi Męskiej Warszawskiej ZHP i otrzymał przydział do 20 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Franciszka Pększyc-Grudzińskiego, założonej 19 września 1918 roku.
Był jednym z kierowników Pogotowia Młodzieży w swojej szkole. W dniach 10 i 11 listopada 1918 roku brał udział w rozbrajaniu Niemców. Drużyna Heidricha liczyła wtedy około 200 harcerzy. Kierowanie tak dużą grupą oraz stosowanie systemu zastępowego, który polegał na pracy w małych grupach, było bardzo trudne. Dlatego 15 grudnia 1918 roku drużyna została podzielona na dwie mniejsze: 20 Warszawską Drużynę Harcerzy im. A. Małkowskiego oraz 38 Warszawską Drużynę Harcerzy im. F. Pększyca-Grudzińskiego, która w lutym 1920 roku otrzymała nowy numer 13 oraz imię Józefa Sułkowskiego. Heidrich, jako przeszkolony instruktor, został komendantem „Dwudziestki” i w pełni poświęcił się tej funkcji.
==== Okres międzywojenny ====
Na początku 1919 roku jego drużyna liczyła 100 harcerzy w 11 zastępach. Był inicjatorem i pierwszym redaktorem pisma „Dwudziestka”, które przyczyniło się do integracji oraz rozwoju drużyny. W sumie ukazało się 31 numerów tego wydania.
W czerwcu 1920 roku Heidrich uzyskał świadectwo dojrzałości. 19 lipca wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego, gdzie służył w kompanii sztabowej 21 pułku piechoty w Cytadeli Warszawskiej. Został zwolniony z wojska w stopniu sierżanta 20 grudnia 1920 roku.
W latach akademickich 1920/21 oraz 1921/22 studiował równocześnie na wydziale prawa Uniwersytetu Warszawskiego (immatrikulacja 5 października 1920) i na wydziale ekonomicznym Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie. Po zaliczeniu wszystkich egzaminów, w czerwcu 1922 roku przeniósł się do Szkoły Głównej Handlowej, którą ukończył w 1925 roku, a jesienią 1926 roku złożył egzamin dyplomowy.
W marcu 1921 roku odbył się pierwszy Walny Zjazd Oddziału Warszawskiego ZHP, na którym Ignacy Wądołkowski został wybrany komendantem chorągwi męskiej, a Heidrich mianowany przybocznym Chorągwi Warszawskiej. W maju 1921 roku przeszedł z Chorągwi Warszawskiej do Naczelnictwa ZHP, stając się członkiem Głównej Kwatery Męskiej, czyli jednym z kluczowych instruktorów mających wpływ na działalność Organizacji Męskiej ZHP. W czerwcu 1921 roku został mianowany p.o. kierownika Działu Inspekcyjno-Organizacyjnego GKM.
Od 1 stycznia 1924 roku zastępował Naczelnika Henryka Glassa, który kończył studia w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie. Podczas XIX Zjazdu Naczelnej Rady Harcerskiej w Lublinie, 27 kwietnia 1924 roku, został powołany na stanowisko Naczelnika GKM, równocześnie pozostając kierownikiem Wydziału Ogólnego. Stanął na czele Organizacji Męskiej ZHP w roku, w którym miała ona stawić czoła dwóm dużym wyzwaniom organizacyjnym: I Zlotowi Narodowemu oraz II Jamboree (Międzynarodowemu Zlotowi Skautów) w Danii.
Tuż po zakończeniu Zlotu Narodowego, który odbył się w dobrach Branickich w lasach pod Piasecznem, rozpoczął się trzytygodniowy oboz przygotowawczy drużyny reprezentacyjnej na II Jamboree w Danii, składającej się z 48 harcerzy i pięciu instruktorów. Komendantem obozu i drużyny był Heidrich. Dnia 24 października 1925 roku został mianowany harcmistrzem, a tym samym uzyskał urlop na czas służby wojskowej. Od lipca 1925 roku do kwietnia 1926 roku odbył szkolenie wojskowe w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Ostrowie-Komorowie, kończąc je jako sierżant podchorąży. W 1926 roku ożenił się z Zofią Osińską, córką gen. Aleksandra Osińskiego, wiceprzewodniczącego ZHP. W tym czasie przeszedł z protestantyzmu na katolicyzm i zmienił imię na Zbigniew, jednak nie dopełnił formalności związanych ze zmianą imienia, co spowodowało, że w oficjalnych dokumentach nadal figurował jako Adolf. W 1929 roku wraz z żoną poprosili o cofnięcie stopni harcerskich i przeniesienie do kategorii członków współdziałających. Adolf Zbigniew Heidrich rozpoczął intensywną karierę zawodową. W marcu 1927 roku wrócił do pracy w firmie „Elibor”, gdzie przez rok pracował jako księgowy. W maju 1928 roku objął stanowisko kierownika sekcji analizy rynku General Motors w Polsce. Następnie, w latach 1931–1932, pracował jako księgowy oraz kierownik biura w spółce akcyjnej „Goodyear” w Warszawie. Zdobyte doświadczenie i referencje zaowocowały w styczniu 1934 roku, kiedy to objął stanowisko dyrektora administracyjnego w fabryce warszawskiego Towarzystwa Akcyjnego Fabryk Metalowych „Norblin, Bracia Buch i T. Werner” znajdującej się w Głownie k. Łowicza.
=== Lata 1939–1945 ===
W lutym 1940 roku Heidrich powrócił do pracy w centrali Norblina w Warszawie. W grudniu 1941 roku został pracownikiem Sekcji Kontroli Delegatury Rządu na Kraj, czyli konspiracyjnej Najwyższej Izby Kontroli, przyjmując pseudonim „Osiński”. W maju 1942 roku został mianowany pierwszym zastępcą dyrektora.
„Osiński” zajmował się kontrolami w departamentach opieki społecznej, oświaty, rolnictwa, przemysłu, finansów i innych. Monitorował również zrzuty lotnicze, w szczególności pieniądze dostarczane przez cichociemnych.
=== Okres po 1945 ===
Od października 1945 roku do września 1946 roku pracował jako dyrektor administracyjny Zakładów H. Cegielski w Poznaniu. Następnie przez rok był naczelnikiem wydziału organizacji w Centralnym Zarządzie Przemysłu Metalowego w Warszawie, a we wrześniu 1947 roku objął funkcję dyrektora Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa. Rozwijał swoje pasje naukowe, stając się jednym z pierwszych w Polsce specjalistów od zarządzania dużymi zakładami przemysłowymi. 11 grudnia 1947 roku, w wieku 48 lat, otrzymał dyplom Szkoły Głównej Handlowej. Na tej uczelni 30 czerwca 1949 roku uzyskał tytuł magistra nauk ekonomicznych za pracę „Ustrój zakładu przemysłowego”.
3 marca 1950 roku wyszedł do pracy w biurze Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa, jednak nie dotarł tam; nikomu nie było wiadomo, co się z nim stało. Okazało się, że został aresztowany przez funkcjonariuszy II Wydziału IV Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i uwięziony w areszcie przy ul. Koszykowej. Został skazany przez Rejonowy Sąd Wojskowy w Warszawie na siedem lat więzienia „za pracę w delegaturze rządu londyńskiego w charakterze zastępcy kierownika biura kontroli (NIK) w okresie po wyzwoleniu do sierpnia 1945 r.”
Rodzinę wyrzucono z mieszkania, a cały majątek został skonfiskowany. Heidrich wyszedł z więzienia w grudniu 1954 roku i dopiero w lipcu 1957 roku został zrehabilitowany. Wrócił do intensywnej pracy zawodowej i naukowej, publikując wiele artykułów z zakresu teorii organizacji i zarządzania zakładami przemysłowymi. Był autorem haseł w „Encyklopedii Współczesnej” (PWN 1958), „Małej encyklopedii powszechnej” (PWN 1959) oraz w „Małej encyklopedii ekonomicznej” (PWN 1961). W 1966 roku, mając 67 lat, obronił pracę doktorską „Techniczne wyposażenie zakładu przemysłowego a mobilizacja rezerw wydajności” na Wydziale Przemysłu Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Katowicach, której promotorem był prof. Marian Frank.
Zmarł 30 kwietnia 1983 roku, a jego ciało spoczęło w grobie rodzinnym na cmentarzu Wawrzyszewskim w Warszawie.
== Życie prywatne ==
Jego synem był Andrzej Heidrich – grafik, projektant m.in. znaczków pocztowych i banknotów.
== Bibliografia ==
s. 2 – Skaut
M. Miszczuk, Naczelnik. Adolf Zbigniew Heidrich (1899-1983). Biografia harcerska – cz. I
M. Miszczuk, Naczelnik. Adolf Zbigniew Heidrich (1899–1983). Biografia harcerska – cz. II
M. Miszczuk, Naczelnik. Adolf Zbigniew Heidrich (1899-1983). Biografia harcerska, Warszawa 2013.
Alojzy Czech, Organizatorzy od Adamieckiego. III Adolf Zbigniew Heidrich (1899-1983), [W:] Forum. Biuletyn Uniwersytetu Ekonomicznego W Katowicach, Katowice 2013, nr 37, s. 45-50.