Adolf Dymsza

Adolf Dymsza, właściwie Adolf Bagiński, znany jako Dodek (ur. 7 kwietnia 1900 w Warszawie, zm. 20 sierpnia 1975 w Górze Kalwarii) – to polski aktor kabaretowy, teatralny oraz filmowy. Uznawany jest za jednego z najznakomitszych komików polskiego kina pierwszej połowy XX wieku oraz za „króla polskiej komedii” i „króla polskich komików” w erze przedwojennej i powojennej.

Według anegdoty, jego pseudonim „Dymsza” wymyśliła siostra aktora, Zuzanna Skowron. Sam Dymsza chciał nazywać się „Scipio del Scampio”. Zapisując ten pseudonim na kartce, nieoczekiwanie zgubił ją, a siostra na poczekaniu wymyśliła „Dymszę”. Inna wersja, którą podał sam aktor, mówi, że inspiracją była postać posła do carskiej Dumy, Leopolda Dymszy, której nazwisko znalazł w Kalendarzu „Kuriera Porannego”, gdy sekretarz teatru „Miraż” zasugerował mu zmianę nazwiska na pseudonim.

Życiorys

Dymsza urodził się w rodzinie kolejarza, Adolfa, i Matyldy z Połądkiewiczów. Miał siostrę Zuzannę (po mężu Skowron) oraz brata Edwarda. Kształcił się w Warszawie, najpierw w II Gimnazjum, a później ukończył Szkołę Handlową Wawelberga. Pracował w kancelarii rejenta, a w wieku 17 lat zadebiutował w teatrzykach półamatorskich, w tym w Teatrze im. Staszica. W 1918 roku zadebiutował w filmie „Roztargniony krawiec”. W latach 1918–1920 występował w teatrach w Warszawie, Grodnie i Mińsku, a następnie wrócił do stolicy. Początkowo nie miał stałego angażu, występował w warszawskich teatrzykach, takich jak teatrzyk „Miraż”, i uczył tańca. W 1920 roku, jako ochotnik, wstąpił do Wojska Polskiego i uczestniczył w bitwie warszawskiej jako żołnierz 21. Pułku Piechoty „Dzieci Warszawy”.

W latach 1925–1931 występował w kabarecie „Qui Pro Quo”, co przyniosło mu dużą popularność oraz status znanego aktora rewiowego. Oprócz ról komediowych grał także w teatrach dramatycznych, takich jak Teatr Polski i Teatr Narodowy. Jego występy w filmach niemych nie są szeroko znane, ale prawdziwą sławę przyniosły mu filmy dźwiękowe, które ukazały jego wyjątkowy talent komiczny. Do 1939 roku wystąpił w ponad 20 filmach.

W latach 20. grał w piłkę nożną, występując w drugiej drużynie Polonii Warszawa oraz organizując drużynę futbolową artystów.

W okresie II wojny światowej spędził czas okupacji w Warszawie, występując w jawnych teatrach (takich jak Komedia, Nowości, Niebieski Motyl, Jar, Maska, Miniatury), łamiąc zakazy konspiracyjnego ZASP-u. Od 1940 roku występował w teatrzyku „Na Antresoli” oraz w restauracji „Gospoda Warszawska” przy ul. Nowogrodzkiej 28. W związku z tym po wojnie został ukarany przez sąd koleżeński ZASP zakazem występów w Warszawie, musiał przekazywać 15% swoich honorariów na Dom Aktora w Skolimowie, a przez pewien czas jego nazwisko na afiszach było zastępowane trzema gwiazdkami. Przez pół roku w czasie wojny ukrywał w swoim domu w Otwocku Mieczysława L. Kittaya, iluzjonistę żydowskiego pochodzenia.

Po wojnie był aktorem najważniejszych teatrzyków w Warszawie, takich jak „Banda”, „Rex” oraz „Cyganeria”. Przeniósł się do Łodzi, gdzie występował w Teatrze Syrena, a w latach 1948–1951 w Teatrze Powszechnym. Zagrał w pierwszej polskiej powojennej komedii pt. „Skarb” z 1948 roku. W 1951 roku wrócił do Warszawy i do emerytury w 1973 roku był aktorem Teatru Syrena, okazjonalnie występując w Kabarecie „Wagabunda”. Wystąpił również w radzieckim filmie „Arena” z 1968 roku.

Na koniec życia borykał się z problemami ze słuchem oraz prawdopodobnie z chorobą Alzheimera. Ostatnie dwa lata spędził w Domu Opieki Społecznej w Górze Kalwarii.

Zmarł po ciężkiej chorobie 20 sierpnia 1975 roku i został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B 15-6-12).

Życie prywatne

W 1929 roku ożenił się z Zofią z Olechnowiczów (1911–1986), baletnicą zespołu Tacjanny Wysockiej. Mieli cztery córki, w tym jedną z nich – Anitę Dymszówną, która również została aktorką.

Filmy 1918–1939

== Filmy 1945–1970 ==

== Ordery i odznaczenia ==

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)

Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)

Nagrody

Nagroda Państwowa III stopnia za udział aktorski w realizacji satyrycznego programu „To się pokaże” w Państwowym Teatrze „Syrena” w Warszawie (1952)

„Lajkonik Filmowy 57” – nagroda w krakowskim plebiscycie prasowym dla najlepszego aktora (1958)

Upamiętnienie

W 2013 roku Poczta Polska wyemitowała znaczek pocztowy o nominale 2,35 zł, zaprojektowany przez Marzannę Dąbrowską, upamiętniający Adolfa Dymszę, który należy do serii „Ludzie kina i teatru”.

W 2020 roku jego imieniem nazwano ulicę w stołecznej dzielnicy Śródmieście.