Gottlieb Christoph Adolf von Harless (urodzony 21 listopada 1806 w Norymberdze, zmarł 7 września 1879 w Monachium) był niemieckim teologiem luterańskim.
Życiorys
Adolf Harless początkowo interesował się muzyką, poezją oraz literaturą, zwłaszcza starożytną i klasyczną niemiecką, z naciskiem na dzieła Jean Paula. Jego podejście do chrześcijaństwa było obojętne, a nawet wrogie, co skłoniło go do decyzji o niepodejmowaniu studiów teologicznych. W 1823 roku rozpoczął naukę na Uniwersytecie w Erlangen, gdzie początkowo studiował filologię, a później prawo. Żadne z tych kierunków nie spełniało jednak jego oczekiwań, dlatego ostatecznie zdecydował się na teologię. Żaden z wykładowców nie wpłynął na jego rozwój w sposób znaczący, z wyjątkiem G. B. Winera. Harless starał się zrozumieć, jakie są przyczyny siły religii chrześcijańskiej w ludzkim życiu i historii. Na początku sądził, że filozofia Hegla najlepiej odpowiada na to pytanie, ale później uznał ją za niezadowalającą. Doprowadziło go to do zainteresowania filozofią Spinozy, w której szukał korzeni myśli Hegla i Schellinga. Następnie przeniósł się na Uniwersytet w Halle, gdzie znaczący wpływ na niego wywarł August Tholuck. Podczas studiów teologicznych postanowił zgłębić myśli antycznych filozofów, Ojców Kościoła oraz teologów reformacyjnych i późniejszych, analizując ich poglądy na temat wolności i zła, a efekty swoich badań postanowił spisać. Choć praca ta nigdy nie została opublikowana, miała duży wpływ na jego rozwój. Kolejnym impulsem była lektura Myśli Pascala. W tym czasie uznał, że jego serce nie jest w pełni czyste przed Bogiem. Z tego powodu zaczął analizować dzieła luterańskich teologów, które zaskakująco okazały się zgodne z jego doświadczeniem wiary, zwłaszcza luterańska teologia usprawiedliwienia, która stała się kluczowym elementem jego przekonań teologicznych.
W 1828 roku Harless powrócił z Halle do Erlangen jako Privatdozent teologii, a trzy lata później objął stanowisko profesora egzegezy Nowego Testamentu. Jego nominacja miała znaczący wpływ nie tylko na historię wydziału teologii w Erlangen, który pod jego wpływem przyjął konserwatywny profil, ale także na całą ortodoksyjną teologię luterańską. W 1836 roku został profesorem zwyczajnym i kaznodzieją uniwersyteckim. Odrzucił oferty objęcia posad w Rostocku, Berlinie, Dorpacie czy Zurychu. W 1840 roku uczestniczył jako delegat w zgromadzeniu stanowym w Monachium, gdzie bronił praw Kościoła luterańskiego, jednak w 1845 roku jego przeciwnicy zdołali osłabić jego pozycję. W tym samym roku został profesorem teologii na Uniwersytecie w Lipsku, gdzie jego działalność osiągnęła szczyt. Mimo że w Saksonii myśl racjonalistyczna była wciąż silna, osobowość Harlessa oraz głębokość jego wykładów na temat Ewangelii szybko zyskały uznanie, a jego wpływ na studentów okazał się porównywalny do tego, jaki miał w Erlangen. To właśnie w Lipsku po raz pierwszy wykładał dogmatykę i pełnił rolę kaznodziei w kościele św. Mikołaja.
W 1850 roku przeniósł się do Drezna, gdzie objął wysokie stanowiska w Kościele i administracji państwowej, jednak już dwa lata później został mianowany przez króla Maksymiliana II przewodniczącym konsystorza w Bawarii. Harless z powodzeniem zwalczył resztki racjonalizmu i wprowadził nowy śpiewnik odzwierciedlający ortodoksyjny luteranizm, a także zrealizował nowy porządek kościelny, choć nie bez trudności. Udało mu się osiągnąć znaczącą pozycję w całym Kościele luterańskim.
W ostatnich latach życia Harless prawie całkowicie utracił wzrok. Zmarł w 1879 roku w Monachium.
Wybrane dzieła
- Commentar über den Brief Pauli an die Ephesier (Erlangen, 1834)
- Theologische Encyclopädie und Methodologie vom Standpunkte der Protestantischen Kirche (Norymberga, 1837)
- Christliche Ethik (Stuttgart, 1842)
Bibliografia
F. Stähelin: Harless, Gottlieb Christoph Adolph von. W: New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, t. V. Grand Rapids: Baker Book House, 1953, ss. 150–151.
