Adolf Gancwol
Adolf Gancwol (od 1922 r. Adolf Hubert Ganiewski, ur. 27 grudnia 1870 w Warszawie, zm. 25 sierpnia 1942 w obozie zagłady w Treblince) był fotografem oraz działaczem społecznym z Siedlec, który stworzył setki zdjęć dokumentujących historię Siedlec oraz innych miejscowości w regionach Podlasia i Lubelszczyzny.
Życiorys
Adolf Gancwol, syn Hermana i Marii z Grundhandów, urodził się w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Niewiele wiadomo o jego życiu. Pasję do fotografii prawdopodobnie odziedziczył po ojcu – w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się jedno z jego zdjęć, przedstawiające kościół św. Stanisława w Siedlcach. Od 1895 roku prowadził zakład fotograficzny w Siedlcach, który mieścił się przy ulicy Ogrodowej 29 (obecnie ul. Sienkiewicza 33). Budynek, w którym działał, przetrwał do dziś, chociaż niszczeje. W 2011 roku został wpisany do Rejestru Zabytków ze względu na swoje historyczne związki z Gancwolem. W dniu 8 kwietnia 1900 roku przyjął chrzest w obrządku ewangelicko-reformowanym, przyjmując imię Hubert. W 1922 roku oficjalnie zmienił swoje nazwisko na Ganiewski. Ożenił się z Emilią Gebel. 1 kwietnia 1942 roku został osadzony przez Niemców w siedleckim getcie, zamieszkując przy ulicy Asłanowicza 38. Miał jednak pozwolenie na codzienne opuszczanie dzielnicy żydowskiej, aby kontynuować działalność swojego zakładu. Niestety, 22 sierpnia 1942 roku został wywieziony do Treblinki, gdzie poniósł śmierć.
Poza działalnością fotograficzną, Gancwol aktywnie uczestniczył w życiu lokalnej społeczności. Był kierownikiem letniego kina, organizując darmowe pokazy dla dzieci z ubogich rodzin. Dofinansowywał także sierociniec oraz był członkiem Siedleckiego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu. Angażował się w działalność oświatową, pełniąc funkcję sekretarza Koła Przyjaciół Akademika Polskiego i fundując stypendia dla uzdolnionych uczniów.
O życiu Ganiewskiego opowiada film biograficzny „Gancwol fotograf”, zrealizowany w 1993 roku przez reżysera Mariusza Malca. W 2010 roku na budynku byłego zakładu Gancwola przy ul. Sienkiewicza 33 odsłonięto tablicę pamiątkową, ufundowaną przez wnuka fotografa.
Fotografie
Gancwol nie ograniczał się tylko do pracy w swoim zakładzie fotograficznym. Uwielbiał dokumentować ważne wydarzenia, architekturę Siedlec i okolic, a także mieszkańców miasta – Polaków, Żydów, Rosjan i Niemców. Szczególnie specjalizował się w zdjęciach grupowych, przedstawiających policjantów, strażaków, żołnierzy oraz uczniów kończących siedleckie szkoły. Jego fotografie są obecnie cenionym źródłem do badań historycznych. Wydawał zdjęcia charakterystycznych budynków w formie pocztówek, dlatego wiele z nich przetrwało do dziś. Inne zdjęcia z jego archiwum przetrwały wojnę dzięki uczennicy Ludmile Rudeckiej, która wraz z mężem prowadziła zakład po jego śmierci aż do 1980 roku. W tym roku, dzięki staraniom Mariana Wąsowskiego, ówczesnego pracownika Muzeum Okręgowego, ocalałe archiwum – ponad 900 szklanych negatywów – zostało zdeponowane w siedleckim Muzeum (teraz Muzeum Regionalne). Spośród wszystkich przedwojennych zakładów fotograficznych w Siedlcach (których było około siedmiu), jedynie archiwum Gancwola przetrwało. Wszystkie zachowane zdjęcia pochodzą sprzed 1940 roku, natomiast fotografie z okresu okupacji zniszczyły się, ponieważ były wykonane na celuloidzie.