Adolf Berger

Adolf Berger (urodzony 1 marca 1882 we Lwowie, zmarły 8 kwietnia 1962 w Nowym Jorku) był polskim prawnikiem pochodzenia żydowskiego, historykiem prawa oraz ekspertem w dziedzinie prawa rzymskiego i papirologii.

Życiorys

Ukończył klasyczne gimnazjum, a następnie podjął studia na Uniwersytecie Franciszkańskim we Lwowie, gdzie w 1907 roku uzyskał stopień doktora obojga praw, wyróżniony przez cesarza, który był reprezentowany przez urzędnika wręczającego Bergerowi pierścień z brylantem z monogramem Franciszka Józefa jako symbol uznania. W latach 1908–1909, dzięki stypendium austriackiego ministerstwa edukacji, kontynuował naukę na Uniwersytecie w Berlinie pod okiem Bernharda Küblera oraz Paula M. Meyera. Mimo jego osiągnięć naukowych, uniwersytet berliński nie zaoferował mu pracy. W 1914 roku objął stanowisko libero docente na Wydziale Prawa Uniwersytetu Rzymskiego, gdzie wygłosił swój wykład inauguracyjny 21 listopada. Z powodu napięć politycznych związanych z I wojną światową, jako obywatel austriacki, musiał opuścić Rzym. W latach 1917–1918 służył w Armii Austro-Węgier. Po wojnie pracował jako sekretarz i radca prawny w konsulacie w Wiedniu od 1919 do 1938 roku (zob. Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Wiedniu). W wolnych chwilach poświęcał się badaniom nad prawem rzymskim. 12 lipca 1938 roku ożenił się z austriacką śpiewaczką Malvą Sereny, która zmarła na atak serca w 1959 roku we Włoszech. Po przejęciu władzy przez nazistów w Austrii, wyjechał z żoną do Paryża, a później osiedlił się w Tuluzie i Nicei. Starał się o pracę na Uniwersytecie Edynburskim, jednak bezskutecznie. Podczas II wojny światowej kontynuował swoją działalność naukową. Pozostawił swoją cenną bibliotekę w Paryżu i 20 lutego 1942 roku przybył z żoną do Stanów Zjednoczonych. Od 1942 roku wykładał prawo rzymskie, papirologię grecką oraz historię Cesarstwa Bizantyńskiego w języku francuskim w École libre des hautes études w Nowym Jorku aż do 1957 roku, pozostając dożywotnim członkiem wydziału prawa tej uczelni. Został również przyjęty jako profesor wizytujący do City College of New York, gdzie wykładał prawo rzymskie do końca swoich dni. Zmarł we śnie na niewydolność serca.

Był aktywnym członkiem Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce oraz członkiem zagranicznym Narodowej Akademii Rysiów-Ostrowidzów w Rzymie. Angażował się w działania na rzecz lokalnej społeczności żydowskiej w USA.

Dorobek naukowy

Adolf Berger doskonale władał łaciną i greką, prowadząc badania w dziedzinie papirologii. Oprócz pisania własnych prac prawniczych, redagował także recenzje i teksty krytyczne, a jego osiągnięcia były doceniane zarówno w Polsce, jak i za granicą przez specjalistów w zakresie prawa rzymskiego. Pod koniec swojego życia tłumaczył dzieło Les Juifs dans l’Empire romain: leur condition juridique, économique et sociale autorstwa Jeana Justera.

Wybrane publikacje

Dotis dictio w prawie rzymskim (w: „Memoires de L’academie des Sciences de Cracovie”, 1909) – pierwsza monografia na ten temat w historii.
Die Strafklauseln in den Papyrusur- kunden: Ein Beitrag zum grako-ägyptischen Obligationenrecht (1911)
Zur Entwicklungsgeschichte der Teilungsklagen im klassischen römischen Recht (1912)
hasła do Realencyclopädie der Classischen Altertumswissenschaft (1911–1939)
Fontes iuris Romani anteiustiniani (tom I, 1941)
19 haseł do Oxford Classical Dictionary (podczas II wojny światowej)
Encyclopedic Dictionary of Roman Law (1953)

Przypisy

Bibliografia

Matthew M.M.M. Fryde, Adolf Berger 1882-1962, „The Polish Review”, 7 (3), 1962, ISSN 0032-2970, JSTOR: 25776413 [dostęp 2023-03-28] (ang.).

Maciej Jońca, „Przyjazny cudzoziemiec”: ucieczka i długa droga Adolfa Bergera do Stanów Zjednoczonych (1938-1942), „Zeszyty Prawnicze”, 11 (1), 2011, ISSN 2353-8139.

Pierangelo Buongiorno, „Collaboratori ebrei di Salvatore Riccobono”, w: A. Gallo (Ed.) Ordinamento giuridico, mondo universitario e scienza antichistica di fronte alla normativa razziale (1938-1945), Palermo 2022, s. 159–196.