Adolf Eustachy Chybiński (urodzony 29 kwietnia 1880 roku w Krakowie, zmarły 31 października 1952 roku w Poznaniu) był polskim muzykologiem, historykiem muzyki oraz profesorem na Uniwersytecie Lwowskim i Poznańskim.
Życiorys
Był synem przemysłowca Adolfa oraz Marii z Górskich. Edukację rozpoczął w gimnazjum w Krakowie, a następnie studiował germanistykę, filologię klasyczną oraz prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1898–1899. Dodatkowo, w Krakowie uczęszczał na prywatne lekcje gry na fortepianie i teorii muzyki u Jana Drozdowskiego w latach 1898–1901. W 1901 roku udał się na dalsze studia do Heidelbergu (do 1902) oraz Monachium (1904–1908), gdzie koncentrował się na muzykologii, historii sztuki i filozofii. W 1908 roku w Monachium uzyskał doktorat na podstawie pracy pt. Beitrage zur Geschichte des Taktschlegens und des Kapellmeisteramtes in der Epoche der Mensuralmusik. Kontynuował badania nad historią muzyki polskiej, przygotowując pod kierunkiem Guido Adlera rozprawę habilitacyjną, którą obronił w 1912 roku na Uniwersytecie Lwowskim (pt. Teoria mensuralna w polskiej literaturze muzycznej I połowy XVI wieku). Został docentem i kierownikiem Zakładu Muzykologii tej uczelni. W 1917 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a od 1920 roku był profesorem zwyczajnym. W roku akademickim 1928/1929 pełnił funkcję dziekana Wydziału Humanistycznego. W latach 1917–1927 równocześnie wykładał teorię muzyki w Konserwatorium Polskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie.
Po II wojnie światowej objął stanowisko profesora na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie kierował Katedrą Muzykologii i uczył historii muzyki staropolskiej, polskiego folkloru muzycznego oraz teorii muzyki. Przez krótki okres był dyrektorem Opery Poznańskiej w 1948 roku. Przewodniczył Sekcji Teoretyków Komisji Programowej Szkolnictwa Muzycznego oraz Państwowej Muzycznej Radzie Wydawniczej.
W swojej pracy naukowej koncentrował się na historii polskiej muzyki renesansowej i barokowej oraz etnografii muzycznej. Badał twórczość takich kompozytorów jak Mikołaj Gomółka, Jan z Lublina oraz Jacek Różycki. Był inicjatorem ruchu mającego na celu sporządzanie fotokopii i odpisów z XV–XVIII-wiecznych rękopisów muzycznych, odkrywając wiele nieznanych zabytków polskiej muzyki z tego okresu. Przygotował do publikacji 22 zeszyty cyklu Wydawnictwa Dawnej Muzyki Polskiej (1928–1951) oraz pojedyncze dzieła dawnych kompozytorów. Zainicjował badania nad polskim folklorem muzycznym oraz zbieranie pieśni ludowych, szczególnie koncentrując się na muzyce góralskiej. Kultura oraz przyroda Podhala, jak również taternictwo, były jego pasjami, a przez wiele lat współpracował z Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem. Odkrył pokrewieństwo niektórych melodii polskich górali tatrzańskich z melodiami górali czeskich, słowackich i węgierskich. Przedstawił własną koncepcję systematyki polskich melodii ludowych, dzieląc je na melodie taneczne, liryczne i religijne, a w ramach tych grup stosując bardziej szczegółowe kryteria. Wydał zbiór mniej znanych melodii i pieśni ludowych pt. Śpiewnik krajoznawczy – od Tatr do Bałtyku (1951) oraz brał udział w redakcji dzieła Analiza i objaśnienia dzieł wszystkich Fryderyka Chopina.
Chybiński był redaktorem czasopism takich jak „Kwartalnik Muzyczny” (1928–1931, 1948–1950) oraz „Polski Rocznik Muzykologiczny” (1935–1936). Opublikował ponad 600 prac, w tym:
„Bogurodzica” pod względem historycznomuzycznym (1907)
O metodach zbierania i porządkowania melodyj ludowych (1907)
Materiały do dziejów królewskiej kapeli rorantystów na Wawelu 1540-1624-1694 (1910–1911, 2 części)
W obronie melodyj ludowych (1910)
Tabulatura organowa Jana z Lublina, 1540 rok (1911–1914, 4 części)
Krakowskie inwentarze muzyczne z XVI wieku (1912)
Mikołaj Gomółka i jego psalmy w świetle najnowszych badań (1912)
Nieznane listy Stanisława i Aleksandry Moniuszków (1916)
O organizację pracy nad melodjami ludowymi (1922)
Instrumenty muzyczne ludu polskiego na Podhalu (1924)
Dzwony pasterskie na Podhalu (1925)
O kilku domniemanych, znanych i nieznanych kompozytorach polskich XVII i XVIII wieku (1925)
Wskazówki zbierania melodyj ludowych (1925)
W sprawie regionalizmu muzycznego w Polsce (1925)
Kilka wiadomości o kulcie muzyki w klasztorze benedyktyńskim w Tyńcu (1926)
Muzycy włoscy w kapelach katedralnych krakowskich, 1619–1657 (1927)
Biografia Sebastjana z Felsztyna (1929)
O motetach Wacława z Szamotuł, zmarłego 1572 (1929)
O źródłach i rozpowszechnieniu dwudziestu melodii ludowych na Skalnym Podhalu (1933)
O organizację pracy nad polską pieśnią ludową (1934)
O potrzebach polskiej etnografii muzycznej (1947)
Mieczysław Karłowicz. Kronika życia artysty i taternika (1949)
Słownik muzyków dawnej Polski (1949)
Karol Szymanowski a Podhale (1958)
Odkrył także rękopis partytury tzw. kantaty myśliwskiej, uznawanej dzisiaj za pierwszą polską zachowaną operę – Heca albo polowanie na zająca.
W 1929 roku został członkiem korespondentem, a w 1945 roku członkiem czynnym PAU; krótko przed swoją śmiercią otrzymał tytuł członka tytularnego PAN (1952). W latach 1948–1949 był członkiem Komisji Muzykologicznej PAU. Od 1920 roku należał do Towarzystwa Naukowego we Lwowie. W 1948 roku był jednym z założycieli Związku Kompozytorów Polskich, gdzie pełnił funkcję wiceprezesa Sekcji Muzykologii. Działał również w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk oraz Polskim Towarzystwie Tatrzańskim (był członkiem honorowym). Otrzymał dwie księgi pamiątkowe (1930 i 1950) oraz utrzymywał przyjaźń z Mieczysławem Karłowiczem, Grzegorzem Fitelbergiem, Ludomirem Różyckim, Karolem Szymanowskim, Jarosławem Iwaszkiewiczem i Janem Gwalbertem Pawlikowskim. W gronie jego uczniów znajdowali się m.in. Józef Michał Chomiński oraz Zofia Lissa. W 1947 roku został laureatem nagrody województwa poznańskiego za całokształt pracy naukowej, a w 1951 roku nagrody państwowej I stopnia. W tym samym roku nadano mu doktorat honoris causa Uniwersytetu Poznańskiego.
Zmarł w Poznaniu i został pochowany na cmentarzu Jeżyckim (kwatera L-2-44).
Ordery i odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy (1951)
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (27 listopada 1929)
Złoty Krzyż Zasługi (19 stycznia 1937)
Przypisy
Bibliografia
Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983.
Małgorzata Sieradz, Kwartalnik Muzyczny (1928–1950) a początki muzykologii polskiej, Warszawa 2015.
Adolf Chybiński. Polskie Centrum Informacji Muzycznej. [dostęp 2012-08-14]. (pol.).
Michał Piekarski, Przerwany kontrapunkt, Adolf Chybiński i początki polskiej muzykologii we Lwowie 1912–1944. ISBN 978-83-754-5759-9.